Mánudagsblaðið - 26.06.1950, Blaðsíða 3

Mámidagurinn 26. júni 1950.
MÁN UDAGSBLAÐIÐ
Bókmenntagagnrýnin
hér á landi
Framhald af 4. síðu.
Andréssonar. Margt er vel um
það rit; hún er skemmtileg af
lestrar, og höfundurinn er allt
af annað veifið að reyna að
vera heiðarlegur. En allt kem
ur fyrir ekki. Jafnvel maður,
eem er svo gáfaður og fjöl-
fróður um bókmenntir sem
Kristinn Andrésson, getur
ekki eitt augnablik sleppt
þeirri grundvallárskoðun, að
listrænt gildi bókmennta fari
í rauninni alveg eftir því,
ihvort höfundarnir séu komm-
únistar eða ekki. Kommúnista
höfundamir eru í lífrænum
tengslum við alþýðuna, það
yeitir ritum þeirra blóð og
safa, en þeir, sem ekki eru
ikommúnistar, hafa slitið ðll
tengsl við þjóð sína, list þeirra
yerður safalaus og stöðnuð
og þeir enda að lokum í hengi
flugi tilgangsleysisins eins og
Einar Benediktsson.
Þetta og ekkert annað er
hin raunverulega skoðun
Kristins Andréssonar á bók-
menntum. Það þarf ekki að
orðlengja það, hvaða áhrif
slíkar skoðanir hljóta að hafa
á allt mat á listgildi rita.
Eitt af því, sem gleggst sýn
jr óheiðarleik og vesaldóm ís-
lenzkrar bókmenntagagnrýni
er afstaða kommúnista og
aestra andkommúnista til Hall
Idórs Kiljans Laxness. Kiljan
hefur þegar í lifanda lífi ver-
ið tekinn í goðatölu af komm-
únistum líkt og Stalin. 1 aug-
um kommúnista er það algert
guðlast að efast um, að hvert
orð, sem fram gengur af
munni Kiljans eða hrýtur úr
penna hans, sé háleit, næstum
guðdómieg speki, sem sé
hversdagsmönnum lítt eða
ekki skiljanleg, en þeim beri
engu að síður að lúta henni
í lotningu. Við skulum hugsa
okkur, að það dytti í Kiljan
einn góðan veðurdag að gefa
Út að gamni sínu rit, sem væri
tómur erkiþvættingur frá upp
hafi til enda. Hann gæti verið
:álveg viss um það, að gagn-
pýnendur kommúnista mundu
jhef ja það rit til skýjanna eins
;ibg önnur, fyrst Kiljan hefur
Okrifað það, hlýtur það að
ýera guðdómlegt. — Á hinn
bóginn er tregða kommúnista
þatara á því, að viðurkenna
snilligáfu Kiljans engu að síð-
ur vítaverð, og auðvitað er
þún algerlega af pólitískum
toga spunnin. Þeir eru komn-
jr á alveg sömu andlegu
bylgjulengdina og kommún-
istar, en þeir telja bara, að
frá kommúnista eins og Kilj-
an geti ekkert komið nema illt
eitt. En auðvitað er slík skoð-
un stórlega varhugaverð. Það
þýðir ekkert að ætla sér að
neita því, að Kiljan er mesti
skáldsagnahöfundur, sem Is-
lendingar eiga í dag, jafnvel
þótt snillingur eins og Gunn-
ar Gunnarsson sé með talinn.
Það er ákaflega heimskulegt
að láta andúð sína á pólitísk-
um skoðunum Kiljans hafa
þau áhrif á sig, að menn neiti
að viðurkenna þessi sannindi.
Yfirleitt mega menn ekki
gleyma því, að listamaðurinn
Kiljan er allt önnur persóna
en kommúnistinn Kiljan. Að
vísu kom það alloft fyrir í
Atómstöðinni, að kommúnist-
inn þreif pennann af listamann
inxun, og það var sannarlega
ekki til bóta. En yfirleitt hef-
ur Kiljan tekizt það, sem
öðrum íslenzkum kommún-
ista-höfundum hefur ekki
tekizt, að láta komm-
únismann ekki eyðileggja list
sína. Menn gera sig aðeins
hlægilega með því að viður-
kenna ekki snilld Kiljans, þó
að menn á hinn bóginn taki
hann ekki hátíðlega sem
stjómmálamann. Sú persóna,
stjómmálamaðurinn Kiljan,
kemur fram í pólitískum ræð-
um hans og blaðagreinum.
Og ég verð að segja það, að
jafn mikils og ég met skáldið
Kiljan, þykir mér Kiljan
stjórnmálamaður nauða-
ómerkileg persóná. Skrif hans
um stjómmál í Þjóðviljann
em á engan hátt samboðin
honum sem skáldi, ef maður
á annað borð tæki þau alvar-
) lega. Hann virðist í þeim vera
kominn á sama andlegt þroska
stig og óþekkur ellefu ára
strákur.
1 þessum skrifum er hann
alltaf bálreiður, og fyrirlitn-
ing hans á andstæðingunum
á sér engin takmörk. Helzt er
að sjá, að hann hafi varla
heyrt svo ómerkilegra manna
getið fyrr, þó að þeir hafi
lengi verið þjóðkunnir menn.
Eitt uppáhaldstiltæki hans
í þessum greinum er það, að 1
s^tja orðið „einhver" fyrir
framan nöfn andstæðinganna,
einhver Bjami Benediktsson,
einhver Jónas Jónsson, ein-
hver Guðmundur Hágalín. •—1
Annars held ég, að réttast
sé að taka slík skrif ekki al-
varlega og láta þau ekki
skyggja á aðdáun sína á Kilj-
an sem skáldi. Eg held, að
þessi smábarnaskrif hans séu
eins konar öryggisventill. —
Kiljan er einhver kurteisasti
og formfastasti maður í fram
komu, sem ég hef hitt á lífs-
■jyuvw'/VWWUVVVUUtfyWhíVUWVWWSVWVWVWVWWVWVUVWUU»
Pólsk fataefni
Karlmannafataefni í fjölbreyttu úrvali útvegum við
frá Póllandi. Sýnishom og verðtilboð fyrirliggjandi.
Leyfishafar eru beðnir að tala við oss sem fyrst.
s f- k ■
MARS TRADING CO.
Laugaveg 18 B. — Sími 7373.
WVVWUWA/WWWWAAAAWVVVVVW/VAM/VVVVVVVVyVV^
leiðinni. Slíkir menn þurfa að
fá einhverja útrás fyrir þær
ótömdu tilfinningar, sem leyn
ast undir hinu fágaða yfir-
borði, ella getur skapazt
hættulegur klofningur í sálar-
lífinu. Menn geta fengið þeim
útrás með því að veiða lax,
ríða ótemjmn eða með því að
skrifa strákslegar skammir,
eins og Kiljan gerir. Réttast
er fyrir okkur að fyrirgefa
óþekka stráknum Kiljan og
láta hann ekki skyggja á
skáldið.
En íslenzk bókmenntagagn
rýni er aum, svo aum, að við
megum blygðast okkar. Hún
er sannarlega samboðin ís-
lenzkri ómenningu á flestum
sviðum. Ajax.
VEGA
VEITINGASTOFAN
Skólavörðustíg 3. — Sími 80292.
Hádegisverður — Kvðldverður. Um 3 heita rétti að
velja. — Kalt borð Jrá kl. 6—9 e. ttr. Allskonar ís-
lenzkur matur.
Smurt brauð og snittur afgreitt út með stuttum
fyrirvara.
Bezta fáanlegt efni. — Vönduð vinna.
VerzliS við VEGA
Minningarspjöld
S.I.B.S.
REYKJAVlK:
Skrifstofa S.Í.B.S., Austurstræti 9.
Hljóðfæraverzlun Sigríðar Helgadóttur, Lækjarg. 2.
Verzlun Hjartar Hjartarsonar, Bræðraborgarstíg 1.
Bókaverzlun Máls og menningar, Laugaveg 19.
Verzlunin Grettisgötu 26.
Hafliðabúð, Njálsgötu 1.
Blómabúðin LOFN, Skólavörðustíg 5.
Verzlunin Höfði, Miklubraut 68.
Bókabúð Laugamess.
Bókaverzl. Sigvalda Þorsteinssonar, Efstasundi 28.
1h ÁFN ARFIRÐI:
r* '~í v
Bókaverzlun Þorvaldar Bjarnasonar, Strandgötu.
Bókaverzlun Böðvars Sigurðssonar, Strandgötu.
og lijá trúnaðarmönnum S.I.B.S. um allt land.
Myndin er af Charles prins, sem nú er tveggja ára, syni
Elizabeth ríkisarfa.
yyyvAy.