Frjáls þjóð - 16.07.1955, Qupperneq 2

2
FRJALS f»JÓÐ
Laugardaginn. 16. júlí 1953

Oskabarn örlaganna
l.cikhús llcimdallar lióf
starfsemi sína fimmtudaginn
7. þ. m. mcð frumsýningu
á cinþáttungi eftir G. Bernard
SliaW. Þáttur þessi lieitir á
frummálinu Man of destiny,
cn hefur í íslenzkri þýðingu
Árna Guðnasonar hlotið nafn-
ið Óskabarn örlaganna.
Sumarleikhús er nýjung hér
á landi, og er flest gott um það
að scgja út af fyrir sig. Og
þótt fyrsta verkefnið sé
kannski ekki viðámikið, er
engin ástæða til áð bölsótast út
af þvi. Óskabarn örlaganna er
skennntilegur leikur og nýtur
sin ágætlega, þótt sviðið sé
lítið og þröngt. Efnið er ann-
ars hvorki mikið né margbrot-
ið á ytra borði. Það er eigin-
Icga ckki neitt. Lcikurinn
snýst um það eitt að draga
fram í dagsljósið sálarlíf og
hvatir mikilmennisins ograun-
ar mannsins yfirleitt, fordild
Iians, hégómagirnd og hræsni.
Napóleon mikli hefur orðið
fyrir valinu, og Sh'aw gamli
lemur vægðarlaust af honum
alla rómantíska gyllingu, svo
að hann stendur eftir nakinn
að flestu öjirii cn vcnjulegum
mannlegum brestum.
En Shaw hefur lag á að gcra
þctta þnnnig, að Jjað minnkar
persónuna ekki að marki.
Hann viðurkennir gáfur Napó-
leons og hcrstjórnarsnilli, J)ótt
hann gcti ekki stillt sig um að
Jýsa yfir J)ví, að hestur liðs-
foringjans hafi verið sá, scm
raunvcrulega. vann orrustuna
við Lodi. Það var ncfnilcga
hrossið, scm fann vaðið yfir
ána, og með þvi var sigurinn
tryggður!
Bernárd Shaw var mikill
meTstari i þvi að ergja góð-
borgarana, og af þvi að hann
var íri sjálfur, hafði hann sér-
staklega gaman af að ergja
Englendinga. Lýsingar lians á
Englcndingum, sem finna má
að einhverju leyti i flestum
lcikritum hans, cru sérstaklega
skemmtilegar. ffann kann
nefnilega þá list að ýkja og
afskræma án þess þó að fara
með ósannindi. Hann gengur
nógu freklega í berhögg við
rikjándi skoðanir góðborgar-
anna, til að eftir þvi sé tekið,
cn gætir þess hins vcgar, að í
orðum Sínum sé svo alvarlcgur
sannleikur fólginn, að þau
falli ekki marklaus. Hann set-
ur skoðanir sinar fram af full-
kominni ósvifni, en svo
skemmtilcgri og vel hugsaðri,
að þeir, sem spjót hans bein-
ast að, eiga sér cnga vörn aðra
en að hlæja með. Allt þetta
kemur prýðilega fram í Óska-
barni örlaganna.
Margir höfundar liefðu ef-
laust l'arið J)á leið, þar sem
karl og kona eru leidd saman
fil cinvígis, að láta konuna
fyrst og fremst beita vopnum
yndisþokka sins í þeirri við-
ureign. Jin það gerir Shaw
ckki. Konan beitir vitsmunum
sínum alveg á sama Iiátt og
Napóleon. Og i einvigi þeirra
um bréfin sigrar hvorugt hilt
— cða eigum við að segja
bæði ?
Napóleon er skemmlilcg
persória í liöridum Lárusai'
Pálssonar, þótt alllangt sé hún
frá fullkómnun: Gcrvið þótti
mér gott, nema liárkollán. Hún
setti liálfgerðan leiðindablæ
á hershöfðingjann. Eins cr
það hvergi nærri gott, þegar
horft er á leikrit, sem maður
hefur ekki séð áður, að finn-
ast sarrit sem maður kannist
við pcrsónurnar úr öðru lcik-
Róbert Arnfinnsson og Lárus Pálsson.
riti, eða jafnvel bara pcrsónu
leikarans. Þarna má Lárus
Pálsson vara sig. Napóleon cr
ágætur út af fyrir sig, og Lár-
us Pálsson er ágætur á sama
hátt. En þegar Lárus Pálsson
fcr að skina i gegnum Napó-
leon, verður hvorugur ágætur.
Þcir biandast ekki svo auð-
veldlcga saman — og eiga ekki
að gera það. Það cru gerðar
miklar kröfur til Lárusar sem
leikara, af þvi að hann hefur
sýnt, að það er óhætt, og Iiann
á að gera betur cn skannn-
laust.
Guðbjörg Þorbjarnardótlir
leikur Dömuna, sem svo cr
kölluð, andstæðing Napóleons
i leiknum og jafnoka. Guð-
björg er orðin cin bezta leik-
kona á islenzku sviði, cnda
skilar liún hlutverki sinu með
prýði, tiguleg í fasi og fram-
sögnin skýr og örugg. En
gjarnan mætti Guðbjörg vera
léttari og ineira „kókett“.
Valdimar Helgason cr aftur
á móti sjálfum sér likur sem
veitihgamaðurinn Giuseppe.
Valdimar er yfirleitt þokka-
legrir leikari, svo að menn
hafa cnga raun af að horfa á
liarin, cn svo hörmrilega stað-
fastur, að hann breytist lítt,
Jiótt hann skjótist úr einu
lilutvcrki i annað. Og J)að er
vissulega ekki goil um leikara,
sem jafnmikil þörf er fyrir og
Valdimar.
Fjórða hlutverk leiksins,
Flokksforingjann, leikur Ró-
bert Arnfinnsson og gerir þáð
af mestu prýði. Róbcrt er orð-
inn mjög öruggur leikari og
virðist jafnan vinna sitt verk
af kostgæfni. Persónur hans
eru yfirlcitt sannar og sjálfuin
sér samkvæmar, og svo er liér
enn. Róbert vekur því jafnan
athygli nú orðið, þótt Iiann sé
ekki oft i stórum hlutverkum.
Sviðsetnirigu og leikstjðrn
hel'ur Einar Pálsson annazt og
tekizt allvel þrátt fyrir þröngt
svið og erfiðar aðstæður til
sýningar. Að vísu ber nokkuð
á því, að svigrúmið, scm leik-
endur hafa, cr of lítið, en um
það er varla að sakast, enda
ekki svo inikið um bcinar at-
liafnir á sviðinu, að þáð komi
verulega að sök. En þakkar-
skuld á hann Magnúsi Pálssyni
að gjalda fyrir smekkleg leilc-
tjöld og lientug með tilliti til
Jiess, hve grunnt sviöið er. Yið
slíku mátti líka búast af Magn-
úsi, J)ví að iiann er bæði
smekkvís og laginn vel.
H. H.

Tortíming eða friður
Framhald af I síðu:
yfir, ef svo sé haldið fram, sem
verið hefur að undanförnu.
„Vúð skorum því á l'or-
ystumenn stórveldanna að
segja algerlega skilið við
stríð sem lausn á deilumál-
um, enda þótt hfn stórfelldu
átök milli kommúnismans
og andstæðinga lians haldi
áfram,“ segja þeir í ávarp-
inu, og mundu flcstir ís-
lendingar eflaust vilja taka
undir þau orð.
Þeir, sem undirrita. m
Ávarp þetta var birt fyrir
frumkvæði hins heimskunna
brezka vísinda- og Nóbelsverð-
launamanns, Bertrands Russels
lávarðar. Ásamt honum undir-
rita ávarpið þeir Albert Ein-
stein, einn frægasti vísinda-
maður allra alda, höfundur
kjarnorkufræðinnar og afstæð-
iskenningarinnar. Iiann hlaut
Nóbelsverðlaun 1921. P. W.
Bridgman, prófessor við há-
skóla í Bandarikjunum. Fékk
Nóbelsverðlaun í eðlisfræði
1946. H. J. Muller, prófessor
við háskóla í Bandarikjunum.
Fékk Nófaelsverðlaun i lífeðlis-
fræði 1946. C. F. Powell, pró-
fessor við háskóla í Bretlandi.
Fékk Nóbelsverðlaun í eðlis-
fræði 1950. F. Joliot-Curie,
einn fremsti kjarneðlisfræðing-
ur Frakklands. Fékk Nóbels-
verðlaun í efnafræði ásamt
konu sinni 1935. H. Júkava,
prófessor við háskóla i Japan.
Fékk Nóbelsverðlaun í eðlis-
fræði 1949. L. Infeld, prófessor
við háskóla í Póilandi, og um
langt skeið einn af nánustu
samverkamönnum Einsteins í
Bandaríkjunum. Rothblat, pró-
fessor í eðlisfræði við Lun-
dúnaháskóla.
Fleiri eiga eftir
að undirrita.
Það er tekið fram að fleiri
þekktum mönnum verði boðið
að undirrita ávarpið og einnig
almenningi í öllum löndum
heims.
Forgöngumennirnir hafa
hins vegai' séð ástæðu til að
birta það nú og senda það
stjórnum stórveldanna til að
gera þeim og gervöllu roann-
kyni ljóst á áhrifaríkan hátt,
hvern ugg þeir bera í brjósti
um framtíðina, og hvernig þeir
telja, að málum eigi að skipa,
áður en fundur æðstu manna
fjórveldanna hefst í Genf i
þessum mánuði. Vilja þeir mecS
þessu móti reyna að hafa þau
áhrif á gang mála þar, svo að
ekki verði sagt, að þeir, sem
gerst þekktu og skildu hina
geigvænlegu ógn vetnissprengj-
unnar hefðu lálið sitt eftin
liggja að vara við henni.
Vekur m'kla eftirtekt.
Þegar Lundúnaútvarpið birtl
ávarp þetta, vakti það að von-
um mikla eftirlekt um gervall-
‘■án'lieim ög var birt á áberandi!
hátt í blöðum og útvarpi. '
Þó vom til næg-'Iega litliri
karlar til að velja þann kost
að látast ekki hafa orðið
þess varir. Það vorn ís-
lenzkjr hennangarar, senn
ábyrgðar- og purkunarlaust’
hafa haft af því persónu-
legan peningagróða á und-
auförni.un árum, að ofurselja
Iand sitt sein skctmark £
fyrstu hrinu hugsanlegnu"
kjarnorkustyrjaldar. Dag-
blaðið Tíminn, málgagm
sjálfs utanríkis- og vam-
armálaráðherrans íslenzka,.
hefur ekki minnzt einu orði
á betta ávarp, og Mbl. sagðíl
frá því eins og það værít
einkennilegt sérvizkurugHí
einhverra fávita.
Þó er það e. t. v. skýranlegt,
eftir þann háskalega og sjúk-
lega áróður, sem hernáms-
flokkarnir hafa rekið fyrir
hinu stórhættulega hernámí
Bandaríkjahers, að þeim sé
ekki mikið um það gefið að
skýra islenzkri alþýðu frá þvi,
hvert haldreipi fyrir tilveru
þjóðanna hinir frægustu vís-
inda- og gáfumenn lýðræðis-
ríkjanna telja slíkar ráðstaf-
anir.
Nýr Iiður í baráttunni.
Ávarp hinna níu vísinda-
manna boðar að sjálfsögðu ekki:
neina nýja skoðun, heldur er
hún nýr liður í þeirri baráttu,
sem þeir sjálfir og fjölmargii-
aðrir hafa háð síðan velnis-
sprengjan varð til, af knýjandi:
nauðsyn. i
FRJÁLS ÞJÓÐ hefur, af
veikum mætti, reynt að opna
augu íslenzkrar þjóðar fyrir
þessum sannleika, frá því a5
hún hóf göngu sína. Af eðlileg-
um ástæðum hefur barátta
blaðsins fyrst og fremst beinzt
að aðstöðu og hlut okkar ís-
Framhald á 7. síðu.

>Y
1
1.MM 31 stimpím im
og ÍBM kíukkukerfi hafa staðizt ísienzka veðráttu.
IBM tryggir atvinnurekendum, starfsmönnum og viðskiptavinum
réttan tíma.
Onnumst viðhald og viðgerðir. — Varahiutir fyrirliggjandi.
Eins árs ábyrgð á öllum
11131 tií&ekhum

SKRÍFStÖFUVlUR
orncc COUTPMCNT
.mÞitlfiíilArtlJ.U?
• ? r*r*> ‘ J 'ih* V » ’i11
ftOFvV tO"
Laugav 11.
Sími 81380.

-VJ1 VJVAW«V-rAWAV.Vfc%*.V*%*bVwV.WíWAWJ'V.V.WVA%WiiPJ,AV«,AVAW»%V**JWáWVW