Mánudagsblaðið - 07.08.1950, Blaðsíða 4

mánuðagsblaðið
Mánudagur 7. ágúst 1950.!
MÁNUDAGSBLAÐIÐ
BLAÐ FYRIR ALLA
Ritstjóri og ábyrgðarmaður: Agnar Bogason
Blaðið kemur út á mánudögum. 7— Verð kr. 1,50 í lausa-
sölu, en árgangurinn, 52 blöð, 48 krónur
Afgreiðsla: Kirkjuhvoli, 2. hæð, opin á mánudögum.
Sími ritstjóra: 3975.
Prentsr ðja Þjóðviljans h.f.
Hneykslin á greiSasölustöðoniiM
Oft hefur verið drepið á
■ það, bæði í þessu blaði og fleir
um, liversu ótrúlegt ófremd-
arástand er rikjandi í greiða-
sölumálum og gistihúsa-
rekstri Islendinga. Þessar
umvandanir liafa þó ekki haft
hin minnstu áhrif, frekar en
vatni væri skvett á gæs. Ef
um nokkra breytingu er að
ræða í þessum efnum, er það
frekar afturför en framför.
Nú í sumar verður almenn-
ingur enn meir fyrir barðinu
á þessu sleifarlagi en endra-
nær, því að miklu færii kom-
ast nú til útlanda en á und-
anförnum árum, en flciri fara
í sumarleyfisferðir innan-
lands. Fólk, sern dvalizt hefur
erlendis og séð þann regin-
mismun, sem er á þessum mál
um þar og hér, finnur líka til
enn meiri blygðunar yfir ó-
fremdarástandinu hér á landi.
Ef gerður er samanburður við
útlönd í þessu efni, kemur í
ljós, að hér á landi er ekki
eitt einasta gistihús eða
greiðasölustaður, sem mundi
teljast í fyrsta cða öðrum
flokki erlendis. Að líkindum
eni hér á landi f jórir veitinga-
staðir, sem taidir yrðu í 3ja
flokki erlendis. Af þeim eru
tveir í Reykjavík, einn á Ak-
ureyri og einn í sveit. Hinir
eru langt þar fyrir neðan og
flestir fyrir neðan allt lág-
jmark alls velsæmis.
Hið fyrsta, sem venjulega
gefur til kynna, að rnenn séu
þótt þeir bragði ekki á öðni
en molakaffi. Annars er
reyndar einnig kaffið á ís-
lenzku greiðasölustöðunum
oftast nær ódreickandi. skólp.
Halldór Kiljan Laxness, sem
hefur ágætt vit á mat og
drykk, hvað svo sem segja
má um skoðanir hans á öðr-
um sviðum, benti einu siniri í
groin alveg réttilega á það, að
það væri hrein undantekning,
ef ■ Islendingar kynnu að búa
til drykkjarhæft kaffi. Venju-
lega er þetta marguppsoðið
skóJp, lí'kast því á bragðið
eins og mold væri hrært út
í volgt v’atn.
Eiturbras það, sem selt er
á mörgum 'greiðasöiustöðum
hér, er líka oft fljótt að hafa
áhrif á meifcingarfæri við-
skiptavinanna. Áætlunarbll-
0
stjóri hefur sagt mér, að það
hafi talsvert oft komið fyrir
sig, að bæði hann sjálfur og
farþegamir hafi veikzt hast-
arlega. af niðurgangi eftir við-
skipti við ákveðua greiðasölu-
staði og neyzlu úldins matar
þar. Varð bílstjórinn þá að
láta karhnenirina raða sér
öðrum megin við bílinn, en
kvenfólkið hinum. Mörgum
þykir lítið varið í að láta
sjá sig x slíkum stellingum
við fjölfamá þjóðvegi, en
nauðsyn brýtur lög.
Öll umgengnin á veitinga-
húsunum er oftast í fullu
samræmi við matinn. Stólar
eru hálfbrotnir og ramm-
að nálgast íslenzkan greiða-' skakkir, svo að hættulegt er
sölustað, er römm ýldufýla,
oft svo nlegn, aö manni verð-
ur óglatt. Stafar þetta stund-
að setjast á þá. I samanburði
við þetta skiptir það kamiske
minna máli, þó að þeir séu
um af haugum af rotnandi hver af sinni gerðinni og eng-
matarleifum og öðru rusli, íin tilraun gerð til að skapa
sem dembt er upp við hús- 'samstilltan svip á veitinga-
veggina og látið hlaðast þar
upp. Stundum stafar hún af
matnum sjálfum, sem á að
bera á borð fyrir gestina. Það
er nefrrilega alls ekki sjald-
gæft, að maturinn, sem fram-
reiddur er, sé drafúldinn, svo
sem hálfsmánaðar gamall
lax eða vel sigið kjöt af tví-
tugum kúm, kannske sjálf-
dauðum. Margir gestanria
geta ekki kyngt eirium bita
af slíkum mat, þótt glorsoltn-
ir séu, en ef þeir setjast til'
borðs, verða þeir samt að
punga ut íneð 20 -Í25 lcrónur,
sölunum eins og tíðkast víð-
ast hvar erlendis. Þá eru
borðdúkamir næstum alltaf
ófagiir á að líta. Maður bók-
staflega hrekkur við, ef mað-
ur sér hreinan borðdúk á ís-
landi. Oftast eru dúkarnir
rif nir og trosnaðir og alþaktir
brunablettum. Auk þess eru
þeir svo skítugir, að þeir líkj-
ast rnest fútúristísku mál-
verki. Getur þar að líta marga
og mismunandi ingrediensa,
stórar matarskeílur og kaffi-
bletti, gráa blétti eftir svarta-
dáuða og’ fáuða eftíf pórtvín
og sherry, sem gestirnir hafa
haft meðferðis. Þetta er þó
oft ekki það versta. Stundum
gefur að líta græna hor- og
hrákabletti í dúkunum. Fer
þá að draga úr matarlyst
margra, einkum þegar svo til
viðbótar er borið fram úldið.
kýrket á hina horugu dúka.
Ekki er bað betra, að mat-
ar og drykkjarílátin eru ekki
þvegin betur en svo, að gjörla
má sjá, hvað borðað var af
þeim síðast eða þar áður. Á
diskunmn eru gamlar feiti- og
eggjaslettur, og í botni boll-
anna er stundum þykkt lag af
korg, svo að spákonur muuduj
geta spáð fyrir gestinum, sem
drakk úr bollanum síðast
Skeiðar, hnífar og gaflar eru
oft kámug eða jafnvel hálf-
ryðguð. Eg hef séð erlenda
gesti vera að reyna að fægja.
hmfapörin með vasaklútum
sínum. Við slík tækifæri
blygðast maður sín sannar-
lega fyrir áð vera Mendingur.
Stúlkurnar, sem um beina
ganga á greiðasölústöðunum,
eru oftast alúðlegar 0g sæmi-
lega kurteisaf, það mega þær
eiga. Hitt er ven’a, að þær
kunna flestar ekki nokkum
skapaðan hlut til þess starfa,
sem þær eiga að vinna. Er-
lendis er víðast rivar krafizt
alllangrar skólagöngu fyrir
slíkt fólk í sérfræðum þess,
hér á landi kemur engum til
hugar, að nauðsyn sé á slíku.
Það væri til dæmis eldri úr
vegi að kenna stúlkunum að
greiða sér og vera sæmilega
hreinar um hendurnar, en
á þetta vili oft skorta. Þær
bera fram rnatinn með hár-
flyksur lafandi niður á enni,
og sorgarxxind er undir hverri
nogl. Þetta er því ógeðstegra
sem sumár þéirra hafa þann
vana, að dýfa fingrunum á
kaf í súpuna, þegar þær bera
hana fram. Stundum hendir
það, að stúlku- eða konutetr-
in eru með skælandi smábörn
sín á öðru .,eða þriðja ári í
eftirdragi, á meðan þær
ganga um beina.
Það aumasta af öllu er þó
eftir, en það eru salernin á
veitingahúsuiium. Slíkar
svínastíur held ég varla, að
fimist í nokkru ööru lándi í
víðri veröld. Gólfin eru venjui
lega þakin skítugum pappír
og glerbrotum. Sætin eru öt-
uð út í óhreinindum. Veggirn-
ir eru ofast alþaktir ldámvís-
um og klámmyndum, og
stundum er fólltið, sem mynd-
irnar eiga að vera af, nafn-
greint. Saur er oft atao upp
um alla veggi, og iafnvel hafa
menn fundið upp á bví að rita
uþphafsstafi sína, eða
kannske unnustu sinnar, með
saur á vegginn. Ganga má að
því sem vísu, að vaskurinn sé
fitMaðuri, og 'háncBrÍæðm'~eru,
svo skítug, að litur þeirra er
oftast mildu nær því að vera
svartur en hvítur.
Þeir eru áreiðanlega ekki
margir, sem ótilneyddir gista
um nætursakir á slíkum stöð-
um. Fl'estir vilja margfalt
heldur, ef þoss er nokkur kost
ur, dveljast í tjaldi og svefn-
poka úti í guðsgrænni nátt-
úrunni. Aðbúnaður nætur-
gesta í gistihúsum hér á landi
er á stöku stað sæmiiegur, en
víða er hann fyrir neðan allar
hellur. Smns staðar eru skil-
rúmin milli hótelherbergjanna
örþunn eða jafnvel með göt-
um.
Eina nótt í gistihúsi á
Norðurlandi fyrir fáum árum
varð ég þannig nauðug-
ur að verða vitni að drama-
tískum ástaratiotum karls og
konu í næsta herbergi. Hvert
orð, sem þau sögðu, lieyrðist,
jafnvei þótt ég breiddi sæng-
ina upp fyrir höfuð.
Oft fær maður grun um, að
sængurfötin á slíkum stöðuxn
séu notuð oftar en einu sinni
án þess að vera þvegin. Stund
um er úr þeim megn svita-
stækja af síðustu gestum. Að
sofa í slíku rúmi er litlu betra
en að sofa hjá bráðókunnug-
um manni, sem fáir mundu
þó hafa lyst á nú orðið.
Sumir gistihússtjóramir
mega eiga það, að þeir gæta
þess, að kyrrð sé kornin á um
miðnætti. Hjá öðrum er aftur
sorglegur misbrestur á slíku.
Þar glymja gisthúsin við til
morguns af söng og drykkju-
látum olöðra gesta, svo að
skikkanlegu fólki kemur ekki
blundur á brá. Stundum
reyna hiirir drukknu að br jót-
ast inn í herbergi ókunnugra
gesta til að slá þá um pen-
inga, eða rífa við þá kjaft.
Fyrir fáum árum dvaldist ég
á gistihúsi á Vestfjöröum,
þar sem heita mátti, að eng-
inn sofnaði neitt í tvær nætur
samfleytt af þessrnn ástæðum.
Ef kvartað var mn þetta við
yfirvöld gistihússins, félck
maður þao svai:, að við Jietta
yrði ekki ráðið; ef farið væri
að áminna drýkkjurútána,
mundu bara hljótast af því
allsherjar áflog, sem gerðu
iilt verra. Þegar gistihús eru
rekin í þessum anda, er ekki
von á góðu.
Er það einhver eðlisnauð-
syn, sem 'eklri verður bifað,
að gisti'hÚ3 og greiðasölustað-
ir á íslandi þurfi alltaf að
vera svona? Er það nauðsyn-
íegt, aö þau standi neðar en
sajókofar Eskimóa og strá-
kofar svertirigja að hreinlæti
og memringarbrag ? Svo virð-
ist sem íslenzk yfirvöld séu
á þeirri skoðun. Engum datt
í hug að verja nokkrum tug-
um milljória af stríðsgróðan-
um miklá, sem varpað vkr í
súginn, til að skipuíeggja’frá
rótum allt gistihúsa- og
greiðasölukerfi landsins, svo
að það yrði nokkuru veginn
samboðið þjóð, sem vill láta
kalla sig siðmenntaða. Rik-
isstjórnin var í .vetúr að fá
hingað erlenda sérfræðinga
til að gera tiliögur urn endur-
skipulagningu íslenzka fisk-
iðnaðarins, og var það í 3jálfu
sér ágæt hugmynd. Hvernig
væri að fá til landsins á sama
hátjt erlenda sérfræðinga á
sviði gistihúsareksturs, t. d.
Svisslendinga, sem munu
standa allra þjóða fremst á
þessu sviði og búa aö sumu
leyti við svipuð náttúruskil-
yrði og hér ? Síðan mætti gera
áætlun um að kotífa íslenzk-
um gistihúsarekstri í sæmi-
Iegi; horf. t. d. á næstu 10 ár-
um. Með góðum vilja rnundi
þetta takast, en ég er ákaf-
Iega hræddur um, að hann sé
ekki fyrir hendi. íslendingar
eru orðnir því svo vanir að
láta bjóða sér hið aumlegasta
sleifarleg ó öllum sviðum, að
þeir eru orðnir úrlcula vonar
um, að nokkurn tíma geti
rætzt úr.
Ef ekki er unnt að gera rót-
tækar urnbætur á þessu sviði,
S3tti þó alltaf að mega gera
nokkrar bráðabirgða ráðstaf-
anir. Ferðaskrifstofan verður
að bæta eftirlitið á þessu sviði
og gera ákveðnar iágmariks-
kröfur um lireinlæti og um-
gengni. Þá veitingastaði, sem
ekki fullnægja þeim kröfum,
verður að svipta greiðasölu-
leyfi tafarlaust. Formaður
Ferðaskrifstofunuar er ötull
maður og imibótasinnaður,
þótt honum hafi ekki tekizt
að hamla gegn sleifarlaginu í
þessum málum. Hingað hefur
í sumar komiö margt erlendra
ferðamanna, líklega svo þús-
undum skiptir. Allir geta gert
sér í hugarlnnd, hvaða mynd
þeir gera sér af menningar-
háttum Islendinga, ef þeir
dæma þá eftir gistiliúsunum,
en það eru oft einu húsin, sem
þeir kynnast.
Skræiingjahátturinn á
þessu sviði getur orðið okkur
dýrkeyptur í stórkostlegum
álitshnekki úti um allan heira.
Aiax.
Einn af ímyndunarveiku
mönnunum á Broadway var
að stæra sig af því, að hann
hefði verið sjúklingur á
hverju einasta sjúkrahúsi. —
„Eg skal veðja við þig, að
einn er spítalinn, sem Jiú hef-
ur aldrei verið í.“ 1
Sjúklingurinn glotti. 1
„Það er kvennaspítalimi."
„Já, einmitt!“ sagði sá í-
myndunarveiki. „Þar fæddist
■ •i: - ■.......