Mánudagsblaðið - 17.08.1953, Page 2

2
MÁNUDAGSBLAÐXÐ
Mánudagurinn 17. ágúst 1953
Á þessu ári, þegar Ford-
iverksmiðjurnar haida upp á
50 ára afmælið sitt, verður
mörgum gömlum í Detroit
ihugs.að til sögunnar um Rós-
ettu Cauzens Hauss og 100
dollarana hennar.
Vorið 1903 sagði bróðir
Rosettu, James Cauzens henni
frá bifreiðafyrirtæki, sem
Alex Maleomson, kolakaup-
maður í Detroit, ætlaði að
byggja í samráði við vélvirkja
sem hét Henry 'Ford. James
var skrifstofustjóri og bókari
fyrirtækisins. Hann hvatti
systur sína til þess að leggja
200 dollara í fyrirtækið.
Rosetta var ekki á því að
bensín-vagn Fords yrði nokk-
urs virði. Hún samþykkti hálf
hauðug að leggja 100 dollara
fram.
Næstu ár hlýtur Rosetta að
hafa séð eftir varfærni sinni:
Ford-féiagið græddi fé miklu
fljótar en nokkurt annað fyr-
irtæki, sem enn hefur verið
stofnað i heiminum. Frú
Heuss fékk 95.000 dollara í
arð 1919 og þegar Ford keypti
hlutabréf hennar fékk hún
260.000 dollara fyrir þau.
En James Couzens, var ó-
líkur systur sinni, og hafði
mikla trú á Ford-bifreiðinni.
Hann fékk 2.400 dollara að
láni og bætti þar við 100 doll-
nram systur sinnar og keypti
25 hlutabréf, — 214 prosent
af fyrstu hlutabréfaútgáf-
unni. Seinna jók hann eignir
sínar upp í 111/2 prósent, sem
seinna gaf honum 5.000.000
dollara í arð — og 30.000.000
dollara er hann seldi bréf sín
og systur sinnar árið 1919.
En meða.1 stuðningsmanna
Fords voru líka tveir lögfræð-
ingar í Detroit. Jobn W. And
erson og Horaee H. Rackham,
og hvor þeirra lagði f ram 5000
doliara. Anderson lánaði pen-
ingana frá föður sínum, en
Rackham veðsetti ýmsar smá-1
eignir, sem hann átti í ná-
grenni Detroits. Bankastjór-
inn sem greiddi Racham veð-
féð var næstum búinn að teija
honum hughvarf: „Vertú ekki
fífl“ sagði hann, „þessi bif-1
reiðavitievsa deyr út á nokkr-
um árum, eins og reiðhjólavit
leysan.“
Þegar þeir voru keyptir út
1919 fengu þeir hvor 12.500.-!
000 dollara.
Þegar hlutabréfaeigendurn-
ir tólf, sem mynduðu Ford-
bifreiðafélagið, hófu starf'
sitt var Ford aðeins hug-
myndaríkur maður og fram-
leiðslustjóri. Malcolson, kola-
kaupmaður, var skipulags-
stjóri, og John S. Gray, foanka
stjóri í Detroit, var foseti.
Ford hafði lítil völd á skrif-
stofunni, þvi hann átti engan
eyri. En vegna þekkingar sinn
ar á bifreiðum, fékk hann
2114 prósent af hlutabréfun-
um og 3.600 dollara árslaun.
Malcolmson átti jafn mörg
hlutabréf og Ford og Gray
10 V2 prósent.
Tíu prósent af hlutabréfun-
um áttu hinir ágætu Dodge-
bræður, John og Horace, sem
þeir fengu sem greiðslu fvrir
vélarnar og aðra hluti í 650’
fyrstu Ford-fifreiðarnar, sem
byggðar voru í véiasmiðju
Dodge-bræðra í Ðetroit, og
Starfsmenn heiibrigðisstofauuar 3Þ að veikí.
fluttar í bílasmiðju Fords í
heyvögnum.Með þessu fé hófu
þeir bræður seinna sína eigin
bifreiðaframleiðslu.
Fimm prósent áttu tveir
kaupmenn í Detroit, Bennet
og Fry að nafni. Trésmiður
í Detroit fékk að kaupa 5000
dollara virði í fyrirtækinu
vegna þess að hann átti bygg-
inguna, sem fyrst hýsti Ford-
verksmiðju. Einn verzlunar-
maður í viðbót Woodall hætti
1000 dollurum fyrir 1 prósent
í félaginu.
Á fundi var ákvfeðið að selja
ekki hlutabréfin utanaðkom-
andi mönnum; allir sem vildu
selja áttu að selja það ein-
hverjum hluthafa.
Innan eins árs burguðu hluta
bréfin sig að fullu — 100.000
dollar agróði. Og á tíu árum
hækkaði reiðufé félagsins úr
28.000 dollurum upp í 250.
000.000.
Þessi skyndilegi gróði hafði
misjöfn áhrif á þessa 12 menn.
Strelow, trésmiðurinn, hélt að
gróðinn væri svo mikill að
bráðlega hlyti að taka fyrir
hann og seldi hlutabréf sín
1907 fyrir 25.000 dollara.
Hann lagði fé sitt í gullnámu
og tapaði því öllu.
Árið 1906 stofnaði Malcolm
son sitt eigið bifreiðafélag ut-
an Ford-féiagsins. Hlutabréfa
eigendur skipuðu honum að
selja hlutabréf sín í Fordfélag
inu— hann hlýddi og fékk
175.000 dollara fyrir bau. Þá
var lánstraust Ford-félagsins
svo mikið, að þeir Ford og
Cauzens fóru bara inn í bank-
ann og undirrituðu plögg
hvor annars og fengu penmg-
ana. Bifreiðafyrirtæki Mal-
colmsons, Aero Motor Comp-
any, fór strax á hausinn.
Þetta ár dó Gray. Ford
reyndi að kaupa hlutabréf
hans, en ættingjarnir neituðu
að selja. Ford varð þá yfir-
maður félagsins ' en Couzens
varð aðalaðstoðarmaður lians j
og liafði umsjón með f jármál- j
um og sölunni. Stuttu seinna
ákváðu þeir Bennet, Fry ogi
Woodall að selja meðan sölu-j
möguleikar voru góðir. Couz-
ens keypti flest hlutabréf,
þeirra. •
Þegar Ford hóf hraðfrám-
leiðsluna árið 1913, þá ruku
hlutabréfin upp úr öllu valdi.
— Þetta sumar fóru þau And- i
erson og kona hans í skemmti-j
ferð til Evrópu. Áður en And-i
erson lagði af stað ákvað hann
að láta lögfræðing sinn senda'
sér skeyti um ágóðahlutann íj
Ford, þegar næst yrði til-j
kynnt: ef hanri væri 25.000
þá átti að standa í skeytinu
tuttugu og fimm; ef 50.000,
þá átti að standa fimmtíu.
Anderson fékk skeytið í
á imófi 1
Svisslandi. Þar stóð „fimm
hundruð“. Hann varð undr-
andi og sendi skeyti til Detroit
og bað um skýinngu því hann
hélt að ágóðahlutinn væri að-
eins fimm hundruð dollarar.
Svarið kom skjótt: „Fimm
hundruð þúsund dollarar.“
Þegar félagið stæklcaði
urðu þeir Couzens og Ford ó-
sammála og þvínæst Ford og
Dodgebræður, sem fannst of
miklu af gróðanum eytt í f ram
leiðslukostnað í stað þess að
greiða hann út hluthöfum.
Fordeetti alla þjóðina á ann
an endan þegar hann hækkaði
laun starfsmanna sinna úr
2.34 dollurum upp í fimm doll-
ara á dag. Ein sagan segir að
Ford hafi upprunalega ætlað
að hækka launin upp í 4.80
dollara, en Couzens, fokillur
hefði átt að hreyta út úr sér:
„Því ekki fimm doliara og
sýna göfuglyndi. “
„Snjöll hugmynd", sagði
Ford, „fimm dollarar skulu
það vera“.
Nokkrum mánuðum seinna
gaf Ford út aðra ótrúlega til-
kynninguhann lofaði að end-
urgreiða hverjum viðskipta-
manni, sem keypti Ford bif-
reið á næsta ári, fimmtíu doll-
ara, ef salan færi yfir 300.000
bifreiðar. Þegar seldir höfðu
verið 308.213 bílar, þá sendi
Ford 15.410.650 dollara til við-
skiptavinanna.
Þetta varð Couzens of mik-
ið. Hann sagði af sér sem
gjaldkeri og varaformaður fé-
lagsins, en seldi ekki hlutabréf
sín.
Opin styrjöld hófst milli
Fords og hluthafanna árið
1916, þegar hann hóf bygg-
ingu hinnar gífurlegu River
Rouge verksmiðju nálægt
Dearborn, þar sem ha.nn ætl-
aði ekki einungis að framleiða
bifreiðar, heldur og stál, gler
og gúmmíbarða. Undir for-
ustu Dodgebræðra og Couzens
fóru hluthafar í mál til þess
að neyða Ford til þess að
greiða meiri arð og unnu mál-
ið. Ford ákvað að kaupa þá
út, jafnvel þó hann yrði að fá
75.000.000 dollara að láni til
þess. Couzens fékk 30.000.000
dollara og Gayættin 26.250.-
000 dollara. Á sama hátt og
Anderson og Backham, seldu
þeir Dodge bræður John og
Horaee fyrir 12.500.000 hvor.
Henry Ford, sem ekki hafði
lagt eyri í fvrirtækið í upp-
hafi, varð milljónamæringur,
ríkari en nokkur Ameríkumað
ur að John D. Rockefeller und-
anskildum.
(Þýtt, stytt.
Reader’s Digest).
f r 1 r ! 1 g g j a n d i
Ullargabardine
Taft Morie
Kayon-kjólaefni, inarg'ar
’ geriir
Xylon-kjólatau
Faiaefnj
Rayon-cheviot
Rayon-span kjólaefni
Hverfilitar slæður
Herrabindi
Pilsstrengir
Hvítar blúmiur
Hvit og svört teýgja (8 cord)
Plastic-efni
Stíntur ug leggingar
Varalitur — Naglalakk —
Páður
ItakvélabíöSf
Greiður
Hárkainbar
Kúlapennar og fyllingar
Plastic fatalieng'i
Plastic sápuskálar
Uáíspíanur
Keykjarpipur
Cígarettumunnstykki
Myndasápa
Pottasleikjur
Titiiprjónabox
Plastic-giös
Saumaskrín
Plastic-bollabakkar
Tennisboltar
Hattaprjónar
Hárfílt
Sparibyssur
Badmintonboltar
Vekjaraklukkur o. m. fl.
Væntanlegt:
Rayon gabardine m. Iitir
Nylon-karlmannaskyrtur
Nylonsokkar me'ð svörtum
hæl og blúnduhæl
Perlonsokkar
Gluggatjaldaefni
Drengja-og herraprjónabindi
Rayon-náttkjó'ar
Káputau o. m. fl.

mií-immk VERZLUHARFEIAGS9 H.F.
Garðastræii 2
Sírni 5333
1
MámidagsMesðinii