Vikublaðið - 03.11.1995, Blaðsíða 5

VIKUBLAÐIÐ 3. NOVEMBER 1995
Vinstri pólitík
5
Styðjum við bakið
á Flateyringum
Vikublaðið ræðir við Kristin H. Gunnarsson þingmann Vest-
firðinga um Flateyrarharmleikinn og hvað eigi að taka við.
tilraunir verður að gera. Meira hang-
ir á spýtunni. Hver er afstaða
vinstrimanna til Ríldsútvarpsins? A
að efla það, breyta formi þess með
einhverju móti? Hvað um aðra
menningarstarfsemi svo sem kvik-
myndir, leiklist, tónlist? Er þörf fyrir
menningarpólitík? Nægir að láta
slíkt afskiptalaust? Er menningin
eyðsla eða hefur hún eitthvert gildi?
Svör óskast hið fyrsta.
Utanríkismál
Hver er afstaða vinstrimanna til
utanríkismála? Svör við jafn mikil-
vægum málaflokki og samskipti við
aðrar þjóðir verða að vera skýr. Móta
þarf stefnu varðandi Evrópusam-
bandið, raunsæja stefnu sem tekur
mið af framtíð en ekki stundarhags-
munum. Svarið er ekki einfalt, því
málið er snúið á ýmsa lund, enda
hentar EB ekki öllum starfsgreinum
jafnvel, svo dæmi sé tekið. Ætlum
við að vera aðilar að NATO? Hvert
ætti að vera hlutverk Islands á al-
þjóðavettvangi? Boðberi friðar og
smáþjóða eða fulltrúi Vesturvelda?
Hver er afstaða okkar til GATT og
NAFTA? Eg vil benda á að vinstri-
menn mega ekki gleyma þriðja
heiminum. Okkur ber siðferðisleg
skylda til að efla þróunarstarf og
skjóta skjólshúsi yfir þá einstaklinga
sem ofsóttir eru vegna skoðana, eða
eru í stöðugri lífshættu vegna styrj-
alda. Islendingar teljast til ríkra
þjóða og geta því brauðfætt flótta-
fólk í nauð, nokkurn hluta að
minnsta kosti.
Lýðræði
I menningu Vesturlanda er tvenns
konar hugsjón tengd lýðræðishug-
takinu órjúfanlegum böndum. Ann-
ars vegar er krafan um jafnrétti, þ.e.
að öllum einstaklingum standi þátt-
taka í ákvörðunum til boða, einnig
að láta skoðanir sínar í Ijós og hafa á-
hrif, Hér bir(ist sú hugmynd að ólík-
ir hagsmunjr þjóðfélagsþegnanna
skulu endurspeglast með réttlátum
hætti í ákvarðanatektinni. Hér ræðir
því urn það lykilatriði hverjir eigi að
koma að lausn vandamála: almenn-
ingur (beint lýðræði), eða fulltrúar
fólksins (fulltrúalýðræði).
Hins vegar eru hugmyndir um
gagnsemi þess að sem flestir einstak-
lingar komi til tals. Hér ræðir um
eiginlegt inntak lýðræðisins. Líkur á
hagkvæmri niðurstöðu aukast
þannig eftir því sem fleiri tillögur
koma fram við lausn átaka og vanda-
mála. Einnig felur nytsemiskrafan í
sér að almenningur hafi eftirlit með
stjómvöldum og gagnrýni þau og
stuðli þannig að bagkvæmari á-
kvörðtmum.
Vinstrihreyfingin ætti að stuðla að
auknu lýðræði og opinni umræðu á
sem flestum sviðum þjóðlífsins.
Hverfafundir borgarstjóra Reykja-
víkur og nýafstaðið formannskjör í
Alþýðubandalaginu eru góð fordæmi
í því efhi. Tilraunir Kvennalistans og
friðar- og umhverfishreyfinga til að
auka áhrif almennra félagsmanna og
dreifa valdinu ættu vinstrimenn að í-
huga vel og draga lærdóm af styrk-
leika- og veikleikamerkjum sem
komið hafa í ljós við þessar tilraunir.
Stjórnmál snúast öðm firemur um
valkosti um hvemig við högum lífi
okkar. Sú glíma einskorðast ekki við
stjómmálin — Alþingi og stjóm-
málaflokka. Efhahagslífið er þar afar
þýðingarmildð sem og hagsmuna-
samtök. Einnig hafa rannsóknir leitt
í ljós að uppeldi og menntun móta
lýðræðislegar leikreglur samfélaga.
Því er mildlvægt að vinstrimenn
reyni að auka virkni lýðræðisins í at-
vinnulífi, innan hagsmunafélaga og
menntakerfis. Áhrif sem við verðum
fyrir í daglegu líf okkar skilyrða
virkni eða skeytingarleysi um póli-
tísk málefiú.
Fyrstu sporin
Hér að framan hef ég komið víða
við, en því miður er ekld rúm til að
drepa á fleiri þætti.
Verkefhi og ætlunarverk vinstri-
manna er stórt. Þar duga engin vett-
Iingatök. Og þar þurfa margir að
leggja hönd á plóg. Lausnin felst
ekki í réttum leiðtoga, enda þótt
hlutverk hans sé þýðingamiikið.
Fjöldi fólks til sjávar og sveita, karlar
og konur af ýmsum stigum verða að
koma að því verki. Fyrstu sporin
gætu e.t.v. falist í því að efha til
spunaráðstefnu þar sem þeir hittast
er hafa áhuga á framtíð vinstri hreyf-
ingar. Þar væri unnt að greina
vandamál og leita lausna. Skilyrði
fyrir árangri af slíkri ráðstefnu er að
menn skilji þrönga flokkshagsmuni
eftir heima, láti af því að metast um
fotystuhlutverk hrcyfmgarinnar og
fleira í þeim dúr. Þess í stað ættu ráð-
stefnugestir að taka börnin sér til
fyrirmyndar þau em full eftirvænt-
ingar, áhugasöm og til alls vís!
„Nú verður fólkið á Flateyri að fá
tíma til að hugsa sitt ráð og fá tíma til
að taka sínar ákvarðanir eftir besm
yfirsýn. Það er síðan okkar hinna að
standa við bakið og styðja fólkið eins
og við mögulega gemm. Það þarf að
bæta úr því sern hægt er og gera það
sem í okkar valdi stendur til að koma
byggðinni í sitt fyrra horf. Það er í
mínum huga ákaflega mikilvægt að
byggðin nái sér og geti haldið áfram
í svipuðum dúr og var, því ef sveitar-
félagið fer að flosna upp veikir það
byggð annars staðar á Vestfjörðum.“
- Spumingar hafa, í ljósi hörm-
unganna í Súðavík og á Flateyri,
vaknað um gildi þess að viðhafa
uppbyggingu á að minnsta kosti
tilteknum svæðum á Vestfjörðum.
Hvemig bregst þú við slíktun
röddum?
„Hver ætlar að ákveða hvar eigi að
vinna að uppbyggingu? Það gerir
fólkið sjálft, aðrir hafa ekki byggt
upp. Það er ekki á valdi stjómvalda
að taka slíkar ákvarðanir. Ef við gef-
um okkur að einhver ákvörðun yrði
tekin um að á Flateyri verði ekki
áframhaldandi uppbygging vegna
snjóflóðahætm myndu ýmsar spum-
ingar vakna um staði sem ósköp svip-
að er ástatt fyrir. A að banna því fólki
sem er þar fyrir að búa þar? Hvar á
fólkið þá að búa? I Vestmannaeyj-
um? Þar varð eldgos og í raun
heppni að þúsundir rnanna fómst
ekki. A Suðurlandi, þar sem menn
bíða eftir Suðurlandsskjálftanum? Á
Reykjavíkursvæðinu, þar sem skjálfti
gæti riðið yfir eða eldgos? Eg geri
ráð fyrir að vangaveltur þær sem í
spumingunni felast séu vel meintar,
en þær enda í ógöngum. Það verður
hver að ráða því sjálfur hvar hann vill
búa og bera á því ábyrgð.“
- Þetta em vissulega svartsýnis-
raddir, en það er líka talað um að
óhagstæð þróun í veðurfari hafi á-
hrif á það hversu byggilegt lands-
svæðið sé að verða?
„Það er hugsanlega að verða mæl-
anlegur munur á veðurfari. En ég hef
lifað margt slæmt veðrið á Vestfjörð-
um. Eg nefni veturinn 198,9-90 þeg-
ar stonnar ríktu dögunum saman all-
an veturinn. Eg nefni líka tvo vetur í
röð, 1981-82 og 1982-83. En það
þarf lengri tíma til að staðfesta
merkjanlegar breytingar á veðurfar-
inu. Vestfirðir em vissulega hart
svæði veðurfarslega og meðal annars
þess vegna erfitt að sækja sjó. En
svona hefur þetta alltaf verið og
Kristinn H. Gunnarsson: Menn hafa
vanrækt að viðhalda þekldngu um
snjóflóð frá fyrri tíð og þess vegna lent
í vandræðum. Sorpbrennslan í Engidal
er gott dæmi um þetta. Þar gcrðu
menn hrein og klár mistök.
verður áffam. Annað sem er á mann-
legu valdi ræður því síðan hvort fólk
vill vera þama í meira eða minna
mæli. Það hefúr verið fólksfækkun á
Vestfjörðum til margra ára og heldur
færst í aukana síðustu árin. Menn em
ekki á einu máli um ástæðurnar en
pólitík spilar þar ömgglega inn í sem
mikilvægur áhrifavaldur."
- Þú varst frumkvöðull að flutn-
ingi þingmála um Ofanflóðasjóð
og efldar snjóflóðavamir á Alþingi
og á síðasta ári voru samþykkt lög
þar sem félagsmálaráðherra tók
upp þingmál þitt lítt breytt.
Hvernig finnst þér á þessari
stundu að þessi mál hafi þróast?
„Eg fór af stað með þessi mál þar
sem þörfin var brýn og augljóst að
viðfangsefnin vom fjárfrek. Þau lög
sem samþykkt vom juku á hlut ríkis-
ins í fjármögnun Ofanflóðasjóðs en
drógu úr hlut sveitarfélaganna og
ýmislegt annað er búið að gera.
Nefna má að rannsókrúr hafa verið
efldar. En þær em þó skammt komn-
ar og augljóslega er þörf á að stjórn-
völd geri betur. Það hefur líka koinið
í ljós að skipulagsmálin á þessu sviði
em ekki í nógu góðu horfi, það em
greinilegir hnökrar á stjórnsýslunni,
sem fellur undir ýmis ráðuneyti. Eg
vil nefna í þessu sambandi að til em
gögn sem Hjörleifúr Guttormsson
safnaði að sér eftir flóðið á Neskaup-
stað, sem menn hafa því miður ekki
kynnt sér sem skyldi. Þá tel ég að
menn hafi vanrækt að viðhalda þekk-
ingu um snjóflóð frá fyrri tíð og þess
vegna lent í vandræðum. Sorp-
brennslan í Engidal er gott dænú um
þetta. Þar gerðu menn hrein og klár
mistök. Sveitarstjórnir hafa undan-
fama tvo áratugi verið að byggja á
stöðum sem ýmist em þekktir snjó-
flóðastaðir eða að menn hafa ekki
gætt að snjóflóðasögunni. Mörg
dæmi em um skelfilegar úthlutanir á
slíkum stöðum. Eg get nefnt dæmi
frá Bolungarvík, minni heimabyggð.
Þar var lóðum úthlutað og í sumar
vom þrjú einbýlishús reist á svæði
sem á síðasta vetri var sldlgreint sem
hættusvæði. Það verður að vera sam-
hengi í hlutunum. Það má ekki van-
meta hættuna."
- Það hafa miklir fjármunir
safnast fyrir Flateyri og menn hafa
reynsluna af úthlutun fjármuna
vegna Súðavíkurflóðsins. Hver á
hlutur ríkisins að vera?
„Hvað söfnunarféð varðar þá er
fyrir öllu að ráðstöfún þess sé vel
skilgreind. Mér er ofarlega í hugá að
ríkissjóður slapp mjög vel út úr
Súðavíkurflóðinu, ég held að það
hafi komið 60 milljónir króna í fjár-
aukalögum. Annað kom úr Viðlaga-
tryggingasjóði, Ofanflóðasjóði og
söfnuninni Samhugur í verki. Mér
sýnist að óbreyttu að ríkissjóður gæti
sloppið vel frá kostnaði vegna Flat-
eyrarflóðsins. Eg hef ekki margt um
það að segja, en mér finnst nauðsyn-
legt að byggður verði upp varanlegur
Viðlagasjóður. Eg var nokkuð ósátt-
ur við að breytingin á Ofanflóðasjóði
hafi falið það í sér að hann fékk
tekjustofn frá Viðlagasjóði. Menn
sögðu að sá sjóður gæti borið slíkt
þar sem í honum væm fimm millj-
arðar króna. En þeir fjármunir væm
fljótir að fara ef hamfarir á borð við
yestmannaeyjagosið endurtækju sig.
Ég vil að Ofanflóðasjóður hafi sjálf-
stæðan tekjustofn. Og almennt þarf
að endurskoða bótasjóðina frá
granni og skilgreina upp á nýtt. Það
þarf að fá yfirlit yfir hvað fæst bætt
og hvað fólkið þarf sjálft að tryggja
sig iyrir, enda verður fólk að bera
einhverja ábyrgð sjálft. Það er rétt að
fara yfir þessi mál í rólegheitunum.
Súðavík og Flateyri verða ekki síð-
ustu áföllin á Islandi, þótt vonandi
verði þau ekki fleiri í líkingu við
þessi.“
Friðrik Þór Guðmundsson
Aðalfundur Sellanna
Aðalfundur Sellanna, hreyfingar Alþýðubanda-
lagskvenna og annarra róttækra jafnaðarkvenna,
verður haldinn laugardaginn 11. nóvember á Korn-
hlöðuloftinu frá kl. 10 til 12.
Auk hefðbundinna aðalfundarstarfa mun Margrét
Frímannsdóttir formaður Alþýðubandalagsins flytja
ávarp.
Stjórnin
Aðalfundur Æskulýðs-
fylkingarinnar
verður haldinn laugardaginn 4. nóvember kl. 14 að
Laugavegi 3.
Dagskrá:
1. Ný stjórn kjörin og önnur venjuleg aðalfundar-
störf.
2. Hugsanleg breyting á nafni félagsins.
3. Starfið í framtíðinni.
Fagnaður verður haldinn kl. 21 um kvöldið á Fóget-
anum. Fjölmennum þar og gerum okkur glaðan dag
saman.
i Stjórnin
Friðarfræðsla og ágreinlngslausnir
Þetta mikilvæga efni verður til umfjöllunar á fundi Menningar- og friðarsamtaka ís-
lenskra kvenna, fimmtudaginn 8. nóvember nk.
Á fundinum verður rætt annars vegar hvað gert er í íslensku samfélagi til þess að
fyrirbyggja kynþáttahatur, þjóðaríg og fordóma og hins vegar hvað gert er til að
auka þekkingu og víðsýni gagnvart öðru fólki. Við höfum einnig áhyggjur af árás-
argirni, einelti og ofbeldi sem er vandamál á meðal barna og unglinga, sem ekki
finna orð eða aðferðir til að leysa ágreining sín í milli.
Á fundinn koma þrfr fyrirlesarar, sem starfa að málefnum barna og ungmenna,
þau Bragi Guðbrandsson, forstöðumaður Barnaverndarstofu, Árni Þór Sigurðs-
son, formaður Skólamálaráðs Reykjavíkur og Guðrún Helgadóttir, kennslufræð-
ingur.
Fundurinn verður haldinn að Vatnsstíg 10 og er opinn öllu áhugafólki um uppeld-
is- og friðarmál. Fundurinn hefst kl. 20.30.
Stjórnin