Frjáls þjóð - 18.04.1959, Síða 2

I.j.iT". '' M

íllflliSpiSiHlliiiSœjHlijiSSIISIiSISIiInilSlllilffiiillip
3
<
rK ^Áliimar Lœcft a iLUi Jc
EFTIR FFGFNE O’NEILL
Ekki ætti að vera langrar
kynningar þörf, þar sem
Eugene O’Neill á í hlut. Hann
hefur nú um áratugi borið
hæst allra bandarískra leik-
skálda, og nafn hans er eitt
þeirra, sem hvað mestum
Ijóma hefur stafað af í sam-
anlögðum leikbókmenntum
aldarinnar. Fjórum sinnum
að minnsta kosti hlaut hann
Pulitzer-verðlaunin banda-
risku, og árið 1936 voru hon-
um veitt bókmenntaverðlaun
Nóbels, en á undan honum
hafði aðeins einum Banda-
ríkjamanni hlotnazt sá heið-
ur, Sinclair Lewis.
Reykviskir leikhúsgestir
munu minnast tveggja leik-
rita eftir O’Neill, sem hér
hafa verið sýnd. Annað þeirra,
Ég man þá tíð —, er eini gam-
anleikurinn, er skáldið samdi.
Leikfélag Reykjavíkur sýridi
þennan leik árið 1947. Hitt
Anna Cristie, var sýnt í Þjóð-
leikhúsinu 1952. Þekktásta
verk hans — og af mörgum
talið hið bezta — er þó Mo-
urning becomes Electra, sem
byggt er á hinum fræga forn-
gríska þríleik, Óresteia eftir
Eskýlos. Af öðrum verkum
O'Neills mætti nefna hin
þekktustu: The Emperor Jon-
es, Strange Interlude og Des-
ire under the Elms, en ann-
ars munu leikrit hans kring-
um hálft hundrað að tölu.
O'Neill andaðist árið 1953
og lét þá eftir sig nokkur full-
gerð leikrit og önnur, sem
hann hafði ekki lokið við.
Þannig hafa að honum látn-
um verið sýnd ein fjögur leik- '
rit, sem aldrei höfðu áður ver-
ið leikin, og það er eiti þeirrd,
Long Day’s Journey into
Night, sem Þjóðleikhúsið hef-
ur nú tekið til sýningar. -
Húmar íiægt að kveldi, eins
og leikritið heitir j isler.zku
þýðingunni, ’er byggt á þætti
úr ævi skáldsins sjálfs og fjök
skyldu hans. Ef til vill mætti
eins segja, að það vaeri þátt-
ur úr lífi O’Neill-fjölskyld-
unnar, svo nákvæmlega sem
flestir atburðir þess koma
heim við það, sem raunveru-
lega var. Slíkt skiptir auð-
vitað engu höfuðmáli, en er
þó vissulega fróðlegt að hafa
í huga, er menn sjá leikinn.
Og óneitanlega furðar mann
á þvi hlífðarleysi í lýsingum
á skapgerðarbrestum og
breyzkleika persónanna, sem
þar kemur fram, er maður
hugleiðir, að skáldið er þar
að lýsa foreldrum sínum og
bróður og sjálfum sér. En það
er einmitt þetta, sem er eitt
aðaleinkenni leiksins, hve
djúpt höfundur kafar niður
í skapgerð og sálarlíf persón
anna og dreg.ur fram af full
komnu og hlífðarlausu raun
sæi illt jafnt sem gott i fari
þeirra, bresti þeirra engu síð
ur en betri hliðar. Heimilis
föðurinn húðflettir hans svo,
að manni finnst næstum sem
ekkert standi eftir nema ber-
stripaður nirfilshátturinn, en
á hinu leytinu skynjar maður
þó alltaf samúðiría og jafnvel
sonarlega elsku, er vakir und-
ir niðri og stöku sinnum
kemst upp á yfirborðið, þótt
aldrei sé það lengi i einu.
Þannig er í rauninni um allar
persónur leiksins, liöfundur
lýsir þeim af djúpum, við-
kvæmnislausum skilningi, og
að loknum lestri gerþekkir
maðiu' þær og skílur og þykir
þess vegna vænt um þær.
Húniar hægt að kveldi er
frá höfundarins hendi mikið
og gott verk, áhrifamikill
sjónleikur. Það er þó of langt
til sýningar óstytt, enda er
það alls staðar sýnt með
nokkrum úrfellingum, og tek-
ur sýning þess þó hálfa
fjórðu klukkustund. En það
er með þeim ósköpum gerí,
að það krefst skilyrðislaust
túHvunaí’ betri en í meðallagi,
það krefst innliíunai’ leik-
enda, leiktækni ein nægir eng-
an veginn.
Þvi er sízt að leyna, að þessa
skilyrðislausu kröfu uppfyll-
ir sýning Þjóðleikhússins
ekki, og því fá áhorfendur
öllu lakari mynd af þessu
ágæta leikriti en skyldi og
vert væri. Engu að síður er
sýning þess merkur viðburð-
ur, og það er leikhúsinu
þroskavænlegt að glíma við
kröfuhörð verkefni, jafnvel
þótt fullur sigur vinnist ekki
ávallt.
Mesta hlutverk leiksins,
Mary Tyrone, fer Arndís
Björnsdóttir með. Svo er látið
heita sem það sé ,,i tilefni af“
40 ára leikafmæli hennar, sem
öll dagblöðin hafa keppzt við
að telja mönnum trú um, að
sé „um þessar mundir.“ eða
„fyrir nokkru“, rétt eins og
feimnismál væri, hvenær ná-
kvæmlega þessi merkisat-
burður var. En það er gull-
væg regla að hafa heldur
það, er sannara reynist, og
því skal það upplýst, að um-
talað afmæli var fyrir ná-
kvæmlega einu ári — 18. apríl
1958. Leikkonunni færi ég
hamingjuóskir á 41 árs leik-
afmælinu.
Þetta var annars útúrdúr.
Um leik Arndísar í hlutverki
Mary Tyrone er það að segja,
að hann fullnægir varla þeim
kröfum, sem hlutverkið gerir.
Ef leikkonan sökkvir sér
nógu djúpt til skilnings á
hinni hrjáðu konu, þá er hitt
' þó víst, að mikið vantar á þá
innri glóð, sjálfa sálina í túlk-
un hennar. En víða bregður
fyrir eins og leiftrum af þeirri
sönnu Mary Tyrone í meðför-
um Arndísar: í vonleysi, um-
hyggju fyrir veikum syni, en
þó helzt og bezt í lok leiksins,
er hún hefur algjörlega gefið
sig á vald eiturlyfinu. Þá rís
leikur Arndísar vissulega
liátt. En í heild nær hún að-
eins að sýna í of grófum
dráttum þá mýnd, sem skáld-
ið dregur upp af móður sinni.
Valur Gíslason leikur Jam-
es Tyrone, heimilisföðurinn.
Þótt- leikur Vals sé að ýmsu
leyti góður, lætur hann þó
nokkurs að sakna. Við verð-
um ekki vör við hinn fræga
leikara, sem Tyi’one á að vera,
hvorki í fasi né framsögn.
Kann ekki leikarinn að vera
„leikaralegur" í framkomu?
Það á líka að vera einkenn-
andi, en kemur ekki fram í
leik Vals, að Tyrone hefur
stáltaugar og er ekki sérlega
tilfinninganæmur, þött hann
á hinn bóginn sýni konu sinni
hlýju og ástúð, eins og Valur
sýnir okkur vel. Viðskipti
hans við synina eru lika oft
góð og stundum leikin af
sannri filfinningu. En að lyfta
hlutverkinu, eins og það á
skilið, því orkar Valur ekki í
þetta sinn.
Kóbert Arnfinnsson í hlut-
verki Jamie, eldra bróðurirís,
kemst Iíklega einna bezt leik-
endanna inn fyrir ‘ytra borð
hlutverks sins, þótt mér finn-
ist tæplega eiturtunga Jamies
njóta sín nógu vel. En
drykkjuatriðið í fjórða þætti
var Svo eðlilega leikið, að
undrun sætir, og má þó leik-
arinn ekki vera svo loðmælt-
ur, að ekki skilji aílir, hvað
hann segir.
Erlingm- Gíslason leikur nú
fyrsta stóra hlutverk sitt, Ed-
mund, sem er enginn annar
en Eugene O’N.eill sjálfur.
Kannski á ekki að búast við
meira af Erlingi en hann sýn-
ir, hann er lítt reyndur til
stórra átaka. En svo mikið
sýnir hann þó, og margt gerir
hann svo vel, að manni verð-
ur ljóst, að hann gæti gert
hlutverkinu i heild betri skil.
Hann virðist ekki skorta
skilning á persónunni, heldur
fremur nákvæmni í vinnu-
brögðum, vandvirkni. Leikur
hans er misjafn, stundum,
eins og i átökum feðganna út
af heilsuhælinu, rís leikur
lians til áhrifamáttar, en rétt
á eftir, þegar hann rekur sjó-
ferðaminningar sínar, dettur
hann niður á flatneskjuna,
framsögnin verður bóklestur.
Kristbjörg Kjeld fer með
litið vinnukonuhlutverk. Bún-
ingur hennar og ytra útlit er
með miklum ágætum, en háv-
aðasama framsögn hennar
kann ég ekki við. Cathleen
kann að vera grófgerður
kvenmaður, en hlutverkið
ætti að leika af meiri still-
irígu.
Einar Pálsson hefur liaft
leikstjórnina með höndum.
Ekki held ég komizt verði hjá
að skrifa nokkurn slappleika
í heildarsvip leiksins á hans
reikning. Staðsetningar sum-
ar orka tvímælis, eins og at-
riðið milli mæðginanna á
legubekknum. - Klaufalegt
þykir mér að láta leikanda
teygja sig yfir borð fullt af
glösum og flöskum til að
klappa á hönd mótleikara. Og
svo er það klæðnaður Tyron-
es í fyrsta þætti. Hann á að
vera druslulega til fara, en
þarna kemur hann uppstrok-
inn og fínn og fer að vinna í
garðinum, þessi nirfill. Síðan
er beinlinis vitnað í lóslitin
fötin, sem hann gengur í.
Svona ósamræmi á leikstjóri
ekki að láta henda. Hins veg-
ar siglir Einar vel fram hjá
einhæfni í staðsetningum,
sem vel mætti þó verða fóta-
kefli í leik sem þessum, og
tempó leiksins er mjög hæfi-
legt.
Gunnar Bjarnason hefur gert
mjög þokkaleg leiktjöld, sem
vel hæfa leiknum.
Sýrring þessa leiks er að
vísu ékki eins og hún gæti
bezt orðið, en þó á Þjóðleik-
húsið þakkir skildar fyrir að
taka þetta mikla vert til leiks.
Og þrátt fyrir allt vil ég ein-
dregið hvetja menn til að eyða
kvöldi til að sjá þennan leik
hins mikla leikskálds.
H. H.
iili

Ný herraverzluit
Iiinn 10. þ. ni. var opnuð
karlmannafataverzlun í Rvíkq
Er það Herradeild P & Ó í Aust»
urstræti 14. Mun hún verzla/
með hvers konar herravörur,
tilbúinn fatnað, skyrtur, bindi,
snyrtivörur karlmanna og yf-
irleitt allar herravörur aðrar ea*
skcfatnað.
Verzlunin er til húsa á fyrstu
hæð í Austurstræti 14, en !
kjallara er deild fyrir tilbúinn,
fatnað karlmanna og hefuc;
vefzlunin söluumboð á tilbúrv*
um fatnaði frá fyrirtækinu h.f,
Föt, og einnig hefur verzlunia
fengið umboð fyrir hina þekktu
ensku hatta — Lee’s.
Húsnæði verzlunarinnar ec;
mjög vistlegt og smekklega inn-x
réttað. Skarphéðinn Jóhanns*
son arkitekt hefur teiknað og
séð um innréttingar verzlunar-
innar. Innréttingar hafa srrííða®
tlúsgagnavinnustofa Helga Ein<
arssonar og trésmiðja G. Skúla-t
son & Hlíðberg. |
Framh. á 7. síðu.
v.,: ‘
■iH
• S ffi2: rr'-F Xí~33ffi3l--’S3!iÉiS
Rímna-
vaka
Sveinbjamar
Beinteinssonar
:■*
Me<S
rímum
tuttugustu
aldannnar
eftir
31 höfund
(sá elzti 85 ára, I
sá yngsti 19 ára). j
Kom í \
bókaverzlanir '
í dag, laugardag.
I S A F © F D

Fermingarskeyti skátanna
Fást á eftirtöldaBnt stöðusn:
AUSTURBÆR:
Skátaheimilinu við Snorrabraut
Skrifstofa B.Í.S. Laugavegi 39
Bókasafnshúsið Hólmgarði 34
Barnaheimilinu Brákarborg
Leikvallaskýlinu Barðavogi
Leikvallaskýlinu Rauðalæk
VJESTURBÆR:
Leikvallaskýlinu Ðunþaga
Gamla stýrimannaskólanum við
Öldugötu
opið 10 f.h. til 19 e.h.
10
10
10
10
10
til lfl —
til 17 —
til 17 —
til 17 —
til 17 —
opið 10 f.h. til 17 e.h.
10 — til 17