Frjáls þjóð - 21.12.1961, Blaðsíða 6

frjáls jjjóð
Útgefandi: Þjóðvarnarflokktir íslanós.
Ritstjóri: Magnús Bjarnfreðsson, ábm.
Framkværndastjóri: Jafet Sigurðsson.
Áskr.gj. kr. 12.00 á mán. Árg. kr. 144.00, i lausas. kr. 4.00.
Afgreiðsla: Ingólfsstræti 8. Sími 19985. Pósthóif 1419.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Senn koma jólin
Cenn hringja klukkur
mestu hátíð kristinna
manna í garð. Enn einu
sinni koma jólin, og ung-
ir sem gamlir hlakka tií
að njóta þeirra, þótt ýmsa
skugga hljóti víða að bera
á tilhlökkunina af mörg-
um og misjöfnum ástæð-
um.
Þegar þessar Iínur eru
ritaðar, stendur jólaund-
irbúningurinn sem hæst.
Allir cru að flýta sér,
jafnt á heimilum, í verzl-
unum og á götum úti. Alls
staðar er vs og þys og
hvert sem litið ex% fer það
ekki fram hjá neinum, að
skammt er til jóla.
Jólahaldið hefur óneit-
anlcga breytt mikið um
svip síðustu áratugina
hérlendis sem víðar, og
mörgum þykir sem það
beri ekki lengur hinn
sanna helgiblæ. Jólalxaht
nútímans ber orðið mik-
inn keim sýndai'mennsku.
Um það atriði tala jóla-
gjafirnar sinu máli.
Sá góði siður að gleðja
aðra með jólagjöfum er
orðinn gamall. Aður fyrr
voru gjafirnar ekki alltaf
stórar né verðmiklax-, en
um það var lieldur ekki
sþiirt. Nú kepjiast allir við
að' kauþa sem ciýrástar og
skrautlégastar gjafir; eng-
inn vill verða annars efl-
irbátur i þeim sökum og
ekki trútt um, að sumir
hugsi meira um verðgildi
gjafarinnar en nytsemd
heunar og fegurð, að ekki
sé minnt á einlægni gef-
andans.
Verzlanir nútímans
leggja mikla áherzlu á að
auglýsa vörur sinar fyrir
jólin, og ýmsir kaldhæðn-
xr menn halda þvi fram,
að jólin séu nú fyrst
og f'remst orðin nokkurs
konar veizlunarhátíð.
Vist er j)ó um það, að
margir halda enn heilög
jól i jiess orðs fyllstu
merkingu, en þvi er ekki
að neita, að svo virðist
sexn ærið margir hafi
gieymt því. hvað jólin eru
og eiga að vera.
Þi’óun tímans verður
ekki snúið við. Jc’xlin munu
verða mikil verfið fyrir
verzlunarmenn, hraði
nntimans og spenna
munu sjá fyrir því. Tóm-
stundir heimilanna verða
æ fæiTÍ. og menn eru ekki
Jengur orðnir sjálfum sér
eíns nógir heima fyrir og
áður var, það á við allt
ári'ð, jólin ekkert fremur.
Það sem áður var fram-
leilt á heimilinu er iiú
Iceypt i búðum, og þessi
þróun mun enn aukast.
¥ Tndirbúningur jólanna
nær háinarki sínu á
Þorláksmessu. Þá eru
verzlanir opnar lengur en
nokkurn annan dag árs-
ins og þá er mest verzlað.
A þessum degi leggja
margir svo hart að sér, að
þeir ná sér varla alla há-
líðina. Menn ganga dauð-
þreyltir til náða, margir
hverjir ekki fyrr en álið-
ið er nætur, þreytan angr-
ar þá næstu daga og skap-
ið er hvergi nærri gott. Sá
siður hefur færzt í vöxt
undanfarin ár, að menn
hafa haldið ujip á þennan
dag með þvi að hlóta
Bakkus konung. Hefur
jietta ekki hvað sízt átl
við verzlunarstétt okkar,
og ekki fátítt, a'ð cftir að
verzlunum liefur verið
lokað aðfaranótt að-
faugadags jóla, hafa lnif-
izt drykkjuveizlur innan
dvra, sem stundum hafa
staðið langt fram á nótl.
Eftirköstin eru eyðilög'ð
jól á mörgum heimilum.
Þessi ósiður á að hverla,
og verzlanir eiga að
Jeggja niður þann sið að
veita áfengi á Þorláks-
messu.
TT'n jiess jiárf vel að gæta,
að jólin sjálf týnist
ekki i þessum hamagangi.
Jólin hafa löngum verið
talin hátíð harnanna fyrst
og fremst. Og Jiau voru
það vissulega hérlendis
tit skainms tíina. Því mið-
ii I- virðist vera orðinn
nokkur misbrestur á
þessu. Fullorðna kynslóð-
in gefur sér nú ekki
nógu mikinn tima lil jiess
að sinna hörnum sinum,
j>að á þvi miður við á
inörgum sviðum. Sjálfs-
elska hennar er of rik til
J)ess. Og svo er einnig á
jólunum. Fullorðna kyn-
slóð nútímans Ieggur
engu minna kapp á að
gleðja sig en hörnin. Jóla-
hoðin eru engu siður fvrir
fullorðið fóik, víða eru
„hörnin fvrir“.
Tá, jólahaldið hefur
J hreytzt. Gjafirnar hafa
hækkað í verði. En hef-
ur jólagleðin að sama
skapi aukizt? Getur ékki
verið, að rósóttir leppar
og lílið kerli liafi oft vak-
ið meiri gleði i Jitln harns-
hjarta en hiuar dýru gjaf-
ir núlímans? Það skyldu
mcnn hugleiðá og draga
eigin ályktanir.
GLEÐILEG JÓL!
Vegna rúmlcysis hefur
grein Jiessi legið nokkuð
lengi hjá blaðinu.
Ritstj.
Próf. Jóhann Hannesson rit-
aði snemma í októbermánuði
grein í Vísi, þar sem hann for-
dæmir grein, er áður hafði
birzt í Mónudagsblaðinu um
Kristmann skáld Guðmunds-
son, og um leið tekur hann
skáldið að nokkru leyti undir
vernd sína.
Sizt dettur mér í hug að
skjóta skildi fyrir greinina um
Kristmann í Mánudagsblaðinu.
Finnst mér óviðurkvæmilegt
að rita þannig um einkalif
manna, jafnvel þótt satt væri,
því að oft má satt kyrrt Jiggja.
Þótt i ýmsum öðrum löndum
séu persónulegar áráisir, eink-
um á stjórnmálamenn, teknar
fram yfir málefni, er það lítt
til fyrirmyndar. Að vísu getur
á stundum verið nauðsynlegt
að skyggnast inn í einkalíf
manna til skilnings og skýring-
ar á verkum þeirra, og á það
ekki sizt við um rithöfunda, en
ekki er þeirri nauðsyn til að
dreifa í fyrrnefndri grein Mánu-
dagsblaðsins.
Þar sem grein próf. Jóhanns
er aðallega um bókmenntalegt
efni (því að sjaldan gripa menn
til penna vegna persónulegs
skætings milli Péturs og Páls),
skiptir hún máli fyrir almenn-
ing og varðar sérstaklega þá,
sem eitthvað um bókmenntir
hugsa. Próf. Jóhann telur, að
skáldlistinni sé engin „anang-
ke“ á höndum, eins og hann
orðar það. Það er ekki rétt og
það engu síður, þótt hann nóti
grískt orð (en þeir mega sletta
skyrinu, sem eiga). Skáldlist-
in er vissulega liáð lögmálum,
skyldu og nauðsýn. Sama máli
gégnir um ævisögur, þótt þær
hlíti nokkuð öðrum lögmálum,
og eru sjálfsævisöguf engin
undantekning. Þess er venju-
lega krafizt, að ævisögur hafi
nokkurt heimildagildi. S;álfs-
ævisögur geta verið aligóðar
sagnfræðilegar heimitdir, svo
langt sem þær ná, um samtíma-
menn og málefni, menningar-
háttu, siðu, atvinnuliáttu, svo
að eitthvað sé nefnt, og vita-
skuld um höfundinn sjálfan.
Hins vegar er það augljóst, að
höf. sér sögusviðið með s'ínum
augum og getur sýnzt margt á
annan veg en öðrum, einkum
það, er sjálfan hann varðar. En
í sjálfsævisögu verður að gera
þá kröfu til höf., að hann falsi
ekki staðreyndir. Nú eru að
vísu til eins konar sjálfsævi-
sögur, sem allmjög eru í skáld-
sögu formi, samtöl tilbúin og
margt fært mjög í stílinn, eft-
ir því sem höf. hentar til list-
smíðar sinnar, og er þá ævi-
sagan, ef vel er á haldið, bók-
menntir i þrengra skilningi, þ.
e. fagrar bókmenntir (en oft-
ast láta höf. slík rit ekki bera
heitið: ævisaga (sbr. t. d. Fjall-
kirkju Gunnars Gunnarsson-
ar.) En hafi ævisagan hvorki
heimilda- né listgildi, er hún
einskis virði og betur óskrifuð.
Kristmann fullnægir hvorug-
um þessum kröfum að mínum
dómi. Þótt ævisagan sé allvel
sögð, er hún ekki nógu vel
skrifuð, til þess að um list sé
að ræða. Margt í ævisögu
Kristmanns ber það með sér,
að ekki fari mikið fyrir sagn-
fræðinni. Raunar eru mök
hans við huldumeyjar og aðrar
yfir-skilvitiegar verur ekki
neinn ljóður á ráði hans i sann-
fræðinni, ef honum er það
veruleiki. Einnig fer það eftir
trúarstigi og menningar, hvað
talinn er véruleiki. Höf. Eyr-
byggju hefur ekki verið að
ijúga neinu um Fróðárundrin,
í mesta lagi fært þau svolítið
í stílinn, þótt nútimamenn trúi
þeim varlega. Jafnvel þótt
framliðin stúlka aki Kristmanni
í bíi sínum, þarf það ekki beint
að rýra sannleiksgildi sögunn-
ar, ef hann trúir sjálfur og
hræsnar ekki.1) En Sverrir
Kristjáhsson fann svartan blett
á tungu skáldsins í 1. b. sjálís-
ævisögunnér, og gekk skáldinu
illa að flestra dómi að þvo hann
af sér, og margt er það í ævi-
sögunni, sem lesöndum gengur
illa að festa trúnað á, þótt erf-
itt sé að ganga úr skugga um
hið sanna. Höf. er svo sjálfhæl-
inn, að sagan verður væmin.
Alls staðar er hann riddarinn
og hetjan, umsetinn af fögrum
konum. Jafnvel beztu kven-
kostir Noregs bjóða sig honum
til eiginorðs, og tiginbornar
meyjar nálega grátbæna hann
til að afmeyja sig, svo að þær
deyi ekki í meydómi sínum.
Hann dregur kvenpersónur
þær, er hann kynnist, hvort
sem þær eru með réttum nöfn-
um eða ekki, hispurslaust fram
ídagsljósið, svo að eftir því
væri ekki vandgert við höf.
persónulega.
Að einu leyti hefur þó ævi-
sagan heimildagildi, um sálar-
lif höfundarins sjálfs, ef ein-
hvern fýsir annars að fræðast
urn það. Hann er hmn heims-
frægi rithöfundur, sem illir
landar vilja ekki viðurkenna,
heldur ofsækja og baknaga.
í síðasta b. ævisögunnar segir
hann frá manni, sem hann kall-
ar félaga N. N. Sennilega er
hann algerlega búinn til. Ef
svo er ekki, virðist maðurinn
eigi hafa verið með öllum
mjalla, eða höf. þjáist sjálfur
af ofsóknaræði.
Próf. J. H. telur, að höíundar
hafi licentiam poeticam til að
J) Kristmann hefur notað
þetta bilaævintýri i sérstaka
smásögu.
Jóhann Sveinsson frá Flögu, cand. mag,
Ævisögur og b
Athugasemdir við grein eftir Jóhann Hannessco
Er Sí Hó:
I. Menniiiccarrembingur.
Allmiklar umrœður liafa
svo sem vonlegt er, orðið um
þá óskiljanlegu ráðstöfun
Guðmundar utanríkisráð-
herra í. að leyfa herliðinu
að demba einhliða sjónvarp's-
áróðri yfir þjóðina, og fremja
þar með verknað, sem enginn
utanríkisráðherra annar hef-
ur til þessa framið gegn þjóð
sinni. Ýmsir þeir, sem reynt
hafa að verja þessa ráðstöf-
un ráðherrans, hafa belgt sig
út með áður óheyrðum menn-
ingarrembing, og talið að
menningararfi og sérstœðri
menningu íslendinga stafi
engin hœtla af þessu einhliða
bandaríska hermannasjón-
varpi, rétt eins og séríslenzk-
ur menningararfur og menn-
ing sé eitt heljarmikið fold-
gncitt fjall.
Staðreynd er þcið þó, að
enginn fœðist með menning-
ararf eða mennigu í sjálfum
sér. Hvorttveggja er mönn-
um veitt af heimilum sinum,
mennta-, uppeldis- og menn-
ingarstofnunum, nú eða þá
hvorugt, eins og oft vill við
brenna.
Það má því augljóst vera,
að ef erlent hermannasjón-
varp rífur börn og unglinga
seinni hlu.ta dags og um helg-
ar (en það er að jafnaði sá
timi, sem foreldrar hafa helzt
frí frá dagsins önn til að
sinna börnum sínum) úr
höndum foreldra og framan-
greindra stofnana, alast þau
upp til ANNARS menningar-
arfs og ANNARRAR menn-
ingar en íslenzkrar.
Af þvi verður augljóst. að
það tekur ekki margar kyn-
slóðir að útþynva eða
GLATA á þennan máta öllu
því sem heitir íslenzk menn-
ing og menningararfvr og ís-
lenzk tunga.
Enda eru dœmin úr ver-
aldarsögunni í þessum efn-
um deginum Ijósari, og það
þótt ómáttugri tœkni en sjón-
varpstœkninni hafi verið lil
að dreifa.
6
Frjáls þjóð — Fimmtudaginn 21. des. lí)61