Mánudagsblaðið - 12.01.1953, Blaðsíða 4

4
MÁNUDAGSBLAÐIÐ
Mánudagur 12. janúar 1953
MÁN U D AGSBLAÐIÐ
BLAÐ FYRIR ALLA
Ritstjóri og ábyrgðarmaður: Agnar Bógason.
Blaðið kemur út á mánudögum. — Verð 2 kr. í lausasölu.
j; Afgreiðsla: Tjarnarg. 39. — Símar ritstj.: 3496 og 3975.
'Prentsrni'ðja Þjóðviljans h.f.
HEILBRIGÐISMÁL
Breytinpr á kjördæmaskspuninni
KrabbameinsfélagiÖ
Það er deilt um allt milli
himins og jarðar. Jafnvel er
deilt um það, hvort krabba-
meinsfélagið hér eigi tilveru-
rétt eður eigi, í því f ormi, sem
það er rekið og starfrækt. Eg
er einn þeirra, sem er hlynnt-
ur félagsskap þessum, en játa
hinsvegar það, að mér er eigi
algjörlega ljóst, hvert hið
raunveurlega takmark þessa
félagsskapar sé.-Það er góðra
gjalda vert vissulega, að upp-
lýsa fólkið um hina oft og tíð-
um leyndu stigu krabbamein-
anna, sé það gert af fæærum
mönnum, gætilega og rétt.
Hitt er vitanlega jafn fráleitt,
að gala „úlfur, úlfur“ í tíma
og ótíma, og gera þarmeð lýð-
inn hræddan og skelfdan að á-
stæðulausu, jafnvel eins og
fyrir kom í fyrra eitt sinn,
þegar fullyrt var að ræsking-
ar væru eitt fyrsta krabba-
meinseinkenni við kok eða
barkakrabba. Hinsvegar, og
það er önnur hlið málsins,
legg ég hina mestu áherzlu á,
að félag þetta, beiti sér fyrir
því af alefli, að safna fé fyr-
ir krabbameinssjúklinga, sem
ekki eiga þess kost að fá hér
heima örugga lækningu.
Við eigum hér vafalaust
færa skurðlækna. Höfum við
tæki, tækni og sjúkrahús, er
geri stóraðgerðir réttlætan-
legarlegar, segjum mestu
ipagaskurði, lúngnaupp-
skurði, o. s. frv. ? Hvað skeð-
ur, svo dæmi séu tekin, ef að-
alskurðlæknir hér yrði veikur
undir miðri operation? Hver
gæti tekið við ? Aðstoðarlækn-
ir, sem máske með sóma getur
aðstoðað, en ekki gert aðgerð-
ina?
Hafa okkar ágætu læknar
þá tækni, sem snillingar hinna
erlendu þjóða hafa, læknar er
daglega æfa sig við vanda-
sömustu aðgerðir, sem máske
ennfremur þeiga þess kost að
æfa leikni sína á tilraunadýr-
um?
Kemur þá að þvi sem er
mergurinn málsins: Gæti ekki
Krabbameinsfélagið unnið
glæsilegt velgerðarverk, ein-
mitt með því að safna fé til
hjálpar krabbameinssjúkling-
um, sem mjmdu fá hér heima
vafasama lækningu alvarlegra
meina,? hjálpað þeim til er-
lendra sjúkrahúsa, þar sem
beztu lækningu væri að fá?
Kleppur
Einkennileg styrjöld hefur
verið háð hér undanfarið,
máske undanfarin ár, á milli
Helga Tómassonar yfirlæknis
á Kleppi, og flestra collega
hans í geðsjúkdómum hér í
bæ. Sem kunnugt er, trúðu
fornmenn því, að í vitlausa
menn ,hefðu hlaupið illir and-
ar, og var lækningin í fyllsta
samræmi við þá skoðun, og þá
helzt fyrirbænir, sálmasöngur
og særingar.
Til skamms tíma má full-
yrða að litlar framfarir hafi
orðið á þessu sviði læknisfræð
innar, að undanteknu því að
notað hefur verið ríkulega
allskonar mixtúrusull, bland-
að deyfilyf jum. Fyrir nokrum
árum síðan hef jast mikil við-
brögð gegn þessum alvarlegu
og óviðráðanlegu sjúkdómum,
hin svonefndu „schuk“, ýmist
framkölluð með lyfjum eða
rafmagni. Um það þarf ekki
að deila, að sé rétt á þessum
ráðum haldið, gefa þau oft
góða raun, máske ekki sízt
fyrir aukna starfsemi hinna
svonefndu nýrnahetta, sem
taldar eru þrungnar hormon-
um og lækningamætti, máske
einnig fyrir bein áhrif á heil-
ann og frumur hans. Vel má
vera að bæði hér og erlendis,
sé aðgerðum þessum beitt í
tíma og ótíma, og vel má vera
að stundum hljótist eitthvert
t jón af þessu, sérstaklega eins
og hér á sér stað, að geðveiki-
læknar neyðast til, jafnvel í
fangahúsinu að „schokkera“
sjúklingana. En hvað um það.
Það er ábyggileg reynsla bæði
hér og erlendis, að mýmörg
um sjúklingum batnar varan-
lega við aðgerðir þessar, og
af engu öðru. Collegar Helga
Tómassonar bera honum á
brýn, að hans viðhorf séu jafn
vel trúarlegs eðlis gagnvart
hinum geðsjúku, hafi sjúkling
ur átt slæma fortíð, að þá frá
siðferðilegu sjónarmiði, megi
hann ekki fá bata, og skal
ekki um þetta deilt. Aðalat-
riðið er það, að eini geðveikra
spítalinn á landinu fordæmir
algjörlega hinar „moderne“
iækningar á þessu sviði. Það
ganga reyfarar um bæinn, að
sjúklingum sé stolið af Kleppi
í fjarveru yfirlæknisins, og
hafi margir fengið góðan bata
við hinar nýju aðferðir. Hér
skal enginn dómur lagður á
Framh. á 7. suðoi
Kjördæmaskipunin hér á landi
hefur hvað eftir annað sætt
harðri gagnrýni og ekki að á-
stæðulausu. Hún er í mörgum
greinum fádæma ranglát og ó-
lýðræðisleg. Augu margra opnuð-
ust fyrir þessu við kosningarnar
árið 1931, þegar Framsóknarflokk
urinn fékk hreinan meirihluta á
þingi, þótt hann fengi ekki nema
þriðjung atkvæða. Síðan hefur
kjördæmaskipuninni verið breytt
tvívegis. 1934 voru uppbótarsæt-
in tekin upp, og 1942 var komið á
hlutfallskosningu í tvímennings-
kjördæmunum. Hvorttveggja var
þetta til nokkurra bóta, en þó
ekki nema hálfkák. Enn í dag er
kosningafyrirkomulagið hér á
landi stórgallað og ranglátt. Kjós-
endur í einu kjördæmi geta haft
margfallt meiri áhrif á þjóðmál-
in en í öðru. Þannig á Seyðis-
fjörður með rúmlega 400 kjós-
endur nú tvo fulltrúa á þingi og
gæti vel fengið þrjá, en Reykjavík
með 35.000 kjósendur á 11 full-
trúa (8 kjördæmakosna og 3 upp-
bótamenn). Á Seyðisfirði kemur
einn þingmaður á rúmlega 200
kjósendur, í Reykjavík einn þing-
maður á.nær því 3200 kjósendur.
Með öðrum orðum: hver Seyð-
firðingur hefur um það bil 16
sinnum meiri áhrif á þjóðmálin
en hver Reykvíkingur. Seyðis-
fjörður er að komast í svipaðan
flokk og Old Sarum og aðrar af
hinum ensku rotten boroughs um
1800. Og reyndar eru fleiri kjör-
dæmi litlu betri en Seyðisfjörður.
Þannig á Dalasýsla með rúmlega
700 kjósendur nú tvo þingfulltrúa.
Hinsvegar á Akureyri með hálft
fimmta þúsund kjósenda aðeins
tvo fulltrúa og vel getur farið svo
að hún fái aðeins einn. Vest-
mannaeyjar með rúml. 2100 kjós-
endur eiga nú aðeins einn full-
trúa. Gullbringu- og Kjósarsýsla
með hálft sjötta þúsund kjósenda
á að vísu þrjá fulltrúa á þingi
nú, en gæti hæglega fengið aðeins
einn. Gullbringu- og Kjósarsýsla
og Seyðisfjörður kjósa hvort um
sig einn aðalfulltrúa á þing, þó að
kjósendur séu 13 sinnum fleiri í
hinu fyrrnefnda kjördæmi.
Það er auðsætt af þessum dæm-
um, að mikilla umbóta er þörf á
kjördæmaskipuninni, það eru
ekki aðrir en starblindir ofstæk-
ismenn, sem geta neitað því. Hitt
greinir menn á um hvernig breyt-
ingarnar skuli vera.
Framsóknarflokkurinn hefur
löngum haldið því fram, að skipta
ætti landinu í eintóm einmenn-
ingskjördæmi. Fram til þessa
hafa hinir flokkarnir verið þessu
andvígis, þar til nú, að Sjálf-
stæðisflokkurinn virðist ætla að
venda sínu kvæði í kross og ganga
inn á sömu línu. Þessi sinnaskipti
Sjálfstæðisflokksins eru svo sem
'ósköp skiljanleg. Ef Sjálfstæðis-
flokkurinn heldur svipuðu fylgi
með þjóðinni og nú er, mundi
honum vera tryggður meirihluti
á Alþingi um alla framtíð. Með
öðrum orðum, hér mundi ríkja
einræði Sjálfstæðisflokksins um
nokkra næstu áratugi eða jafnvel
aldir. Og hvað sem annars má um
Sjálfstæðisflokkinn segja, mundi
slík valdaaðstaða verða honum
og hvaða flokki öðrum sem væri
ofraun. Hann mundi fara sínu
fram, án tillits til stjórnarand-
stöðu eða gagnrýni og slík valda-
aðstaða flokks kynni auðveldlega
að enda í einskonar einræði, ef
ekki í orði þá á borði. Það væri
ósköp freistandi fyrir flokk með
svo öruggan meirihluta á þingi
að draga sína menn fram til valda
og embætta á öllum sviðum, svo
að hæfir menn úr stjórnarand-
stöðu yrðu í praxís útilokaðir frá
embættum. Allir sjá hver spilling
myndi af þessu hljótast. Þeir,
sem halda fram einmenningskjör-
dæmum vitna iðulega í engil-
saxnesku stórveldin, Bretland og
Bandaríkin, þar sem allir þing-
menn eru kosnir í einmennings-
kjördæmum, en hlutfallskosning-
ar eru óþekktar. Það er þó alger-
lega villandi að bera þessi ríki
saman við ísland. Bæði í Bret-
landi og Bandaríkjunum ríkir í
rauninni tveggja flokka kerfi, þar
eru tveir voldugir flokkar, en aðr-
ir flokkar eru smáir og áhrifalitl-
ir. Þegar svo háttar til eru allar
líkur á því, að flokkarnir skiptist
á um völdin á nokkurra ára
fresti. Þar er það líka að jafnaði
svo, að sá flokkur, sem meirihluta
fær á þingi, á einnig meirihluta
meðal kjósenda. Skipting í ein-
menningskjördæmi er eðlileg og
lýðræðisleg í þeim löndum þar
sem tveggja flokka kerfið ríkir.
En í þeim ríkjum, þar sem all-
margir sterkir flokkar eru,
gegnir allt öðru máli. Þar getur
þetta fyrirkomulag brotið hrapal-
lega í bága við allt lýðræði.
Hér á íslandi eru nú fjórir
flokkar, og margt bendir til þess,
að þeir geti á næstunni orðið sex
eða fleiri. Ef sá háttur yrði tek-
inn upp hér, að skipta landinu
í eintóm einmenningskjördæmi,
gæti hæglega farið svo, að flokk-
ur fengi meirihluta á þingi, þótt
hann hefði ekki nema 25—30%
af kjósendum að baki sér. Þingið
yrði þá hrein skrípamynd af þjóð-
arviljanum. Vel gæti farið svo, að
þrír fjórðu hlutar þjóðarinnar
væru í hatrammri andstöðu við
þing og ríkisstjórn. Með sliku
móti væri í rauninni allt lýðræði
úr sögunni. Sumir eru að segja
að með þessu móti myndum við
fá sterka stjórn, og hin pólitísku
hrossakaup myndu hverfa úr sög-
unni. En getum við kallað það
sterka stjórn, sem hefði yfirgnæf-
andi meirihluta þjóðarinnar á
móti sér, þótt hún hefði meiri-
hluta á þingi vegna rangláts kosn
ingafyrirkomulags? Eg held ein-
mitt, að slík stjórn myndi finna
sig veika og k.ynni einmitt þess-
vegna að freistast til alls konar'
örþrifaráða gegn andstæðingun-
um.
Eg er heldur ekki viss um, að
þeir Sjálfstæðismenn, sem nú
berjast fyrir einmenningskjör-
dæmaskipulaginu, geri sér til
hlítar ljósa þá möguleika, er þá
mundi skapast. Kommúnistar
hafa að undanförnu átt upp und-
ir 20% atkvæða meðal íslenzkra
kjósenda. Ef hér yrði kosið í ein-
tómum einmenningskjördæmum
og flokkarnir yrðu fimm eða sex
eða fleiri, gæti svo farið, að
kommúnistar fengju meirihluta á
þingi með því að auka atkvæða-
magn sitt lítið eitt. Þeir gætu
hæglega náð meirihluta með því
að auka fylgi sitt upp í 25% eða
svo. Með aðeins fjórðung þjóðar-
innar að baki sér gætu þeir hagað
stjórnarstarfseminni eins og þeim
sýndist, bæði í innanríkis- og ut-
anríkismálum. Þeir gætu boðið
hingað heim rússnesku setuliði,
ef þeim svo sýndist, og þar fram
eftir götunum. Þetta er einn
möguleikinn, ef kjördæmaskipu-
laginu yrði breytt í þá átt, sem
Sjálfstæðismenn nú vilja.
Kjördæmaskipunin, sem nú
ríkir er stórlega ranglát, en ég
held, að það væri að fara úr
öskunni í eldinn að taka hér upp
eintóm einmenningskjördæmi.
Enda hygg ég litlar horfúr á því
að þetta verði samþykkt, eins og
nú standa sakir. Kommúnistar og
Alþýðuflokksmenn verða breyt-
ingunni ábyggilega mótfallnir.
Framsók er kannske í klípu.
Framsóknarmenn hafa nú um
langa tíð, lofsungið einmennings-
kjördæmaskipulagið svo mjög, að
það er ekki auðvelt fyrir þá, að
fara allt í einu að berjast gegn
því. En ef þeir fallast á tillögur
Sjálfstæðisflokksins nú, mundi
það þýða það, að Framsóknar-
flokkurinn yrði áhrifalaus um
langa framtíð. Það verður gam-
an að sjá hvernig Framsóknár-
menn snúa sig út úr þessu
dilemma.
Eg held, að skynsamlegustu til-
lögur um breytingar á kjördæma-
skipulaginu, hafi verið þær sem
uppi vöru hjá Sjálfstæðismönnum
1931. Sennilega hefur. Jón Þpr-
láksson átt mikið í þeim tillögum.
Eg man ekki efni þessara tillagna
í öllum smáatriðum, en aðalatriði
þeirra var það, að landinu skyldi
skipt í 5—6 kjördæmi og kosið
yrði í þessum kjördæmum með
hlutfallskosningu. Með þessu
móti hlyti flokkaskiptingin á Al-
þingi að vera nokkurnveginn
rétt mynd af þjóðarviljanum, og
uppbótarsætin mætti fella niður.
Eg hygg, að réttast væri að skipta
landinu í sex kjördæmi og kjósa
með hlutfallskosningu.
1. Kjördæmi: REYKJAVÍK.
Kjördæmið hefur nú um 35.000
kjósendur og ætti að fá 15 þing-
menn.
2. Kjördæmi: SUÐVESTUR-
LANÍ): (Gullbringu-Kjósarsýsla,
Hafnarfjörður, Borgarfjarðar-
sýsla, Mýrasýsla, Snæfellsnes- og
Hnappadalssýsla, Dalasýsla).
Kjósendur eru nú um 14.000 og
ætti kjördæmið að fá 6 þingmenn.
3. Kjördæmi: VESTPIRÐIR.
(BárðaStrandársýsla, ' ísafjarðar-
sýslur, ísafjarðarkáupstaður,
Strandasýsla). Kjósendur eru
rúmlega 6.000 og kjördæmið ætti
að fá 3 þingmenn.
■fr*
Framhald á 8. síðu.