Frjáls þjóð - 21.12.1961, Blaðsíða 2

Smásögur eftir
Ingimar Erlend Sigurðsson.
Enda þótt rhargur œtli, að
]jað sé léttara verk að fylki
upp í lieila bók með smásog-
um en einni langri sögtt, hef-
ur þó ágætum skáldsagnahöf-
unuin veitzt furðu torsótt að
setja saman góða smáSögu.
Að minnsta kosti þykir það
viðburður, þegar iit kemur
safn góðra smásagna eftir
liöfund.
Og ni'i í þvi grugguga jök-
uihlaupi, sem verður ár livert
i islenzkri bókaútgáfu, slæðist
bók ein litil fyi'irferðar, lnui
heitir Hveitibrauðsdagar og
hefur að geyma svo listilega
gerðar sinásögtir, svo ágætan
skáldskap, að manni finnst
liún hefði átt að konva út á
einhverjuni öðrutti tíma árs-
ins, þegar þeir sem skrifa og
gefa út bækur fyrir jólamark-
að hafa rutt sig. Höfundur
bókarinnar er blaðamður við
Morgttnblaðið, kttnnur undir
einkennisstöfunum i.e.s., hef-
ur áður gefið út ljóðabók
(Sumvanhólniíir), og smásögttr
h-afa birzt eftir hann í blöðuni
og tímaritum.
Elzta sagan í þessari nýjtt
bök er frá 1949, en þa var ný-
búið að ferma höfund hénnar.
Sagan lieitír Prjár líkkistur.
Þótt ekki leyni sér, að höf-
undur hennar sé ungur að ár-«
uin, er þó með ólikindum, að
hann sé ekki nenia fjórtán—
fimnííán árá, bteði vegna hinn-
ar listrænu meðferðar á efn-
inu og andlegrar reynslti, sem
hann hefur aflað sér. Saga
þessi er vissulega mikils vís-
ir.
Rottuveiðar og Hveitibrauðs-
dagar eru frá 1955; sú fyrri
fjallar uni tvo drengi og pakk-
húsmann, ' sem heitir þeim
verði'aunum, sem vasklegar
gengur fram í rottudrápi, og
etur þeim síðan sáníah í blöð-
ugan bardága. Tngimar fjallar
i mörgttm sögtmttm um til-
finningalíf barna og unglinga,
samskipti þeirra innbyrðis, og
sámskipti þeirra og ftillorð-
ina, og gerit' ])að iðttlega af
djúpum skilningi og miklu list-
fengi. Rottuyeiðar er hugtæk
saga, én þólir þó vart samán-
burð við beztu sögurnar í
bókinni um hlíðstæð efni.
Hveitibrauð'sdagar ér Uppsétt
eins og atöníljóð; upphafið er
dalítið hátiðlegt: „Eitthvað
öhugnanle'gt héfur li!ent“ ...
Og fieira i þéim dúr; en
myndin sttárdýpkar fyrr on
varir, og ttieð skttrplegtt út-
hugsuðum tæknibrögðuni, svo
sem ntark'vissnm undirstrik-
unum (leturbreytingum) og
tákfýisshnt endurtekningum,
tekst híöf. að fésta hana ræki-
Iega — ja, ef ek'ki í hugskot
Iesandans, þá taugákerfi.
Þetta er sálfrœðileg stúdia.
sem h'eyrir vi'st undir huggos-
stefnuna(!!) hans Stefans Ein-
arssonar, óhugnanlég og list-
ræn samsetning og fuii af
Freud.
Frá 195)5 énr þrjár ágæfar
sðgur: Dratírnurinn, súrreaíísk
dæmisaga, hartíaleg ádeiia á
Mágssfjoa.' Það *er‘ þW ttutfur
álettfem samiteiki í þesvari
saámt* ••**«>-
kennilega fagnrt í óhttgnaði
sínum. Ósýnilcgt handtak
fjallar um dreng, sem hef-
ur óskilgreint hugboð um
feigð gamallar konu í sania
ltúsi. Þetta er liliðstætt efni
og í Þrem líkkistum, en nú
þarf liöfundurinn ekki lengur
að setja andagiftina i hálíð-
lega stellingu; sagatt er mjög
látlaus í allri fráSögn, og liin
óræða uppistaða liennar nýt-
ur sín til fulls. Hulduniaður
er ein geðþekkasta sagan í
bökinni. Þessar tvær síðasl-
t-aldar sögur sýna hvor með
sinum liætti, liversu næmur
ltöfundur þeirra er á eðli og
sálarlíf barna.
Iíöggla-Stína er samin 1957.
Þetta er líliJ saga — eða rétl-
ara sagt mynd — af stórum
örlögum. Hún er dregin ör-
fáum ástriðulausum dráttum,
sem liæfa í mark — og lesand-
ann.
Snjór er ein af þrem bcztu
sögúriiini í bókinni; þeir höf-
undar, sem þurfa að tala ó-
skiljanlega og væmið undir
rós uin kynferðismál (og kom-
ast þó ekki hjá þvi eð vera
klúrir), ættu að geta lært
mikið áf þessitri sögn. Þarna
er lýst stuttléga og liispurs-
laust kynferðisföndri ungl-
inga, sem verður til þess að
svipta söguhetjuna, setn er
stálþaður drerigur, hinni
hrcimtiog' ita'Stuni heilögu til-
flriniiigu; serii kynþroskinti
Itefur vakið innra nieð höri-
ttiri. Hreinleiki og látleysi frá-
sagriárinnar og hið ttndu'r-
fagra tákn Uiiv kyridráhm
drengsihs forðar ekki aðeins
sögunni ft’á klánti heldtir ttþp-
ltefrir liana í ósvilcið og fag-
urt listaverk.
Saga þessi er samin 1958.
Regn er ári yngri. Enn er
fjailað af einstakri nærfærni
um sálar- og tilfinningálif
barnsins. í þes.vari sögu birt-
ast allir kostir liöfundarins í
fullkotnnu jafnvægi, allt í sög-
unni et' ein órjúfandi heild:
drengurinn, inóðirin (konan),
veðrið, liermaðurinn, mótör-
lijólið og skurðurinn, allt er
þétta spunnið í einn þráð.
Þetta er vafakuist ein Iiezta
sagan í bókinni.
Þrjár nýjustu sögurnar eru
efnisiega frenntr veigalitiar.
Kysstu mig er ágætlega skrif-
uðsaga og góðlátlega fyndin.
Heimþrá cr ölht slappari, við-
fangsefnið finnst mér ein-
ltvern veginn útjask-að, og end-
irinn ódýr. Öðru máli gegnir
um Bros. Efnið er raunar
sinávægilegt, en meðhöndlun
]tess svo fínleg og margræð,
að lirein iinuii er að lesa sög-
una. Ekkert lýsir betur hinni
árcynshilausu tækni höfunii-
ar — að samhrefa persónur.
liriiliverfi og tákn þannig, að
ekki verður skilið livað frá
öði'U — en nafngift sögunnar.
Hér er með öðrmn orðum
upprisinn tneðal vor rithöf-
undur, sem kann að setja sam-
an smásögu.
Oddur Björnsson.
Stefán Jónsson fréttamað-
ur: Krossfiskar og hrúð-
ut'karlar. Reykjavik, Æg-
isútgál'an, Guðmundur
Jakobsson, 1961. Prent-
smiðjan Hólar.
Ekki er þess getið á titil-
blaði bókarinnar, hvort inni-
háldið er um nátlú'ruvisindi,
skáldskapur ct-i þá eitthvað
annað. En elcki lieftir lesnud-
inn flett ntörgum sðutn, þegat'
hann Itefur fundið sérstöðu
þessarar bókar tim éfni og
franisétningu. Og það er cins
og við ntanninn mælt. hugur-
inn hvarflar til Bonedikts
Gröndals skálds, þur setu iiatm
Það er svo margt
8
Gretar Fells: Það er svo
margt. Erindi. I. btndi.
Skuggsjá 1961.
Bókaútgáfan Skuggsja hef-
ur hafið útgáfu á erindum og
ritgerðum Gretars Fells. Er
fyrst-a bindið, sem innilieldur
urii 80 erindi, nýlega komið
út, liið myndárlégásta í snið-
um og ölhim frágangi. Er það
ekki vonum fyrr, að slík iit-
gáfa cr liafin. Gretar Fells
hefur um þriggja áratuga
skeið verið þjóðkunnur rit-
höfundur og fyririesari, ég vil
eklci segja predikari, þvi að i
umliverfi nútímaþjóðfélvtgs
ber orðið predikun talsverðan
keim af orðinu áróður, og
rattnar má ségjn. að það sé
ekki nýtt. Oretur' Félls liéfur
þá aðferð i erindum sínnm og
ritgerðúm, að segja sðgu,
bregðíi upp myndum, losa irm
hugsanir, benda á orsakir og
afleiðingar hugsana og starfa,
óg iéiða iésandann og hlust-
andann á Jjúflegan og iaðandi
hátt að andlégum viðfangseín-
irm, Vekj-á til hugléiðinga nrm
dýpMu rök lifsins.
Þetta er jákvæð aðferð. Hön
liefur þann mikla kóst að
skapa viðsýni og stýrkja leit-
arþörf maimsins. Og það ger-
ir öll þessi bók.
Gretar Fells ræðir oftast út
frá kettttingum guðspekinnar.
og þar er- hitt tit lefts og Vftt
til Veggja. f uppliafserindinu
í bók þessari, segir höfundur ,
frá rtjápri reynidít statni í nnd-
legum Tttáhun, og (tpritur sliui
tnarl mann, efHr þvt sem orð
megna tíl fíékm Mata. Hit
gérðta hettlr; fir. 90-Íát
sem snertir a. m. k. þrjá
Stefána Jónssyni, sem koina
titl fram á ntvöllinn. Það eru
Stefán Jórisson, Stefán Jóns-
son og Stefán Jónsson. En
hvet’ ct' hver'? Hér setur þessi
Stefán Jónsson á titilblað:
frét.imaður, vitanlega til að-
greiningar frá liinuni. Þettá
stafar auðsæilega af þvi, að
einti Stefánanna Itefiir lilotið
rithöfundárnafn, setn hituim
firinst vera iians einkaréttúr.
En livers vegiiá geta hinir
ekki einnig lilotið rithöfund-
arr.ufn, ef þeim ber það. Segj-
uni svo, að Stefán frélfanutð-
ur verði orðinn vitavörður

„Eg skal taka það fram í ttpp-
hafi,“ segir höfundur, ,.að
mér cr reynsla jiessi mjög
lieilög, og ég segi frá henni að-
eins í þvi skyni, að aðrir
kynnu að ltafa ]>ess einhver
not.“ Hann kveðst oft, og þá
einkum í eirirúmi, komast i
það ástand, að hann finnur _..
fyllingu lifsins á unaðslegan
liájt, fjötrar umltverfisins ý;
falla af lionum og um hannýj
streymir orka, lcysaridi ogx
lyftandi, og friðttr, niildi og::j
kærleikur læsir sig um hann:j:
allan „og frá mér í allar átt-x
ir“, segir hann. Hann er þá ij:j
héittli verúleikans — verund-!;;
arinnar. liitt er lieinutr blekk-.:;
inganna. j:j
Ég hygg, að hafir megi setnj:j
einkunn fyrir öllnm ritgerð-:j:
tttH’ og erindum Gretars Fells,ý;
það sem hann segir i þessarij:j
grein: megi '.tðrir hafa þess.j:
einhver not. Ritgerðir hansýj
eru um fjölbrcytileg efni, enjij ,
hniga að því undantekningar-X
laúst, að opna - lésandanumý:
sýn inn i viðáttur sinnar eig-j:<
in sálar, ef svo mætti að orðí:j:
komast. Og þær hafa það aH-j:j
■ar sameiginlegt, a'S þær eruj:j
settar fram' á einíaldan og í'j:
rauninni mjög skenimtilegnn v
hátt, leita þess vegna drjúgumjý
á þann, sem tekur að kynna X
sér þær. Og það tel ég, aðv
hugsandi mena ættu nð gera.j:j
Þetta er góð bók, jákvæð í j:
betttri merkicgn þess orðs, ogj:j
fyrolst ekki, þótt fram
stBOdh', :j:
fk *L M. f
segir: — hér er lika pappír og
blek og praktugir pennar og.
sem gióandi gitll, gáfuði haUS-
inn á ntér. Hann, sem er full-
ur af hugmyndafjöld og himn-
eskutit auði, sem ég um verald-
ar veg vel hefi safnað og
geymt------. Sein sagt: þetta
er bráðskemmtileg bók, sem
geymir mannlýsingar, férðá-
þætti, íhugariir liöfundar lira
fjölbreytileg atvik, sem hann
minnist. Það mætti líta á þessa
bók scm fréttabréf, þar sein
liöfundur. segir kunningja sin-
um allt’ af létta, hispurslaust
og flýgur Um heima og geima,
eins konar bréf til Láru.
Eri hér vil ég koma að máli,
KWÚVkn
•J**‘ 'ÍJ.
ruesta ár. Og þá kemur út bók-
eftir Sjefán Jónsson vitavörð.
Þéssi- höfundur á liér hregt um
vik. Ilann er frá Djúpavogi.
Þaðan koma sögurnár fljúg-
andi, þar hefur liann lifað í
sól og regni, og það, sem
hann hcfur tevgað úr upp-
sprettunum þar, virðist end-
ast vel á þessari veraldargöngu
lians. Stefán Jónsson frá
Djúpavogi. Er þá málið ekki
leyst?
Að lokum: þessa bók iesa
menn með bros á vör. Þess
vegna ætti hún að vera aufúsu-
gestur ungum sem gömlum.
G. M. M.
DAGSBRU.N
óskar öllum jélögv.m sínum og öðrum velunnurum
ýieóiiecjra jo
ióía
óskári ðUum félögum. sínum og öSmm velunnnrum
vv

’•••’ 'S ~ Fimitttudaginn
'v's. ÍMl