Mánudagsblaðið - 16.01.1950, Blaðsíða 2

5
MÁNUDAGSBLAÐIÐ
Mánudagur 16. janúar 1950
Guðmundur Gísiason Magaíín:
BLINDUR

rrl
í.
Sú var tíðin, að á íslandi
gerðust með kommúnistumí
íbroslegir, en þó á sinn hátt
iörmulegir atburðir, atburð-
jr, er opnuðu augu fjöl-
'margra fyrir því, hvers kon-
ar afglapadómur hafði náð
tökum á mörgum þeim
mönnum, sem taldir voru vel
vitibornir og ýmsir höfðu
fengið góða uppfræðslu.
Margir muna enn Canossa-
göngur Einars Olgeirssonar,
•Gunnars Jóhannssonar (er
jjátaði að „félagi“ kona hans
hefði tælt hann út af vegi
kommúnistískrar dyggðar)
4— og ýmissa fleiri. En nú
virðist svo öflugt orðið innan
kommúnistafloikksins ein-
*veldi Bijynjólfs Bjarnason-
ar, sem eitt sinn var lands-
frægur fyrir „aga“ sinn sem
kennari í skólum fyrir ung-
menni í Reykjavík, að eng-
inn virðist komast upp með
neins konar moðreyk í
ilokknum — og að Brýnjólf-
'ur geti jafnvel losað sig
þsannig við karla og konur,
sem hann treystir vart til
iullrar undirgefni við sig og
útakmarkaðrar flugumennsku
gagnvart íslendingum. að
Jioka þeim úr vegi með oln-
bogaskoti, án þess að þeir
dirfist að hreyfa hönd eða
iót til andstöðu.
Eins og menn vita, er þessu
erlendis yfirleitt á annan veg
-iarið, jafnvel í löndunum
austan við járntjaldið. Þar er
andstaðan svo rík gegn
Moskvu-páfanum, að þörf
laykir á að hengja eða skjóta
«eftir langvarandi píslir ýmsa
l>á rriénn, sem hæst hefur
borið við hlið páfans eða í
liirð hans fyrir einu eða
iveim misserum. Hafa slík-
ar staðreyndir vakið mikla
■'athygli og haft regináhrif
vestan járntjaldsins, enda
þar farið fram hreinsanir,
sem um hefur munað. Ekki
munu átökin innan kom-
múnistaflokksins í Noregi
Tiafa farið fram hjá Islend-
ingum, en þau hafa hér í
Uanmörku þótt miklum tíð-
índum sæta, og nú berast
“hingað fréttir um það, að
i ráði sé að reka úr kom-
múnistaflokknum finnska
npp undir það HELMING
allra, sem í honum eru. Sam-
íara þessu eru svo fréttirn-
br um ógnanir Rússa i garð
Tinna til þess að hafa á-
þrif á forsetakosningarnar
i Finnlandi — og óhrekjandi
sannanir eru fyrir því, að
Rinir KÉTTTRÚUÐU í
finnska kommúnistaflokkn-
um búa til lygar um landa
sína og leggja þær sem vopn
í hendur.Rússum!
Hér á landi hefur veriði
mjög á huldu um afstöðu
kommúnistaforingjanna í
deilum þeim, sem nú eru
víðast háðar milli þeirra, er
láta Rússa þrælbinda sig, og
hinna, sem vilja að minnsta
kosti að nokkru leyti fá að
ráða sjálfir skoðunum sín-i
um. Mjög hefur verið eftir
því tekið, að í borg nokk-
urri hér 1 Danmörku hefur
nokkrum bæjarfulltrúum;
kommúnista verið varpað
fyrir ofurborð, án þess að|
þeir telji sig neitt hafa af!
sér brotið við flokk sinn.;
Hefur einn þeirra sagt, aðj
hann viti alls ekki, hvaðan,
á sig standi veðrið, en þó hafij
hann verið sér þess lengi;
meðvitandi, að liann hafi
livorki patað né hrópað svo
mjög í ræðustól sem æski-
legt þyki flokksstjórninni!
Þá hafa vakið mikið um-
tal, í sambandi við afstöðu
sína til kommúnismans, þrír
af merkustu rithöfundumj
Dana. Það eru þeir Harald'
Herdal, Hans Kirk og Martin,
A. Hansen.
Hans Kirk og Herdal erui
báðir þekktir kommúnistari
og hafa hvorugur fram1 að!
þessu hvikað frá óbundnu,
einræði Moskvupáfans. Báðir
eru þeir allveigamikil sagna-
skáld, og Herdal þykir og
gott ljóðaskáld. í skáldrit-
um hans hefur borið mikl-j
um mun meira á beinum á-j
róðri en í skáldsögum Hansi
Kirk. En samt er það svo.i
að Kirk er í Danmörku bók-f
menntalegur erkibiskup
Stalíns páfa og ritdómari við
kommúnistablaðið „Land og
Folk“ — það hið sama og
Laxness átti viðtalið við um
handritamálið, sællar minn-
ingar.
Seinasta skáldsaga Herdals
heitir „Ukuelige mennesker“
og hefur Kirk skrifað um
hana ritdóm í Land og Folk.
Kirk er á því, að saga Her-
dals sé ein af beztu bókum
haris, en -svo bætir hann
við:
„Eða réttara sagt, hún
mundi vera það, ef í henni
Væru ekki óréttmætar árás-
ir á flokksstjórnina, já, árás-
ir, sem beinlínis eru byggð-
ar á ÓSANNINDUM. Það er
engum til gagns, að deilt sé
um þessi mál við Herdal.
Það leikur enginn vafi á því,
að hann hefur rangt fyrir
sér, en maður getur ekki
annað en orðið hissa á, að
hann, samhliða því sem
hann hefur prýðilega skilið
mannúðarhlið kommúnism-
ans, skuli láta sér sæma, að
ala á tortryggni gegn stjórn-
málalegri getu flokksins og
gegn heiðarleika hans — og
gagnvart þeirri flokks-
stjórn, sem við höfum sjálf-
ir kosið“.
Bók Herdals hefur hlot-
ið góða dóma. og engir af
ritdómurum hinna blaðanna
hafa rekið augun í árásir
hans á kommúnistaflokkinn,
enda hafa þeir flestir — eins
og lengi vel var raunin á
íslandi — verið blindir fyrir
bókmenritaleg'um aðgerðum
kommúnista, áróðri þeirra og
hlutdrægni og skipulögðu
samstarfi þeirra um að hafa
nytsama sakleysingja að
ginningarfíflum.
En það, sem meira er: Það
hefur komið upp úr dúrn-
um, að sjálfur Martin And-
ersen Nexö, sem tekinn hef-
ur verið í dýrlingatölu, með-
an hann þó ennþá er á ferli
vor á meðal, hefur ekki kom-
ið auga á hina hörmulegu
synd Herdals, heldur í bréfi
til hans hælt á hvert reipi
bókinni Ukuelige mennesker.
Hann hefur tekið handskrift
sína og skrifað snarlega til
Herdals frá Austur-Þýzka-
landi eftir lestur bókarinn-
ar:
„Mér virðist hún vera and-
leg erfðaskrá þín. Langt
munu áhrif hennar ná, og
lengi munu þau vara. Eg
held, að hún muni skekja
menn frekar en nokkur önn-
ur bók, sem skrifuð hefur
verið þarna heima. Bezta bók
þín. Gjöf frá spámanni til
okkar allra“.
Hvílíkt reiðarslag! Hvílíkt
vald hefur ekki Hans Kirk ?
Og nú hafa ritdómarar og
ýmsir aðrir tekið að skyggn-
ast um bekki og m. a. hafa
þeir farið að grafast eftir því
hvað það mundi vera í sögu
Herdals, sem Kirk erkibisk-
up þykir ástæða til að bann-
færa hann fyrir. Kemur
mönnum saman um — og það
virðist mér trúlegast — að
átt sé við lýsingu Herdals
á því írafári, sem greip
danska kommúnista — eins
og raunar kommúnista í
mörgum löndum — þá er
uppskátt var gert um vin-
áttumál Hitlers og Stalíns
árið 1939, þá er Stalín gerði
Hitler svo vel til, að sá
herramaður taldi sér óhætt
að skipta með sér og
Moskvupáfanum Póllandi og
Eystrasaltslöndunum, og
vita allir, hvern dauðans- og
skelfinganna-dilk það dró á
eftir sér. Einn af þeim mömr-
um, sem Herdal lætur koma
fram í bók sinni, mælir á
þessa leið:
„Við kommúnistar eigum
þá heldur ekki að trúa í
blindni á foringja vora —
eins og nazistarnir gera —
við eigum líka að geta hugs-
að sjálfir“.
Ja, hvúlík undur! Hugsið
ykkur bara, að slíkar skoð-
anir ættu að viðgangast ó-
átalið í kommúnistaflokki.
Hvar mundi slíkt lenda? Nú
er það haft fyrir satt, að
Harald Herdal sé alls ekki
í kommmúnistaflokknum
danska, en samt sem áður
eru blöðin sammála um, að
með úrskurði Hans Kirks
muni bækur Herdals lýstar
í bann, sem gilda muni það,
að enginn sannur kommún-
isti kaupi þær hér eftir eða
láti sjá þær í sínum húsum.
2.
Það skáld af öllum yngri
skáldum Dana, sem nú nýtur
mestrar hylli og álits er
Martin A. Hansen. Hann hef
ur aldrei verið flokksbund-
inn kommúnisti, en hafði hér
áður mjög kommúnistiskar
tilhneigingár. í tímaritinu
Heretiea hefur hann gert all
rækilega upp reikningana við
kommúnista, og hefur skrif
hans verið mikið rætt. I upp-
gjöri sínu farast honum orð,
svo sem hér segir:
„Fyrir marga okkar eru
grundvallaratríði kommún-
ismans með öllu óaðgengileg
— og það án tillits til þess,
hvort tekizt hefur eða ekki
tekizt að framkvæma jafn-
aðarstefnuna í Sovétríkjun-
um. Eg'fyrir mitt leyti er
algerlega andstæður hverju
því þjóðfélagslegu hug-
myndakerfi, sem gerir ráð
fyrir byltingu og jafnt hvort
kerfið stefnir að ríkisvaldi
eða stjórnleysi. Bylting er
þess eðlis, að hún getur því
aðeins stutt að sannri ný-
sköpun, stutt að nokkru
góðu, að hún nái eingöngu
til þess innra, sé andlegs eðl-
is. Nú er það reyndar svo,
að þá er kommúnistisk bylt-
ing verður virk í einliverju
þjóðfélagi, verða áhrif henn-
ar einmitt mjög sálarlegs
eðlis, já það er fyrst og
fremst á því sviði, sem hún
knýr til breytingar, gerbreyt
ingar. En það verk er hafið
algerlega í blindni og því
fylgir fölsun allra verðmæta.
1 andlegri byltingu reynist
marxisminn firrtur allri
speki. Hann felur í sér veiga
tnikla tæknilega mannþekk-
ingu, en jafnvel á þvi sviði,
þar sem hann hefur þó all-
mikið til brunns að bera,
reynist hann aðeins lélegur
lærisveinn kirkjunnar og
Jesúítareglunnar. I fám orð-
um sagt: Eg tortryggi alla
byltingarkennda hugsun, öll
'byltingarkennd hugmynda-
kerfi, þar sem grundvöllur-
ánn verður ekki táknaður
með spekiorðum sem þess-
um: Guðs ríki býr innra með
yður! Eða: Mitt ríki er ekki
af þessum heimi!
Þótt ég væri sannfærður
um, að marxisminn hefði
raunverulega horfið frá byit
ingarkreddunni, sem í mín-
um augum er liáskalegasta
kói’villa, er annars vegar af-
skræmir hverja tilraun til að
gera fræðikerfið að veru-
leika, en á hinn veginn virð-
ist hljóta að knýja hreyfing-
una út í úrslitahríð á Kata-
loníuvöllum — á Harma-
-geddon — þá mundi ég samt
sem áður ekki vera sann-
færður um skynsamleg, hvað
þá vísindaleg rök marxism-
ans, en ég efast þó ekki urn,
að flokkur, sem starfaði und-
ir marxistískum áhrifum
gæti orðið verðmætur þátt-
takandi í lýðræðislegum
stjórnmálum innanlands nú
á vorum dögum. Það leikur
heldur enginn vafi á þvi, að
margir liðsmenn danska
kommúnistaflokksins hafa
viljað það, að flokkurinn yrði
slíkur, yrði róttækur, en um-
bótasinnaður andófsflokk-
ur, sem hefði mikilvægu hlut
verki að gegna í dönskum
þjóðmálum. En stjórnmála-
legir atburðir síðustu
þriggja missira hafa sannað,
að flokkurinn hefur horfið á
ný frá tækifærissinnaðri af-
stöðu til sinna gömlu, bylt-
ingarkenndu aðferða, sem
valda því, að hinir hóglátari
menn verða áhrifalausir með
öllu innan flokksins. Snún-
ingurinn sýnir, eins og líka
stofnun Kominforms, tékk-
neska byltingin, hreinsanirn-
ar og kreddufestan austan
jámtjaldsins og raunar
margt fleira, að byltingar-
sjónarmiðin hafa aldrei horf
ið sjónum forystumannanna,
heldur aðeins verið vikið frá
þeim um nokkurt árabil —
eins og áður ’hefur átt sér
stað. Og milli þróunarmarx-
isma, sem viðurkennir leik-
reglurnar á skákborði stjórn
málanna, og byltingarmarx-
isma er ekki aðeins stigmun
ur. Þetta tvennt er í fram-
kvæmd jafn ólíkt og dagur
og nótt. Þegar um er að
ræða byltingar-kommún-
isma, nær ekki neinni átt að
nota orð eins og vinstrisinn-
aður eða framstlgur. Viljinn
til byltingar leysir upp öll
hugtök, gerir allt það, sem
þau merkja venjulega, ger-
samlega að gildislausri endi-
leysu. Byltingin knýr bylt-
ingarsinnana til að helga fyr
irkomulag og skoðanir, sem
eru í eðli sínu í fyllsta mæli
Framhald á 8. síðu.