Frjáls þjóð - 17.11.1962, Blaðsíða 5

Helgi Guðmundsson sjómaður:
SÍLD Á MIÐUM — FLOTI í HÖFN
Síldarinarkaðarnir eru í
lisettu, flotinn í höfn. Daglega
getur að líta'þvílíkar fyrirsagn-
ir í blöðunum. Flotinn er bund-
inn, það er staðreynd. Að öðru
leyti er svo ekki sagður nema
hálfur sannleikur.
Þriðjungur bátaflotans er
nieð samninga, sem gilda til
1. júní 1963, þar á meðal allir
Sandgerðisbátar. Hvers vegna
láta þessir bátar ekki úr höfn
til þess að bjarga mörkuðunum?
Fyrir því eru gildar ástæður:
LÍÚ bannar þeim að hreyfa sig.
Þetta ástand er ægilegt fyrir
þjóðarbúið, en hvernig er það
tilkomið?
LÍl7 sagði upp samningum.
Eftir mesta síldarár, sem
komið hefur, sagði LÍÚ upp
gildandi samningum í vor áður
en sumarsíldveiðarnar hófust.
í samningum þeim, sem síðast
voru í gildi, áttu 40% af brúttó
afla að renna til skipshafnar.
Þegar búið var að afla verðmæta
að upphæð 360 þúsund, skyldu
42% ganga til skipshafnar.
Nú krafðist LÍÚ þess, að
hlutur sjómanna lækkaði niður
í 31% eða um fjórðung .
Margar hlálegar greinargerð
ar og útreikninga hafa séníin
hjá LÍÚ látið frá sér fara. En
nú kom greinargerð, sem sló öll
met. í henni var sagt, að vegna
hinnar miklu aflaaukningar,
sem fylgt hafði nýrri síldveiði-
tækni — og þar af leiðandi stór-
aukinna tekna sjómanna og
útgerðarmanna — sjái LÍÚ sér
ekki annað fært en krefjast
lægri prósentu til handa sjó-
mönnum!
Sjómenn svöruðu því til, að
einmitt vegna hinna nýju tækja
stæði útgerðin miklu betur að
vígi. Sjómenn lcgðu aftur á
móti frani stóraukna vinnu mið
að við það, sem áður var.
Hvorugur hvikaði frá sínum i
sjónarmiðum. og þannig stóðu j
málin, þegar bráðabirgðalögin
voru sett. Og svo f.ylgdi hinn
alræntdi gerðardómur í kjöl-
farið.
Ósamrœmi.
Við skulum nú athuga nán-
ar, hvort kröfur LÍÚ eiga rétt
á sér. Þær byggjast á því að
hin stórauknu afköst auki ekki
tekjurnai; að sama skapi og
kostnaðinn. En sé svo, eru þá
ekki fallnar burtu forsendur fyr
ir hinni auknu tækni?
Þegar dýptarmælirinn kom
fyrst í fiskiskip, olli hann bylt-
ingu á sínu sviði og sparaði út-
gerðinni stórfé. sérstaklega tog-
araútgerðinni. Ekki komu þá
fram kröfur um lækkaðan hlut
sjómanna.
Kraftblökkin er hliðstætt
tæki; hún sparar útgerðinni stór
fé í miklu lægri vátryggingu á
nót og minna viðhaldi en á
nótabát. En nú er kraftblökkin
ein aðalröksemd útgerðarmanna
fyrir því að lækka hlut sjó-
mannsins.
Farið i kollhnis.
Margt hefur verið rætt og
ritað um hina óskaplegu tekjur,
sem sjómenn höfðu í sumar.
Þar hefur lítillar hófsemi gætt
en margur rennt sér fótskriðu
á hálu svelli af engu minni glæsi
brag en Skarphéðinn forðum og
klofið ýmsan sannleikann í
herðar niður.
Á skammri stund skipast veð
ur í lofti. Það er annar andi
í blaðaskrifum um þessi mál
núna, en þegar við þurftum að
flytja inn Færeyinga í hundraða
tali til að manna skipin.
Þá óðu fram á ritvöllinn ó-
líkustu menn og hrópuðu það
um stræti og torg, hvílík
skömm og þjóðarvoði þetta
væri; það þyrfti tafarlaust að
stórbæta tekjur sjómanna.
Strax og hin mikla síldveiði
fer að auka tekjur sjómanna og
fleiri fslendingar fara að
stunda sjóinn, en Færeyingar
hverfa af bátunum, fara þessir
sömu menn í kollhnís og standa
á öndinni af vandlætingu yfir
ofsatekjum sjómanna.
Ekki mcð hendur í vösum.
Þig lesandi góður, sem e. t.
v. þekkir lítið til þessa máls,
skal ég upplýsa, eftir því sem
ég get.
Árið 1961 er mcsta aflaár scm
komið hefur. Vélskipið Höfr-
ungur II frá Akranesi var ]>að
ár næsthæsta eða hæsta afla-
skip íslenzka vélbátáflotans. Ilá
setahlutur á honum þetta ár var
300 þúsund krónur.
Laglegur skildingur, vissu-
lega.
En það er ekki sagan öll. Af
þessu fara rösk 100 þúsund í
skatta og auk þess þarf að
borga af þessu fæðiskostnað og
mikið gallaslit. Við skulum
segja, að þeir hafi átt eftir 170
þús. í hreinar tekjur. En les-
andi góður, það er langt frá
þessum bát og þangað til komið
er um miðjan flota, að maður
tali nú ekki um það, sem er þar
fyrir neðan. Og hvorki þessir
menn né aðrir sjómenn taka
sínar tekjur með hendur í vös-
um.
Nei, tekjur sjómanna almennt
eru ekki eins miklar og af er
látið. Það er engin sanngirni
heldur að einblina á eina ver-
tíð og þar að auki þá beztu,
sem komið hefur.
Svo langt hefur ái’óðurinn um
tekjur sjómanna gengið, að Al-
þýðublaðið, þetta ástkæra blað
alþýðunnar, reiknaði út, hvað
skipshöfnin á Víði II. hefði haft
á mínútu í sumar. En blaðið
gleymdi að geta um, hvað út-
gerðarmaður Víðis II. hafði um
mínútuna. Kannski hefur bara
brotnað blýið í blýantinum hjá
þeim.
Ægilegt mál.
Svo að ég snúi mér aftur að
síldveiðideilunni, þá er hún
ægilegt mál. Það er ekki nóg
með, að hún hafi stórrýrt tckj-
ur sjómanna og útgerðarmanna
og þess mikla fjölda í landi, sem
við síldina vinnur, og minnkað
gjaldeyristekjur þjóðarinnar um
mörg hundruð milljónir: Það
hefur aldrei verið selt jafnmik-
ið af vetrarsíld fyrirfram, og
þessir markaðir eru að tapast.
Við getum ekki búizt við, að
þær þjóðir, sem við nú svíkjum
samninga á, hlaupi af sér tærn-
ar til að gera við okkur sarnn-
inga aftur.
Og svo er sarna og engin
beita til í landinu heldur. Ef
þessu heldur áfram, hefst eng-
in vertíð fyrr en í byrjun marz.
Þeir fögnuðu gcrðardómnum.
Það stendur ekki á sjómönn
urn að mæta útgerðarmönnum
af sanngirni í þessari deilu. En
þegar ég tala um sanngirni, á
ég ekki við gei-ðai’dóm Emils
Jónssonar og því síður það,
sem LIÚ kiæfst nú, sem er langt
fyrþ neðan gerðardóminn. En
það er langt frá gerðardómnum
og til þeirra kjara, sem fyrir
voru. Þar á niilli eru að meðal-
tali 6%.
Þeir sem kváðu upp gerðar-
dóminn hafa bakað þjóðinni
óbætanlcgt tjón. Þcir drógu al-
gei-lega taum LIÚ í deilunni.
enda fö|nuðu útgerðarmenn á-
kaft dómsúrskxp'ðnum. Og það
er fyrst og fremst gerðardómur-
inn, sem hefur Iileypt þeim fít-
onsanda í LÍÚ-menn, sem nú
grasserar i höfuðskeljum þess-
ara manna.
Það er engu líkara en for-
ráðamenn LIÚ haldi, að það sé
árið 1902 þegar atvinnurekend-
ur réðu því sjálfir, hvað þeir
borguðu verkamanninum og
sjómanninum.
Ég vil ráðleggja þessum snill
ingum að rífa af almanakinu
hjá sér.
Sálufélag Emils.
Emil Jónsson sjávarútvegs-
málaráðhei-ra sagði á Alþingi í
dag, að mótmádi sjómanna við
gerðardóminn væru að engu
hafandi, þar sem þau væru feng
in með áróðri og undirskrifta-
söfnun.
Þetta eru svívirðileg orð í
gai’ð sjónxanna og sýna fyrirlitn-
ingu þessa ráðhei’ra fyrir sjó-
mannastéttinni. Þessi ummæli
Emils skipa honum á bekk með
þeim ritstjóra Morgunblaðsins,
sem sagði. að fimdai-samþykkt-
ir væru að engu hafandi, því að
þær væru gerðar af samsafni
fífla.
Og þessi maður, Emil Jóns-
son, á allan sinn pólitíska frama
að þakka stuðningi sjómanna. i
Sjaldan launar o. s. frv.
En það veit ég fyrir víst, að
sá stuðningur er nú af. Ég skora
á Alþýðublaðið, að töfra fram
þó ekki væri nerna einn síld-
veiðisjómann, sem er gerðar-
dórni Ernils samþykkur. Það
verður því góða blaði áreiðan-
lega jafnerfið raun og sú að
sýna sjómönnum skilning og
stuðning í baráttu þeirra.
Feimnismál.
Þrátt fyi'ir allt er þessi deila
dálítið feimnismál. Það sést
bezt á því, að Morgunblaðið hef
ur ekki að þessu sinni tekið eins
dyggilega málstað LÍÚ og alltaf
áður.
í því fræga Vpkiggi, sem hét
Viðreisn og gefið var út af
ríkisstjórninni, var einn kafli
helgaður útgerðinni og þeim
vanda, sem hún átti við að
stríða, en nú skyldi bægt frá.
Þá var ekki korninn til sxí
tækni í síldveiðum, sem nú er
alrnenn. Sjálfleitartæki voru
íétt að koma og kraftblökkin á
byrjunarstigi. En með þeim
aflabrögðum senx þá voru —
þar á meðal síldarleysi — þá
átti útgei’ðin, eftir því sem stóð
í þessum pésa, að geta staðið
ein og óstudd, laus við alla
st.yrki, og safnað í varasjóð.
En íxú kornurn við að feimn-
ismálinu. Þremur árum síðar er
útgerðin þannig stödd, að sögn
xitgei’ðamanna, að hxin sér það
eitt ráð að krefjast þess, að
sjómenn lækki kaup sitt um
fjórðung, þrátt fyrir gífurlega
aflaaukningu, sem aldrei var
reiknað með. Þess vegna er það,
séð frá rottuholuútsýni Mogg-
ans, ekki holt, að almenningur í
Iandinu færi að leiða hugann
að því, hvar útgerðin stæði í
dag, ef hin geysimikla síldveiði
hefði ekki bjai’gað öllu við.
Þrátt fyrir allt treysta þeir
sér ekki til þess, Morgunblaðs-
mann, að kenna aflaaukning-
unni um gjaldþrot viðreisnarimx
ar, þó að sú skýring 'hefði verið
langsamlega einföldust!
Ekki að gamni okkar.
I þessai’i deilu hafa útgerðar-
menn alls ekki viljað semja.
Þeír hafa týnt upp hvern þann
tittlingaskít senx þeir hafa talið,
að gæti orðið að ágreiningsefni.
Þeir treysta á ríkisstjórnina, og
sú trú bregst þeim áreiðanlega
ekki.
Áfengismáí og skák í
bréfaskóla SÍS
Bi’éfaskóli SÍS er nú að hefja
kennslu í nýrri grein. Er þar um
að ra^ða fræðslu um áfeijgismál.
Eru í þeim flokki finxm bréf.
Ritar Baldur Johnsen læknir
þi’jú þeirra, um hina heilbrigð-
islegu hlið málsins, en sr. Eirík-
ur Eiríksson hin tvö, einkum
unx hina félagslegu hlið þess.
Að þessari fræðslu standa auk
Bréfaskóla SÍS Stórstúka ís-
lands, nxeð styrk frá Áfengis
varnarráði og fræðslumálastjórn
in, og getur svo farið, að bréfin
verði einnig notuð við almenna
fræðslu um áfengismál í skólum
landsins.
Er ástæða til að fagna þess-
unx nýja þætti í starfsemi bréfa
skólans.
Þá er það nýmæli unx starf-
semi bréfaskólaixs að þessu sinni,
að kennslubréf í skák vei'ða nú
á íslenzku, en hafa áður verið á
sænsku. Hinn kunni skákmaðUr
Sveinn Kristinsson hefur þýtt
bréfin og sér um kennsluna.
LÍÚ hefur ekki konxið fram
nxeð nein held rök fyrir því, að
réttlætanlegt sé að sjónxenn gefi
eftir fjórðung af lauixunx sínuixx,
alli'a sízt, þegar allar aðrar stétt
ir þjóðfélagsins hrópa á hærri
laun og þrýstiloftslxreyflar
Benjamínskunnar hrinda af stað
þeirri dýrtíðarskriðu, senx allt
er að færa í kaf.
Við sjómenn geruin okkur vel
ljóst, hve ægileg þessi deila er.
En við stundum ekki sjóinn að
gamni okkar. Það finnst mörg-
um töluvert borgandi fyrir það
eitt að geta dregið dúnsængina
upp fyrir haus, þegar sjómaður-
inn lieldur út á sjóinn og nótt-
ina.
Frjáls þjóð — laugardaginn 17. nóvember 1962
5