Mánudagsblaðið - 07.10.1957, Blaðsíða 3

- Mánudagur 7. október 1957
3
MÁNUDAGSBLAÐIÐ
ÞJOÐLEIKHUSIÐ:
Köf.: ARTHUR MILLEK — Leikstjóri: LÁRUS PÁLSSON
Övanju léleg ieikstjérn.
i. Leikhúsg'tístjr m.unu hafa beð-
ið með nokkuri’i eftirvæntingu
i fruinsýningar leikritsins „Horft
af brúnni“ eftir. Artiuir Miller.
Að lokinni sýningu s.l miðviku-
dag nrá fullyrða að flestir hafi
orðið fyrir miklum vobrigðum —
ef undan eru skildir þeir, sem
venjulega mæta á frumsýningum
tii þess að sýna sig og sjá aðra.
Leikrit Millers er að ýmsu leyti
eftirtektarvert, vel ritað, stígandi
góð, en langdregið. Þetta er
upphaflega ritað sem einþáttung
ur, svipmynd úr lífi hafnarverlca-
manns í Brooklyn, en síðar end-
urskrifað og nú sýnt í „þáttum".
Það er örsjaldan að slílc verk,
sem þessi, batni'jafnvel þótt sjálf
, ur höfundurinn vinni að endur-
samningu þeirra. Efnið er hvers-
dagslegt, staðbundið og yfirleitt
fremur ólistrænt. En Miller hef-
ur lag á því að vekja spennu í
upphafi og halda henni til leiks
loka í flestum verkum sínum.
í „Horft áf brúnni" hefur þetta
hinsvegar ekki tekizt að marki.
Lögfræðingur segir frá kynnum
sínum af íjölskyldu hafnarverka-
manns, konu hans og uppeldis-
dóttur, tveim innflytjendum,
sem reyndar er smyglað inn í
Bandaríkin) og verður annar
þeirra, piltungur ástfanginn af
„uppeldisdótturinni.“
Að tarna er ósköp venjulegt
verkefni, enda kemst höfundur
sjálfur í slík vandræði með
seinnihluta verksins, að gripið er
til klauíulegra og ómerkilegra
bragða til að- „sleppa stórslysa-
laust“ frá uppgjörinu. En Miller
sleppur eklji stórslysalau.st. Loka-
atriðið er í senn algjör „krpss-
vending" frá því, sem. upp er
ðyggt, sáh-æn og listræn uppgjöf
— sem fela á undir yfirborði
ofsa og manndráps. Raunveru-
lega mætti spyrja: Hvað hefur
Eddie, aðalpersónan ,gert til
saka? Hann telcur tvo frændur
konu sinnar, sem smyglað hefur
verið til Bandaríkjanna inn á
heimili sitt. Sá yngri verður ást-
fanginn af stúlku, uppeldisdótt-
urinni, sem Eddie hefur ætlað
betra gjaforð, betra hlutskipti en
hann sjálfur fékk og kona hans.
Síðán dreg'st inn í þetta kynferð-
islegt samband þeirra hjóna —
dylgjur um afbrýði Eddis út í
hinn unga mann, ákæra um kyn
Villu, og þvæla um „sjálfsvirð-
ingu.“ Að vísu má hnoða þessu
efni í einþáttung, svipmynd án
endaloka, því svona svipmyndir
eru algengar úr hversdagslífinu,
en fá aldrei endi. Lausn Miler
er á engan hátt sérstæð; ofsaleg,
en ekki áhrifarík. •— Enn-
í dag, meðal ríkra og fátækra,
g'etur að finna heimilisfeður, sem
ekki eru gjarnir á, að sautján
ára dætur þeirra kasti sér í fangi
þess fyrsta, sem þær kynnast. Og
vissulega hafa þeir nokkuð til
sín máls. Eddie krefst tíma, ein-
hverrar skynsemi frá hinum
ungu aðilum. Þegar það fæst
ekki, koma óheilindin fram,
fyrst hjá Eddie sjálfum, en síðar
lijá tröllinu og sæmdarmanninum
Marco. Þegar tjaldið fer fyrir í
lok sýning'arinnar er áhorfand-
inn engu nær. Eftir litla urnhugs-
un kemur í ljós, að hér var ekk-
ert að sjá, ekkert mikið. Átök að
vísu, en án markmiðs.
En þrátt fyrir þetta er Miller
gjálfur lista- og leikhúsmaður..
Víða sáust eftii'tektarverð leik-
ræn atriði — möguleikarnir, að
fyrir mundi bregoa leik voru aug.
ljósii’.
En hér unnu tveir aðilar það
verk, sem leikritið ekki þoldi:
leikstjórinn og þýðandinn.
Þýðing leikritsins er óvenju
léleg. Setningar eins og „Náðu
í hana, viltu það ekki“ — „rit-
ai'i“ og sífelldar bókstafsþýðing-
ar á „will you?“, ásamt tilvitnun-
um í alíslenzk orðtök áttu sízt
heima í munni leikenda. „Horft
af brúnni“ þolir ekki að kastað
sé höndum til þýðingarinnar,
Millei', eins og Hemingway, bygg
ir á sérstökum orðum og setn-
ingum í sínu máli eins og Kiljan
gei-ir í „Klukku" sinni. Þetta verð
ur þýðandi að bera í huga, en
svo varð ekki að þessu sinni.
Leikstjói-n Lárusar Pálssonar
minnir délítið á viðbrögð Gissur-
ar Þorvaldssonar er Sturla Sig-
hvatsson lá helsærður og beidd-
ist prestsfundar eftir Öi-lygs-
staðafund. Hann rnælti: „Hér skal
ég at vinna“ og hjó síðan í höfuð
deyjandi mannsins.
Ef litið er frá efni leikritsins
má ætla, að hér hefði þó getað
oi'ðið brúkleg sýning, ef vel hefði
verið valið í hlutverk. Vanda og
veg sýningarinnar ber Róbert
Ariifinnsson, Eddie. Leikur hans
var sannur og traustur og sam-
leikur hans og Haraldar Björns-
sonar, Alferis, var ljósi punktur-
urinn, sem bar af öllu öðru. Leik-
ur Róberts verður, á sinn hátt,
að teljast þrekvirki. Hann fékk
aldrei ,nema í áðurnefndu at-
ri'ði, stuðning frá mótleikara.
Kraftur hans og sannfæring birt-
ist í hverju ati-iði, svipbrigðum
og fasi. Þetta er pei’sónulegur
Katrín (Krhtbjörg Kjeld), Rudolpho {Ólafm Jónsson), Bealrice
(Regína 'Þórðdrdóttir), Marco (Helgi Sktihison og
Eddie (Róbert Arnfinnsson), .
Beatríce og Eddie (Regína Þórðardóttir og Róbert Arnfinnsson).
Eddie (Róbert Arnfinnsson).
sigur fyrir listamanninn Róbert.
sem ekki getur skrifast hjá leik-
stjóra. Leikstjói-inn, sem á að
hafa yfirsýn og lieildarsvip af
því, sem gerist á sviðinu, getur
ekki unnið ,,stjörnu“ sinni meira
ógagn, en láta mikilsvei'ð hlut-
verk á herðar óreyndra leikenda,
sem vegna æsku sinnar, reynslu-
leysis og hæfileikaskorts, rífa ó-
'viljandi niður allt, sem hann ger
ir vel. Regina Þórðardóttir, Beat-
rice eiginkona Eddies, réð ekki
að neinu leyti við vei-kefni sitt.
Leikur hennar var áhrifalítill og
fálmkenndur. Hreyfingar voru
tilgerðarlegar: hana skorti sann-
færingu og listræn túlkun var
ekki fyrir hendi. Einkum kom
þetta fram í samleik hennar og
Kristbjargar Kjeld, Katrínar.
Hið mikla augnablik, er „afbi'ýð-
in“ kemur til greina féll stein-
dautt niður. Kristbjörg Kjeld er
ung stúlka, óvön með öllu. Samt
er hún valin í erfitt hlutverk,
sem liún á engan hátt veldur.
Þetta er ógreiði, sem skrifa verð
ur á kostnað leikstjóra. Hreyfing
ar hennar voru næstum bi'oslegar
t. d. atriðið þegar Eddie vill relca
elshuga hennar á brott. Það at-
riði -var hrein tragi-komedia, á-
lappalegt um hóf fram. Elskhug'a
hennar, Rodolpho, lék svo enn
einn viðvaningurinn, Ólafur Jóns-
son. Ólafur gerði hlutverkinu
furðu góð skil, en hvergi nærri
þeirn kröfum, sem menn gera til
leikenda í Þjóðleikhúsinu. Leik-
stjórinn hefði getað bætt úr þess-
um „ballet“-tilburðum á ein-
hvern hátt — ef hann hefði-vilj-
að. í sfað.þess er þesgi ungi ma'ð-
ur látinn þræla- sér út án leið-
sagnar í veigamiklu hlutverki.
Helgi Skúlason, Marco, náði nokk
uð góðum leik, en hefur ekki þá
likamsburði, sem ætla mætti
slíku krðftamenni.
Menn verða að bera í huga, að
þótt hér sé um fremur ómerki-
legt leikrit að ræða ,er Arthur
Miller mikill listamaður og mik-
ill leikhúsmaður. Pei-sónur hans
eru flestar sterkar ,vel skýrar og
persónudrættir miklir. Þetta er
lians sterka hlið, þótt minna
fari fyrir efninu sjálfu eins og
í þessu verki. Efnisheildin og
persónurnar sjálfar geta verið ó-
skild og. misjöfn að gæðum í
ýmsum verkum. En Miller skap-
al aldrei veika eða persónulausa
menn ok konur. Hann er of raun-
sær, of nálægt lífinu og einstakl-
ingum til þess — hann málar allt
af í stex-kum litum, gefur hverj-
um éinstaklingi „charakter11.
Þvi miður er hér um mjög lé-
lega sýningu að ræða. Leikritið
er ekki veigamikið, en þetta gæti
hafa orðið mjög góð sýning. Það
er ástæðulaust, að áfellast þann
eða þá, er völdu verkefnið. Mein-
ið liggur einungis hjá leikstjór-
anum sjálfum. Lárus Pálsson
gæti kannski hafa gert betur,
þótt undirritaður efist um það
persónulega. Má af þessu tilefni
enn nefna það, hve mikil nauð-
syn er að við fáum hingað er-
lenda leikstjórá, sem í senn geta
sett upp góða sýningu og miðlað
okkar mönnum af þekkingu
sinni.
Ástæða er til að óska Róbert
Arnfinnssyni til hamingju með
leik sinn og lofar slíkur sigur
miklu um verk hans á komandi
leikári .
A. B.
ÍPOPUNFRAKKÁR
nýkomnir
KR.
m
jP. EYFELÐ
} Ingótfsstr. 2. Sími 10199 |
KIMIIIIIIIIIIIHtllllUmiUlllMIIMnMUS