Mánudagsblaðið - 16.01.1950, Blaðsíða 3

Mánudagur 16. janúar 1950
MÁNUDAGSBLAÐIÐ
Hans hlaufU

Ekkert er svo með ö!Eu illt
PERSÓNUR: Sam, gamall og
hrumur svertingi. Mary, kona
hans. Thomas, fótgangandi
fjórðungspóstur.
Leikurinn fer fram í smá-
bæ í Norður-Ameríku á
þessu herrans ári, skömmu
eftir að Rannveig komst á
þing en Eggert féll í Stranda
sýslu. Leiksvið er hrörlegur
kofi Sams gamla og konu
hans. Er tjaldið drattast frá,
sitja gömlu hjónin á rúmfleti
sínu, horfa í gaupnir sér og
róa fram og til baka. Þau
þegja bæði um stund, ' eða
svo lengi að áhorfendur fái
tíma til þess að stinga sæl-
gætispokum sínum í vas-
ana, stöðva mæðiveikishósta
sinn og koma sér fyrir.
SAM: (Áhyggjufullur) Jæja,
Mary mín, svona fór.
MARY: (Stynur þungan) Já,
Sam. En það var ekki við
öðru að búast, við höfum
aldrei verið nógu dugleg til
til þess að komast ófram í
lífinu.
SAM (Hálfkjökrandi) Nei,
við höfum víst ekki verið
það.
MARY: (Horfir á Sam) Þú
mátt ekki halda, að ég sé
að álasa þér, Sam, en hefðir
þú ekki í byrjun hjúskapar-
ára okkar verið með höfuð
ið fullt af þessum lista-
mannsgrillum þínum, þá
hefði okkur ábyggilega vegn-
að miklu betur.
SAM: Já, þú hefur líklega
á réttu að standa, Mary.
MARY: Sjáðu nú bara hann
Peter, bróður þinn, hvað
hann hefur komizt vel áfram
í lífinu. Hann er orðinn stór-
efna maður. Enda var hann
ólíkur þér, þegar þið voruð
ungir. Þegar þið hættuð að
vinna á kvöldin, þá fór hann
upp í nærliggjandi sveitir
og stal kjúklingum, en þú
settist við þessar tónsmíðar
þinar og hamraðir saman lög-
um, sem ekki nokkur mað-
ur vildi hlusta á.
SAM: Já, hann var miklu
duglegri en ég, það skal ég
meðganga.
MARY: Var og er. Hann er
enn sísteíandi og eykur við
auð sinn ár frá ári. En við
aumingjarnir. (Bregður
svuntuhorninu að aug-
um sér og grætur) Á morgun
verður okkur fleygt út á göt-
una vegna þess að við höfum
ekki getað greitt skatta
okkar, og þá eigum við
hvergi neitt athvarf hér á
jörðu. (Grátur hennar eykst
að miklum mun).
SAM: (Leggur hendurnar
hughreystandi um herðar
konu sinnar) Gráttu ekki,
Mary mín, hver veit, nema
úr þessu rætist, enn geta
kraftavei’k skeð. ...
MARY: (Hai’kar af sér) Eg
hefi enga trú á kraftaverk-
um, Sam.
(Það er barið að dyrum.
Hjónin hrökkva við og
hnipra sig saman eins og
hræddar hænur.)
SAM: Guð minn góður! Hver
getur þetta verið?
MARY: Ætli það sé ekki
hreppstjórinn, hann hefur
náttúrlega ekki haft þolin-
mæði til að bíða til morguns.
Farðu til dyranna, Sam, og
bjóddu honum inn.
SAM: (Stendur á fætur og
gengur til dyranna og opn-
ar þær).
THOMAS: (Fyrir utan dyrn-
ar) Komdu sæll, Sam minn.
SAM: (Það glaðnar heldur
yfir honurn) Nei, ert það þú,
Thomas minn, komdu bless-1
aður og sæll. Gerðu svo vel
og gangtu í bæinn.
THOMAS: (Skákai’ sér inn
fyrir) Þakka þér fyrir. Sam
minn. (Kinkar kolli til Mary)
Sæl vert þú, Mary mín.
MARY: Sæll vert þú, Thom-
as póstur.
SAM: Viltu ekki tylla þér
þarna á kollinn, Thomas.
THOMAS: Þakka þér fyrir.
(Sezt.)
SAM: Þú ert orðinn sjald-
séður gestur hér í kofan-
um hans Sams gamla. Eitt-
hvert erindi hlýtur þú að
eiga.
THOMAS: Já, ég var hérna
með bréf til þín, Sam. (Leit-
ar í tösku sinni, finnur bréfj
og fær Sam það).
SAM: (Tekur við bréfinu
með skjálfandi hendi) Frá
hverjum getur það verið?
MARY: Það er óþarfi fyrir
þig að spyrja að því, Sam,
það er ábyggilega frá bölv-
uðum hreppstjóranum. Það
eru ekki aðrir en hann,
sem skrifa okkur í ellinni.
THOMAS: Ekld held ég, að
það sé frá honum, karl-
skömminni. Frímerkið bendir
til þess að þetta bréf sé ut-
anlands frá. .
SAM: (Brýtur upp bréfið,
rýnir í það um stund. Ef
hann væri ekki negri þá
myndi hann fölna. Hann er
skjálfraddaður, þegar hann
tekur til máls) Mary mín,
réttu mér gleraugun mín,
Bóhaútgáfa Menningarsjjóðs
og I*jóðrinafélagsins tíu ára
ég sé þetta tæpast.
MARY: (Finnur gleraugun og
fær honum) Hana, Sam.
SAM: (í mikilli geðshrær-
ingu) Guð minn almáttug-
ur hjálpi mér! Eg trúi tæp-
ast mínum gömlu, hálfblindu
augum.
MARY: (Einnig í geðshræi’-
ingu) Hvað er um að vera,
maður? Lestu, lestu, maður.
SAM: (Les, skjálfraddaður
mjög) Mr. Sam Robinson,
xxxxxx Wyoming, U. S. A.
Háttvirti herra. Fyrirtækið
ÞREF, sem hefur urnboð á
íslandi, fyrir öll tónskáld
veraldarinnar, steindauð,
sem lifandi, hefur komizt á
snoðir um, að þér hafið fyr-
ir þrjátíu árum samið gull-
fallegt sönglag, er nefnist:
„Jankí, hinkí, dinkí, dúlla“
Undanfarinn vetur hefur
þetta lag verið leikið að
staðaldri á Hótel Flatsæng 1
Reykjavík, og hefur okkur,
eftir mikið erfiði og með
aðstoð þess opinbera, tekizt
að innheimta fyrir yður sann-
gjarnt afnotagjald, sem sé
16 dollara í hvert sinn. er
lagið hefur verið leikið fyr-
ir ódrukkið fólk, en fjórum
sinnum meira, ef neytendur
lagsins hafa verið undir á-
hrifum víns. Hafi neytend-
ur aftur á móti aðeins drukk-
ið kaffi eða kókó, hefur af-
notagjaldið aðeins verið 32
dollarar. Upphæð sú, er vér
höfum innheimt fyrir yður,
nemur nú 4876.73 dollurum,
og að frádregnum kostnaði
okkur, ber yður því 265,80
dollarar er við sendum yður
hérmeð.
Með kollegakveðju,
F. H. ÞREF h. f.
Jón Þrefs.
P. s. Vinsamlegast ruglið
mér ekki saman við Lands-
útgáfuna h. f., því það er
allt annað fyrirtæki.
Sami.
SAM: (Á bágt með að tala
vegna þess að gráturinn er
að yfirbuga hann) Og þú
segir, Mary, að kraftaverk
séu hætt að ske. (Fellur á
hné og fórnar höndum. Tár
in streyma niður kinnar
hans, hann hrópar): Massa!
Massa! Blessa þú Jón Þrefs.
Tjaldið fellur.
Bókaútgáfa Þjóðvinafélagsr
ins og Menningarsjóðs er nú
orðin 10 ára, tók til starfa
1940. Hún á merkilegan
stai’fsferil að baki sér, þótt
stuttur sé. Flutningsmaður
og aðalhvatamaður að stofn-
un þessa félags var Jónas
Jónsson fyrrverandi ráð-
hei’ra.
Bókaútgáfa þessi hefir þeg-
ar gefið út 53 félagsbækur,
og hafa félagsmenn fengið
þær /yrir 200 kr. samtals,
eða fyrir um 3,77 kr. að með-
altali, og má það vissulega
heita lágt verð á þessum
tímum.
Allt eru þetta góðar bæk-
ur.
Bækurnar skiptast í flokka,
og er þá fyrst að nefna ÍS-
LENZK ÚRVALSRIT; eru
það vel útgefin ljóðakver eft-
ir ýmissa höfunda, t. d. Jón-
as Hallgrímsson, Hannes
Hafstein og fleiri.
ÚRVALSSÖGUR eftir erl.
höfunda, tvö bindi komin
út.
LÖND OG LÝÐIR, lýsing-
ar á löndum og lýðum.
ÁRSRITIN — hin gömlu
— eru Andvari og Alman-
ak Þjóðvinafélagsins.
ERLEND SKÁLDRIT þar
á meðal Anna Karenina eft-
ir L. Tolstoj.
UTGÁFA FORNRITA. Ut
er þegar komin Njála, Egla
og Heimskringla,
ÝMIS FRÆÐIRIT, eins og
t; d. Mannslíkaminn eftir
Jóhann Sæmundsson, Heið-
inn siður eftir Ólaf Briem
(ekki félagsbók). Stjórn-
málasaga, eftir Skúla Þórð-
arson og Heimstyrjöldin eft-
ir Ólaf Hanson.
BRÉF OG RITGERÐIR
Stephans G. Stephanssonar;
(kostuð af Þjóðvinafélaginu)*
SAGA ÍSLENDINGA á að
vera í tíu bindum, en út erot
komin þrjú.
ILIONS- OG ODYSSEIF3-
KVIÐUR í hinni frægu þýð-
ingu er dr. Sveinbjörn Eg-+
ilsson gei’ði.
LÝSING ÍSLANDS á að
koma síðar.
HANDBÆKUR MENN-
INGARSJÓÐS. Fyrsta bókiri
í þelm flokki verður Búvélat?
og ræktun eftir Árna G.
Eylands, og kemur hún úí?
innan skamms.
BÓKAFLOKK um listii’
er ráðgert að gefa út.
Þá er SÖGUSTAÐALÝS-
ING. En ekki verður byrjaði
að gefa neitt út að sinni af
þeim flokki.
Af yfirliti því, sem Jóit
E. Guðjónsson, framkvæmda-
stjóri útgáfunnar hefur gert,.
má sjá, að útg. hefir þegar:
afkastað miklu og ætlar sér
þó að færast meira 1 fang.
Kaupendur að bókum starff
seminnar eru mjög margir og
hefir því þannig orðið kleift
að halda bókaverðinu niðri,
þrátt! fyrir verðbólguna 4
öllum sviðum. Þá hefir og
Alþingi veitt því nokkum.
styrk.
í Menntamálaráði eiga nú
sæti: Valtýr Stefánsson, for-
maður, Barði Guðmunds-
son, ritari, Pálmi Hannesson,
Magnús Kjartansson og Vil-
hjálmur Þ. Gíslason.
Stjórn Þjóðvinafélagsins
skipa nú Bogi Ólafsson, for-
seti, Barði Guðmundsson,
Guðni Jónsson, Halldór K«
Laxness og Þorkell Jóhann-
esson.
Lundi og skarfur
EFTIRSÓKN
mín ef-tir
fSLENZKUM FRÍMERKJUM
er eins og
ríkissjóðsins eftir krónum
Ríkissjóðurinn sækist þó mest eftir fjöldanum en
ég hefi mestar mætur á gæðunum.
Látið mig sjá það, sem þér
hafið að bjóða.
M aq itús Steiá nsso n
' Túngötu 22. Sími 1817.
Fyrir jólin bárust meðal
annarra bóka á markaðinn
tvö lítil skáldrit, ef skáldrit
skal kalla. Annað þeirra er
saga ,eða svipur af sögu, eft-
ir Sigurð Róbertsson, er ber
heitið „Vegur allra vega“.
Bókarkorn þetta var aug-
lýst með ákefð í öllum helztu
blöðum landsins. Sumstað-
ar var því haldið fram, að
hún væri merkileg þjóðlífs-
lýsing, sem allir yrðu að
lesa, enda mundi hvarvetna
vekja athygli og jafnvel deil-
ur. Á öðrum stöðum var
sagt, að hún væri saga þjóð-
félagslegra átaka, sem allir
þeir, er fylgjast vildu með
því „nýasta og athyglisverð-
asta“ í íslenzkum bókmennt-
um yrðu að kynna sér.
Svo fóru sumir að fletta
upp í bókinni, — jafnvel
þótt þeir hefðu áður lesið
nokkrar bækur eftir höfund-
inn. Og sjá, þar.;yar þá sami
Kreml-di’augurinn jnnanblaða
og í öllum ritum * eftir öll
kommúnistísk ,,skáld“, nema
hér heldur í sviplausara
lagi, svo að menn freistuð-
ust til að álíta, að hann yrðt
aldrei nein leiðarstjarna á.
villubraut mannkynsins. Og
ef til vill var slíkt vel far-
ið. ,
Varla voru. lesendur búnitr
að leggja frá sér sögukornið,
er þeim varð litið á nýjar
auglýsingar í öllum helztu.
blöðum landsins, þar sem ný
ljóðabók var hafin til skýj-
anna, og vaggað í blásölun-
um, ofar öllum jarðneskurn
járntjöldum! Hét sú „Á ann-
arra grjóti eftir Rósberg G.
Snædal. Auglýsingarnaú
töldu hana þá sama sem upp-
selda fyrirfram, enda at-
hyglin og deilurnar, sem húns
mundi vekja, alveg í meU
hæð!
En, sjá! Þegar nokki’um
blöðum í þessari dæmalausu
ljóðabók hafði verið flett og
innihaldsins notið, ef nauttt.
Framh, á 8. síðu.