Morgunblaðið - 25.02.2005, Page 19

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 25. FEBRÚAR 2005 B 19
bílar 480 8000
SELFOSSI
480 8000
MMC Pajero LONG DISEL
TURBO, 06/98, ekinn 145 þús. km,
silfur, 2,8 vél, sjálfsk. o.m.fl. Verð
1.850 þús.
MMC Pajero LONG DISEL
TURBO, 02/98, ekinn 127 þús.
km., dökkgrænn, sjálfsk., 2,8 vél,
o.m.fl. Verð 1.870 þús.
Bílasala Suðurlands - Fossnesi 14 - 800 Selfossi
www.toyotaselfossi.is • toyotaselfossi@toyotaselfossi.is
Ford F-250 Crew Cab Lariat
6.0 TDI 04/04, ekinn 28 þús. km,
grár, ssk., 35" dekk, Leður o.m.fl.
Verð 4.490 þús.
Polairs PRO X 800, árg. 2003,
með hellingi af aukabúnaði. Verð
890 þús.
Toyota Avensis Sedan NEW,
04/03, ekinn 38 þús. km, silfur, ssk.,
álfelgur og filmur. Verð 2.200 þús.
Toyota Landcruiser 90 VX,
08/97, ekinn 176 þús. km, blár, ssk.,
7 manna o.m.fl. Verð 1.950 þús.
Toyota Hiace Disel langur, árg.
2001, ekinn 82 þús. km, sjálfskiptur,
hvítur. Verð 1.350 þús.
Nissan Patrol Disel Turbo
SLX, 07/96, ek. 166 þ. km, grænn,
35" breyttur, fluttur inn af umboði.
Verð 1.400 þús.
Toyota Landcruiser 90 VX D4D,
01/02, ekinn 68 þús. km, hvítur,
sjálfskiptur, 33" dekk, leður o.m.fl.
Verð 3.650 þús.
Toyota Landcruiser 90 VX
NEW 33", 11/03, ekinn 35 þús. km,
silfur, leður o.m.fl. Verð 5.150 þús.
Daewoo Musso Grand Luxe II,
06/02, ekinn 47 þús. km, grár, ssk,
álfeigur o.m.fl. Verð 2.450 þús.
Toyota Landcruiser 90 VX,
03/99, ekinn 173 þús. km, gullsans,
sjálfsk., 33" dekk, spoiler, 7 manna
o.m.fl. Verð 2.550 þús.
Toyota Landcruiser 100 TDI,
árgerð 2003, ekinn 90 þús. km.,
leður, topplúga, Tems, álfelgur
o.m.fl. Verð 5.650 þús.
Toyota Avensis Wagon Sol
D4-D, 08/01, ekinn 123 þús. km,
hvítur, dísel o.m.fl. Verð 1.290 þús.
inn í brunahólf því meiru eldsneyti
má brenna fyrir hvert aflslag. Öfugt
við vatn má þjappa lofti saman. Með
því að nota þrýsting í afgasi vélar til
að knýja dælu, pústþjöppu, sem
þjappar lofti saman og ,,treður“ því
inn í soggreinina eykst súrefnið í
hverjum rúmmetra lofts: Vélin skilar
auknu afli; útblásturinn verður
hreinni auk þess sem orka nýtist
sem annars tapaðist.
Millikælir nýtir þá eðlisfræðilegu
staðreynd að kalt loft hefur minna
rúmtak en heitt. Með því að kæla loft
á milli pústþjöppu og soggreinar
minnkar mótþrýstingur þjöppunnar
og hún á auðveldara með að ,,troða“
lofti, (meira súrefni), inn í brunahólf-
in.
Þjöppuhik sem einkenndi eldri
turbo-kerfi stafaði af því að þegar vél
snerist hægt var ekki nægur púst-
þrýstingur til að snúa þjöppunni –
hikið varði þar til þjappan fór að
virka – hafði náð upp snúningi. Nú er
þetta vandamál leyst með því að hafa
eins konar spíssa með breytilegri
virkni á skóflum túrbínunnar, (VNT
= Variable Nozzle Turbine) d). Í
sem stystu máli þá virkar þessi bún-
aður, (sem er tölvustýrðir armar
sem virka eins og beinispjöld í túrb-
ínuhúsinu), þannig að pústþjappan
bregst við eins og lítil þjappa við inn-
gjöf á lágum snúningi vélar en eins
og stór þjappa eftir að snúningur
vélar hefur aukist.
Framhjáhlaupsgátt er nauðsynleg
til að varna því að þjappan eyðilegg-
ist af yfirsnúningi.
Gáttinni er stjórnað af sömu tölvu
og stýrir þjöppuörmunum.
Í fjórhjóladrifnum dísilbílum er
pústþjöppunni auk þess stýrt með
tilliti til þess hvernig bílnum er beitt,
t.d. við þyngri vagndrátt, og þá
þannig að forþjöppun vélar er sam-
hæfð átaksstillingu sjálfskiptingar,
(EVRT = Electronic Variable Res-
ponse Turbocharger).
Hvers vegna togar dísilvél meira?
Flestir vita að dísilbíll hentar bet-
ur en bensínbíll til aksturs með álagi
svo sem við flutning, kerrudrátt
o.s.frv. – dísilvélin togar betur.
Færri vita hvers vegna. Með togi er
átt við snúningsátak – afl til að snúa,
(torque á ensku). Skýringin liggur í
því að í dísilvél er sveifin á sveif-
arásnum lengri – nær lengra út frá
miðlínu ássins – þvermál hringsins
sem stimpilstöngin fylgir á sveif-
arásnum er meira en í bensínvél;
átaksarmurinn er lengri og snún-
ingsátakið, togið, því meira. Afleið-
ing meira sveifarátaks, en ekki or-
sök, er aukin slaglengd.
Forþjöppun með pústþjöppu eyk-
ur tog dísilvélar umfram það sem
hún gerir í bensínvél vegna hærri
þjöppunarþrýstings.
Þjöppunarþrýstingur í óbreyttri
túrbódísilvél er 15–30 psi og 30–50
psi í breyttum vélum, (kubbur). 15
psi þykir hár þjöppunarþrýstingur í
(turbo)bensínvél.
Varmaorka dísilolíu er um 11%
meiri en bensíns og aukið varmaafl
hvers aflslags eykur togið. Þar sem
eldsneytið brennur við stöðugan
þrýsting í dísilvélinni – varir þrýsti-
afl brunans lengur á leið stimpilsins
niður í aflslagi sem á sinn þátt í að
auka togið.
Síðast en ekki síst er varmavirkni
dísilvélarinnar meiri en bensínvélar
– hún nýtir varmaorku eldsneytisins
betur til myndunar hreyfiafls; nýt-
ingarstuðullinn (35%) er um 66%
hærri en hjá bensínvél (21%).
(Ítarlegri grein um nýju dísilvél-
ina eftir sama höfund, m.a. með upp-
lýsingum um mögulega aflaukningu,
t.d. með própangasi o.fl. er að finna á
vefsíðunni www.ib.is).
7

0

7
0

?

07

?

0
7

0

7?
D 0
?


0

D 0

?
D 7?
(!)* 
+,  !-. 0

+
"+)1!1-1&1!% !" # ##
$%&'()*+ ,
-.*./0-1
*+ 2: -E<!+(/,DF
$($ 7#
 + 2: )H/


 
   
    !"
!!
(!)* 
+,  !-. 0

+
"+)1!1-1&1!% !%2# ##
$%&'()*+ ,
-.*/
,0-1
*+ 2: -E<!+(/,DF
$($ 7#
 + 2: )H/


 
   
   !"#$#!%&
!$%!&!!
!'
34%5
67"
&89":9" 2 !!"3
  3  $++!  & !
+
&" 1)&!'
&
!
+

 

-45/6 !
+
7
 

+
 )
+6!+
+

73 3 ) 
 +
+ 8+%+ 
+3*&! +!
+






  
 & %!+-9:1
"&19::;/+! 

*
3
   
+-<(!!=
 #)=9::>?/@
0='
A
>>50
;B1
I8J /8

  % 
!
<5=
+
=!

 !!=
=
?-/6
*!$C  +

% 
 

6 +3 
+

73 C1 % 
3 
3 +

 +
+* 
 

 & %!+-DE1
"&19::;/+++)&!' & -
1D9/*;B'3 *3
   
+
-<F)0
#)=!)
&


9::;?/@
# G
F+ (
H&-H
H&/;1;

K8K//
2%+&! +3!-DE1
"&19::;/!

++
+)&!&
+3  +

! +1 3  




+
+
-& 
 73 -<F)!9::;1 
4= +?/+ C%@
)& &>1I#E63

- 31 D96;.D:: /1
)& >1I#E63

- 3%
1 D96;.D:: /1


'D>:>1;#E63

- 3%
++ DJ6E.D:: /1
8H/I/8 
Myndin sýnir hreyfanlega arma í pústþjöppu. Tölva stýrir örmunum með tilliti
til snúningshraða vélarinnar, þeir mynda eins konar spíss sem beinir þrýstingi á
blöð hverfilsins á mismunandi hátt eftir því hver snúningshraði vélarinnar er en
með þessu móti nær þjappan fyrr upp snúningshraða og þjappar á breiðara
snúningssviði: ,,Þjöppuhik" er svo gott sem úr sögunni.
Tilvísanir:
a) International Green Diesel Technology Vehicl-
es: ,,Diesel in the US. – American dream?“.
David Fowler. The Engineer (breskttímarit),19.
mars 2004.
b) (95% minnkun nituroxíða)
c) (4. kynslóð Common Rail frá Bosch)
d) http://www.leoemm.com/ford_f250.htm
e) EVRT er m.a. notað í Ford og International og
er skrásett vöruheiti International Harvester
Inc.