Sunnudagsblaðið - 01.09.1963, Side 6

Lokaþátturinn
I. ÞORVALDUR EIRÍKSSON
FYRIRÆTLUN Leifs Eiríkssonar að snúa
aftur til Vínlands og setjast þar að varð
að engu með dauða föður hans, Eiríks
rauða. Leifur var þá sjálfkjörinn arftaki
hans sem helzti höfðingi Grænlands. Til
Vínlands hins góða átti hann ekki aftur-
kvæmt.
En Þorvald, yngri bróður Leifs, fýsti að
fara til Vínlands. Þótti honum landið ekki
hafa verið nægilega kannað.
Leifur léði honum skip, og réðst Þor-
valdur til ferðar með þrjá tigu manna.
Segir ekki af ferðum þeirra, fyrr en þeir
koma til Leifsbúða. Voru þeir þar um vet-
urinn.
Sumarið eftir sendi Þorvaldur nokkra
menn á skipsbátum til að kanna land
„fyrir vestan landið”. Annað sumar „fór
Þorvaldur fyrir austan með kaupskipið og
hið nyrðra fyrir landið”. Þá gerði að þeim
veður hvasst fyrir andnesi einu og rak þá
þar upp og brutu kjölinn undan skipinu.
Þar höfðu þeir langa dvöl og bættu skip
sitt.
Hér vcrður að skjóta því inn í, að Bo-
land telur, að Þorvaldur hafi aldrei til
Leifsbúða komið, heldur haft aðsetur all-
miklu sunnar. Ræður hann það af áttum
og landslýsingu úr könnunarferðum Þor-
valds. En hér er ekki hægt að rekja þæp
1 röksemdafærslur.
Síðan segir svo af landkönnun þeirra
Þorvalds, eftir að viðgerð skipsins er
lokið.
„Síðan sigla þeir þaðan í braut og aust-
ur fyrir landið og inn í fjarðarkjafta þá,
' er þar voru næstir, og að höfða þeim, er
þar gekk fram. Hann var allur skógi vax-
;inn. Þá leggja þeir fram skip sitt í lægi og
skjóta bryggjum á land, og gengur Þor-
valdur þar á land upp með alla förunauta
isína.
. i Hann mælti þá: „Hér er fagurt, og hér
.vildi ég bæ minn reisa”, — ganga síðan
• til skips og sjá á sandinum inn frá höfð-
anum þrjár hæðir og fóru til þangað og
sjá þar húðkeipa þrjá og þrjá menn undir
hverjum. Þá skiptu þeir liði sínu og höfðu
íhendur á þeim öllum, nema einn komst
;í burt með keip sinn. Þeir drepa hina átta
og ganga síðan aftur á höfðann og sjást
;þar um og sjá inn í fjörðinn hæðir nokkr-
ar, og ætluðu þeir það vera byggðir.
j Eítir það sló á þá höfga svo miklum, að
þeir máttu eigi vöku halda, og sofna þeir
'('allir. Þá kom kall yfir þá, svo að þeir
vöknuðu allir. Svo segir kallið: „Vaki þú,
Þarvaldur, og allt íöruneyti þitt, ef þú
vill lff þitt hafa, og far á skip þitt og allir
menn þínir, og farið frá landi sem skjót-
ast”.
Þá fór innan eftir firðinum ótal húð-
keipa og lögðu að þeim.
Þorvaldur mælti þá: „Vér skulum færa
. út á borð vígfleka og verjast sem bezt, en
.yega lítt í mót”.
Svo gera þeir, en Skrælingjar skutu á
þá um stund, en flýja síðan í burt sem á-
kafast, hver sem mátti.
Þá spurði Þorvaldur menn sína, ef þeir
væri nokkuð sárir. Þeir kváðust eigi sárir
vera. „Ég hef fengið sár undir hendi”,
segir hann, „og fló ör milli skipsborðsins
og skjaldarins undir hönd mér, og er hér
örin, en mun mig þetta til bana leiða. Nú
ræð ég, að þér skuluð færa mig á höfða
þann, er mér þótti byggilegast vera. Má
það vera, að mér hafi satt á munn komið,
að ég muni þar búa á um stund. Þar skul-
uð þér mig grafa og setja krossa að höfði
mér og fótum, og kallið það Krossanes
jafnan síðan”.
Þorvaldur andaðist af sárum og gerðu
förunautar hans, eins og hann hafði mælt
fyrir.
Eftir það fóru þeir til félaga sinna, en
um vorið heim til Grænlands.
Ekki er þó með öllu víst, að saga Þor-
valds endi hér, eða öllu heldur saga jarð-
neskra leifa hans.
Árið 1831 var mannsbeinagrind grafin
upp ó horni Fimmtu götu og Hartleystræt-
is í bænum Fall River í Massachusetts-
fylki. Það, sem gerði beinagrind þessa
öðrum merkilegri, var, að hún var búin
málmskrautmunum, sem erfitt var að
bera kennsl á.
■ Þetta var uppsláttarfrétt fyrir þeirra
tíma dagblöð, og komust þau flest að
þeirri niðurstöðu, að beinagrindin hefði
eitt sinn verið bráðlifandi víkingur.
Sú tilgáta hleypti nýju fjöri í umræð-
urnar. Beinafundurinn varð og ti! þess,
að stórskáldið Henry W. LongfeUow fékk
innblástur og reit ljóðið „The Ske'eton :n
Armor” eða „Hervædda beinagrindin”.
Segir þar frá ástarævintýri víkingsins og
dáyndisfagurrar meyjar. Ljóðið vakti
geysiathygli og gaf víkingshugmyndinni
byr undir báða vængi.
En sagnfræðingarnir sáu ofsjónum yfir
öllum frægðarljómanum, sem nú lék um
beinagrindina. Sannast að segja litu þeir
allar víkingasögur hornauga á þeim tím-
um en héldu fast við sinn Kólumbus og
landnemana ensku.
Ekki bætti það úr skák, að sprenglærð-
ur danskur fornleifafræðingur, Karl
Kristian Rafn, hélt því fram í riti sínu
Antiquiates Americanae, að beinagrind-
in væri af engum öðrum en Þorvaldi Ei-
ríkssyni.
Almenningur tók kenningum Rafns vel,
en mæða sagnfræðinganna jókst að sama
skapi.
Þá vildi svo til, að mikill eldur kom upp
í Fall River, svo að mörg hús brunnu, þar
á meðal það, sem hýsti beinagrindina, og
brann hún sjálf til ösku. Skrautmunirnir
björguðust þó, þar sem þeir höfðu verið
sendir forngripasöfnum til athugunar.
Hafði m. a. verið upplýst, að látúnshólkar,
sem fundust með beinagrindinni, væru
hlutar úr belti.
Eftir áratuga vangaveltur komust banda-
rískir sagnfræðingar, fornleifafræðingar
og mannfræðingar að þeirri endanlegu
niðurstöðu, að beinagrindin hefði verið
af Indíána, sem hefði borið enska skart-
gripi.
Sem dæmi um skarpskyggni vísinda-
mannanna má geta álits eins þekktasta
mannfræðings Bandaríkjanna. Hann var
þess fullviss, að beinagrindin væri af for-
sögu Wampanagindíána. Þessa skoðun lét
hann í ljós 95 árum eftir að beinagrindin
brann til ösku.
Boland sýnir fram á, að staðhættir, lega
og umhverfi Fall River koma vel heim
við Grænlendingasögu, að því tilskildu, að
þeir Þorvaldur hafi ekki haft veturvist í
Leifsbúðum heldur sunnar. Þykist hann
fullviss, að beinafundurinn á götuhorni í
Fall River hafi verið jarðneskar leifar Þor-
valds Eiríkssonar, sem féll fyrir ör Skræ-
lingja og grafinn var á Krossanesi.
II. ÞORFINNUR KARLSEFNI
FRÁ ÞORFINNI Karlsefni segir í Græn-
lendinga sögu, sem varðveitt er í Flateyj-
arbók, og í Eiríks sögu rauða, sem varð-
veitt er í Hauksbók og nafnlausu hand-
riti AM 557, 4to.
Athyglisvert er, að ýtarlega er sagt frá
sonum Eiríks rauða í Grænlendinga sögu,
af því að þeir voru búsettir á Grænlandi,
én um Þorfinn er miklu lengra mál í Ei-
ríks sögu rauða, en Þorfinnur var íslend-
ingur. Eiríks saga nefnir Þorvald Eiríks-
son til að mynda aðeins einn í liði Karls-
efnis, og segir hann hafa fallið fyrir ein-
fætingi. Bendir þetta nokkuð á þjóðerni
sagnritara hvorrar sögu,
- Efni sögunnar er of langt til að hægt sé
að rækja það hér nema sem ágrip. Auk
þess ber hiiium tveim gerðum sögunnar
ekki alls kostar saman, og augljóst er, að
inn' í söguna hafa blandazt atriði úr sög-
um "Leifs ög' Þorvalds Eiríkssonar. At-
burðarásin er í stuttu máli á þessá leið,
og er þó nriðað að mestu við ýtarlegri gerð
hennar í Eiríks sögu.
Þorfinnur- Karlsefni var sonur Þórðar
þess, er bjó á Höfða á Höfðaströnd. Hann
var af göfugum ættum. ÞorfinnUr var £
kaupferðum og kom þá til Eiríksfjarðar á
Grænlandi til Eiríks rauða, en hann bauð
Þorfinni veturvist með skipshöfn sinni.
Þorfinnur lagði hug á Guðríði Þor-
bjarnardóttur, ekkju Þorsteins Eiríksson-
ar rauða, og fékk hennar.
Þá ákveður Karlsefni að leita Vínlands.
Með honum fór Guðriður, kona hans, fé-
lagi hans fró , íslandi, Snorri Þorbrands-
son, gamall húskarl Eiríks rauða, Þórhall
ur kallaður veiðimaður, og margt annarra
manna. Á öðru skipi voru tveir íslending-
ar með áhöfn sína, Bjarni Grímúlfsson og
Þórhallur Gamlason. Grænlendinga saga
segir, að í förinni hafi alls verið 60 karlar
og 5 konur, en Eiríks saga segir leiðang-
urinn hafa verið 140 manns.
Tilgangurinn var að nema land í Am-
eríku og setjast þar að. Þeir tóku með sér
búpening. í því liði var griðungur einn.
Verður höfundi Grænlendinga sögu tíð-
rætt um frammistöðu hans í bardaga við
Skrælingja (Indíána).
Enn segir Grænlendinga saga, að leið-
angurinn hafi ratað beint til búða Leifs á
Vínlandi og setið þar um kyrrt, en í Ei-
ríks sögu er landtöku þeirra lýst á þessa
leið:
„Þeir sigldu inn á fjörð einn. Þar lá ey
ein fyrir utan. Þar voru straumar miklir.
Því kölluðu þeir hana Straumey. Svo voru
mörg æður í eynni, að varla mátti ganga
fyrir eggjum. Þeir kölluðu þar Straum-
fjörð”.
Charles Boland heldur Straumfjörð
vera ósa Hudsonfljóts, sem rennur hjá
milljónaborginni New York, og eyjuna
e. t. v. Guvernoreyju. Helzt ætlar hann
að þeir Þorfinnur hafi haft veturvist, þar
sem skýjakljúfar Manhattan nú standa.
Of langt mál er að rekja landfræðilegar
útskýringar Bolands, en furðuleg tilviljun
mætti það vera.
Þarna var fagurt landslag og gnótt veiði-
dýra og fiskjar. Fór þeim Þorfinni líkt og
Hrafna-Flóka forðum, að þeir gættu
einskis nema kanna landið og stunda veið-
ar. En um veturinn varð þröngt í búi, þótt
úr rættist.
Um vorið kom upp nokkur kurr í liði
Þorfinns Iíarlsefnis. Vínber uxu engin á
þessum slóðum og þótti Þórhalli veiði-
manni hart, að hafa blátært vatn eitt til
drykkjar. Fóru þeir tíu saman á skipi að
leita Vínlands.' En er Þórhallur bar vatn
á skip sitt og drakk, þá kvað hann visu,
sem var eitthvað á þessa leið á nútíma-
vísu:
Menn sögðu, að ég mundi fá hinn bezta
drykk, er ég kom hingað.
Ég stend mig við að lasta land þetfa í
áheyrn manna.
Ég verð að drekka af vatnsbyttu. Sér
er nú hver uppsprettan.
Víndropi hefur ekki komið inn fyrir
mínar varir.
R SUNNUDAGSULAÐ — ALÞÝÐUBLAÐIÐ