Mánudagsblaðið - 07.05.1951, Blaðsíða 4

»
mAnudagsblaðið
Mánudagur 7. maí 1951
t
BLAÐ FYRIR ALLA
Ritstjóri og ábyrgðarmaður: Agnar Bogason.
Blaðið kemur út á mánudögum. — Verð 1.50 í lausa-
sölu, en árgangurinn, 52 blöð, 70. kr.
Afgreiðsla: Tjarnargötu 39. — Símar ritstjórnar: 3496 og 3975.
Frentsmiðja Þjóðvilja?i3.
Á ao leggja niSur eignarfall í islenzku
Yítaverð vanræksla ...
Margt er það, sem aflaga fer
í meðferð íslenzks máls nú á
dögum, bæði í ræðu og riti.
Alls konar málvillur og lat-
mæli vaða uppi. Er hér af
miklu að taka, en ég ætla hér
aðeins að benda á eitt atriði
í þessu sambandi, en það er
hin sívaxandi tilhneiging til
að sleppa með öllu eignarfalls
endingum, einkum í eiginnöfn
um. Mest kveður að þessu í
ættarnöfnum jafnt innlendum
sem erlendum. Það má heita
undantekning nú orðið, að
menn beygi ættamöfn ré'tt og
setji á þau viðeigandi eignar-
fallsendingar. Langalgengast
er, að eignarfallsendingum sé
algerlega sleppt, menn segja
og rita oftast rit Einars Kvar-
an (í stað Kvarans), ljóð-
mæli Hannesar Hafstein o. s.
frv. Þess verður að líkindum
ekki langt að bíða, að eignar-
fallsendingin hverfi einnig af
fyrra nafninu, svo að menn
fari að tala um rit Einar
Kvaran og Hannes Hafstein.
Eins og nærri má geta, er
þetta sízt betra, þegar um út-
lend nöfn er að ræða, og má
það heita stórviðburður, ef
settar eru á þau eignarfaUs-
endingar. Mér finnst það til
iýta á bókinni Ariel, sem
Menningar- og fræðslusam-
band alþýðu gaf út nú nýlega,
að framan á kápunni stendur
feitletrað „Frásögn af ævi
Shelley", og er þetta því leið-
ara, sem bókin er annars
prýðilega þýdd. Þá er það dag
legt brauð, að blöðin tali um
ræður Churchill, Attlee og
Truman, og svipaðar vitleys-
ur hafa heyrzt í útvarpinu, þó
að skylt sé að viðurkenna, að
það er í þessu efni skáma en
blöðin og notar oft réttar eign
arfallsendingar. Þó hef ég oft
heyrt í útvarpinu landaheiti
eins og Portúgal og ísrael not
uð s-laus í eignarfaili svo sem
að fara til Portúgal eða Isra-
el, og væntanlega verður þess
ekki langt að bíða, að menn
fari til Bretland, Bandaríkin
og Noregur; óg að bændurnir
í Flóanum fari að selja mjólk
til Reykjavík.
i’Ýmislegt bendir til þess, að
þágufallsendingar í eigin-
nöfnum séu einnig í hættu
staddar og kunni að fára
sömu leiðina og eignarfalls-
endingamar. Núna alveg ný-
lega heyrði ég t. d. sagt, að
maður einn væri háseti á
Fjallfoss og um annan, að
fcann ætti heima norður á
Sauðárkrók. Þá er og alþýða
manna, að öllum jafnaði farin
að sleppa þágufallsendingum
af nöfnum eins og Blönduós
og Hofsós, menn búa á Hofs-
ós, en ekki á Hofsósi, bráðum
fara menn svo að búa í Hafn-
arf jörður og á Akranes.
Þróunin virðist sem sagt
ganga í þá átt að sleppa með
öllu fallendingum í íslenzku
máli. Þetta byrjar í eigin-
nöfnunum og smitár þaðan
frá sér til annarra orða.
Það á vitanlega enn langt
í land, að fallendingar séu með
öllu horfnar, jafnvel í skríl-
máli, en það er auðsætt, hvert
stefnir. Eg skal láta ósagt, af
hverju þetta stafar, hvort
menn kunna ekki að beygja
orðin rétt eða þeir nenna þvi
ekki, nema þá að hvom-
tveggja sé til að dreifa. En ef
ekki verður að gert, getur svo1
farið, að íslenzkan verði fyrr
en varir orðin beygingarlaust
hrognamál á borð við pidgin-
ensku. Það er því full ástæða
til að vera hér á verði, og það
verður að gera þær kröfur til
blaða, útvarps og rithöfunda,
að þessir aðilar reyni heldur
að ganga á undan með góðu
fordæmi en að hafa forystu
um málskemmdir eða sníða
málfar sitt eftir aumasta
skrílmáli, sem talað er í land-
inu.
Framhald af 8. síðu.
I ljós hefur komið að
gólfáburður þessi er ekki
einungis gæðaverri en ann-
ar áburður heldur getur
verið hættulegur gólfdúk-
um m. a. brenni dúkana o.
s. frv.
Samkvæmt þessu hefur
M-tl J i ,J ■•
verðgæzlustjóri afturkall-
að verðstaðfestingu sína og
er varan nú bönnuð.
Mánudagsblaðið hefur
ekki nokkra ástæðu til þess
að bera blak af verðgæzlu-
stjóra en vill hafa fram
það sanna í málum þessum.
Uppsögn hans á starfi sínu
lítur blaðið aðeins á sem
frétt. Hinsvegar er full á-
stæða til þess að víta fram-
komu ráðuneytisins í þess-
um málum, því að sýnilegt
er að viðskiptaráðuneytið
hefur ekki nokkurn áhuga
á því að verzlanir bæjarins
selji fólki ósöluhæfa og
jafnvel sicaðlega vöru í
þeirri góðu trú almennings,
að hér sé um að ræða vörur
í meðallagi og þar fyrir of-
an að gæðum. Hér er um
vítaverða vanrækslu ráð-
herra að ræða. Almenning-
ur hefur ekki áhuga á því,
hvort verðgæzlustjóri eða
aðrir opinberir starfsmenn
segja upp stöðum sínum í
deilum við ráðuneytin hér,
en hitt er sjálfsögð og rétt-
mæt krafa að hið opinbera
geri gangskör að því að ó-
söluhæfum vöriun sé vikið
af markaðinuin.
Ajax.

Hér sjást yfirmenn í hemum skoða ný bandarísk vopn. Á
myndinni em foringjaefni úr norska, franska, ítalska,
brezka og hollenzka hernum. Allar þjóðirnar em meðlim-
ir Vestur-Evrópu bandalagsins.
OFT VELDUR LITILL NEISTI STORU BALI

í *. ** u
FARIÐ VARLEGA MEÐ ELDINN
BRUNATRYGGIÐ
innbú yðar og aSrar tryggjanlegar eigur '
hjá
CARL D. TULINIUS & CO. H.F.
VÁTRYGGINGARSKRIFSTOFA
Síffli 1730
Austurstræti 14
Síini 1730
Awawwwwwwwvwwwftwwuvvwwvwwwwwvvywftwjwwwjwjwywwwuwwvwwvivwwvwjvuwwvwvuvvw