Mánudagsblaðið - 10.08.1959, Blaðsíða 4

MÁNUDAGSBLAÐIÐ
Mánudagur 10. ágúst 1959
BlaSfynr alla
Blaðið kemur út á mánudögum. — Verð 3 kr. I lausasölu.
Ritstjóri og ébyrgðarmaður: Agnar Bogason.
Afgreiðsla: Tjarnarg. 39. — Sími ritstj. 13495.
Prentsmiðja Þjóðviljans h.f.
Jónas Jónsson, írá Hriflui
ÞjóðgarSur og þjóðarkirkja á
Þingvöllum
Gálausf fólk og góðir íslendingar
Þingvöllur var höfuðsetur og
helgilundur íslenzku þjóðarinn-
ar í niargar aldir. Undir einvalds-
st.iórn Dana var Þingvöllur nið-
urníddur og vanræktur eyðistað-
ur, þár sem skógarhögg og sauð-
beit prestanna fulkomnaði her-
virki erlendra harðstjóra. Samt
var tign og göfgi staðarins svo
fullkomin, að mitt í vanrækslu
valdhafanna komst hámenntaður
erlendur snilldarmaður, Duffer-
in lávarður, svo að orði að það
borgaði sig að fara yfir hálfan
hnöttinn til að sjá Þingvöll eins
og guðleg orka hafði frá honum
gengið í öndverðu.
Á öndverðri 19. öld byrjuðu
forystumenn íslendinga að krefj-
ast þess að Alþingi yrði endur-
reist á Þingvöllum. Þar stóðu
saman að góðu verki Jónas Hall-
grímsson, Bjarni Thorarensen og
Tómas Sæmundsson.
Gáfaðasti og bezt mennti kon-
ungur Dana og íslendinga, tók
unr stund í sama streng. Þetta
var eldskírn Þingvalla.
Jón Sigurðsson vildi gera
Reykjavík að höfuðstað þjóðar-
innar en Þingveli að helgistað og
vakni(igarhöll í nýjum sið ís-
lendinga. Að hans tilhlutun voru
haldnir á Þingvöllum þýðingar-
miklar stjórnmálasamkomur, alla
hans baráttutíð. Þar festu beztu
menn þjóðarinnar heit í frelsis-
málunum áratug eftir áratug.
Óskir og kröfur Þingvallafund-
anna urðu að veruleika með
hvoiri stjómarbót, sem þjóðin
öðíaðist. Með þrálátri baráttu á
Ln dshöfðingj atimanum stóð
Ben'edikt Sveinsson og samherj-
ar lians fyrir nýjum Þingvalla-
fund.im en Estrup kæfði óskir
og brár .islenzkra frelsisvina með
fin tið vannst.
NÉf gengu foríngjar Land-
vamarmanna, Bjarni Jónsson frá
Vogi; og Bgnadikt Sveinsson
yneii'fram fyrir skjöldu 1907 og
stóði.t' fyrir þeim Þingvallafundi
sem markaði glöggar línur í
skikiaðarmálinu. Þá var lokið
þeim Þingvallafundum þar sem
byggt var á starfslínu Jóns Sig-
urðssonar. Lokasigur þeirrar her-
ferðar, var unninn á Þingvöllum
á afmælisdegi Jóns 1944. Þá
biðu Þingvalla ný og merkileg
verkefni.
Eftir síðustu aldamót hóf ís'
lenzk æska öfluga viðreisnarbar-
áttu ó öllum vígstöðvum þjóð-
lífsins. Aldrei fyrr eða síðar í
sögu þjöðarinnair hefir æskan
verið jafn heittrúuð á gildi lands
ins og sjálfrar þjóðarinnar.
Aldrei endranær hafa ungir
menn og konur í borg og bæ lagt
fram jafn mikla orku til að gera
landið frjálst og þjóðina styrka
til margháttaðra átaka. Aldamóta
æskan tók viðreisn Þingvalla á
dagskrá. Stjórn Tryggva Þórhalls
sonar var borin fram til ábyrgð-
ar og starfa af þessari bjartsýnu
og sigursælu kynslóð. Þingvöllur
var friðlýstur. Gróður héraðsins
verndaður. Sundurtættir, dauð-
særðir ,Vellir“ urðu grænar og
fagrar sléttur. Aumasta húsa-
hverfi landsins sem hét prestset-
ur staðarins var numið burt og
í þess stað reist bezta steinbyggð
landsins I sveitabæjastíl. Kofar
sem voru byrjaðir að teygja
klær um skógarbrekkur og gróið
hraun á Þingvöllum hurfu burtu
veg allrar veraldar. Aldamóta-
æskan hélt þúsund ára hátíðina
1930 eins og hersýningu eftir
unna styrjöld. Þá sýndi Tryggvi
Þórhallsson þá djörfung og
smekk að vera æðsti maðurs
landsins i mörg ár á mesta gesta-
komutíma þjóðarinnar án þess að
hafa nokkurt áfengi á borðum
sínum. í þeim anda var Þingvalla
hátíðin öll. Þar voru 40 þúsund
gestir í nokkra daga, glaðir og
hamingjusamir án ölæðis og á-
fengra drykkja. Með þessum og
mörgum öðrum hliðstæðum að-
gerðum hefur aldamótaæskan
varðað leið ókominna kynslóða
í þessu máli.
Þingvöllur hefur verið friðlýst
ur í þrjátíu ár. Þar hefur margt
verið gert í anda hinna voldugu
óma staðarins: Fjöliiismannaj
Jóns Sigurðssonar og Landvarn-
aiinanha og aldamótaæskunnar.
En stundum hefur gálíiust íólk
fétað í fótspor erlendu böðlanna
sem eyddu staðinn. Þar er sið-
laust fólk stundum að verki. E.ítt
sinn voru þar 4000 gestir í þrjá
daga á Þingvöllum, helmingur-
inn ölóður. Margir bitu gras í
flögum. Stundum berjast ölóðir
karlar og konur við erlenda dáta
á helgistaðnum. Oft kveikja gá-
lausir vanmenntaðir íslendingar
í kjarrinu sem er að reyna að
klæða hraunið.
Aldamótaæskan tók við hug-
sjónum hinna miklú þjóðarleið-
j fi, , Framhald á 7. síðu-
KAKALI skrifar:
í HREINSKILNI SACT
Hófelin í sveifunum — Ferleg aðkoma — Ferðamenn eða flökkulýður
Möguleikar íslendinga —
Eg fór með áföngum leiðina
Reykjavík — Akureyri gagn'
gert til þess að kynna mér á-
standið í gistihúsamálum á
þessari fallegu og fjölförnu
leið.
Það er staðreynd, þótt hart
sé undir að búa, að utan
Reykjavíkur eru, á þessari
leið, aðeins tvö umtalsverð
gistihús og bæði í eigu Sam-
bands íslenzkra samvinnufé-
laga.
Bifröst í Borgarfirði er 1.
flokks gistihús og prýðilega
rékið af ungum manni, Þor-
steini Viggóssyni. Herbergi
eru hreinleg og þægileg, en
sum háfa sér bað og síma og
öll útvarp. Framreiðsla er kur
teis og lipur, réttaval talsvert.
Þá er og þjónusta á herbergi
fljót og góð. í ráði er að breyta
miklu þar uppfrá m. a. byggja
gufubað, sal til léttra líkams-
æfinga, sundhöll og fleira gest
um til ánægju og þæginda. Þá
er og hægt að fá leigða hesta
og svo veiði í nærliggjandi
ám. Hér er í stuttu máli um að
ræða fyrsta flokks gistihús í
fögru umhverfi. Satt bezt sagt
þá vantar þarna bar og vín-
veitingar, svo og danspláss og
annað, en þessir þjóðarleiðtog-
ar okkar munu eflaust þurfa
enn eina öldina til að treysta
íslendingum til að vera eins
og aðrir menn í þeim efnum.
Stór galli er að vísu, að allt,
laust og naglfast, skuli merkt
SÍS, því nóg er að hafa það
á undirmeðvitundinni að SÍS
standi að baki öllu þessu —
en ei munu Sambandsmenn og
vér líta á það mál sömu aug-
augum.
Á Akureyri er það svo Hótel
KEA, sem ber höfuð og herð-
ar yfir öll hótel norðan lands;
herbergi rúmgóð og vel hirt,
þjónusta góð og matur vel
fram borinn, en þar eins og að
Bifröst fæst það ekki, sem
„við á að éta“, nefnilega þær
gullnu veigar sem tilheyra
hinu góða lífi frídaganna.
Á milli þessara staða er að'
eins eitt bærilegt gistihús,
nefnilega Varmahlíð, en það
er fremur góður viðlegustaður
þeirra, sem aðeins sofa, en
gisti og veitingahús, sem menn
þurfa að dvelja á. Ferlegast
allra býr þó Snorri hóteleig-
andi á Blönduósi. Eg hygg að
veitingamennska sé Snorra
ekki í blóð borin a. m. k. ekki
eins og hún er ákjósanlegust
á 20. öldinni. Sjálfur er Snorri
bezti maður, en hann bara
virðist ekki viðurkenna þær
lágmarkskröfur sem gerðar
eru til hótelmanna í snyrti'
mennsku og aðbúnaði. Um her
bergi vil ég vart ræða nú,
en framreiðsla er öll sein og
þjónustupíkur síður en svo
liprar. Auk gesta matast
þarna hópur manna, sem
stundar erfiðisvinnu, og eru
þeir jafnan í óhreinum galla
þarna á matmálstímum. Þetta
kann að kallast ólýðræðisleg
aðdróttun að vinnanndi stétt-
um, en sannleikurinn er sá, að
verkamenn í fríi myndu sjálfir
mótmæla að hafa menn í skít-
ugum galla kringum sig prúð-
tíúna. Maturinn hjá Snorra er
og heldur lélegur, úrval ekk-
ert og subbulega um gengið.
Salerni eru hreinn viðbjóður.
Það bætir nú úr, að á Blöndu-
ósi er starfrækt sumargistihús
í kvennahkólahúsinu og er
þar ólík aðkoma — hreinlegt
og lipurt starfsfólk, snyrtiher-
bergi sem nota má óttalaust og
matur ágætur. Þó hefur sum-
arhótelið þá vankanta sem
leiðir af því að þetta er skóla-
hús, en hótelstýran hefur lagt
allt fram til bóta sem mann-
legt er.
Það er löngum tönnlazt á
því, að fámenni, fátækt og alls
kyns óáran geri það ómögu-
legt að byggja viðunandi gisti-
hús og vejtingahús úti um
land. Þetta er helber fjar-
stæða. Gisti- og veitingahús
geta vel borgað sig út á landi
—- ef þjóðin gerir eitthvað til
þess að laða hingað ferðafólk.
„It takes money to make
money“, segir máltækið og ís-
lendingar verða að gera sér
það Ijóst, að aðeins með því að
skapa viðunandi gistihús fást
borgandi gestir til að sækja
okkur heim.
Um þessar mundir eru allir
þjóðvegir landsins fullir af
flækingslýð, félausum farand-
mönnum sem flandra um land
ið betlandi far og jafnvel mat
og húsnæði. Þetta er öllúm
mönnum hvimleiður lýður
nema alþýðusnobbinu Hannesi
á horninu, sem telur þetta
æskilegt fólk. Það" er ekkert
á móti því að fá svona ferða-
fólk hingað, en það á fyrst og
fremst að laða hingað peninga
rottur, sem vilja og geta borg'
að. íslenzka gestrisnin, sem
einu sinni var góð og gild, er
nú okkar versti óvinur í þess-
um efnum; íslendingar háfa
engin efni á því að láta hina
auðugu fara framhjá garði, en
bölvaða amlóðana fl'ykkjast
hingað hundruðum saman.
Jafnvel hinir háu — Rússar
— vilja ferðamannafé, og lönd
með lengri og merkilegri sögu
en við firtast á engan hátt við
þó auðugir menn sæki þau
heim. Ferðaskrifstofa ríkisins,
sem rekin er af hreinasta
plebía í öllu sem ferðamanna-
málum við kemur, á stóra sök
á því, að kröfur um bætt skil-
yrði fyrir ferðafólk hafa ekki
náð fram að ganga. Ferðaskrif
stofan skríður fyrir fátækt og
vesaldómi erlendis frá, bein-
línis hænir hingað allskyns
skeggjaðan förulýð.
íslendingar hafa mikla
möguleika á því að hafa góðar
tekjur i beinhörðum gjaldeyri
af ferðamönnum. En það verð-
ur aldrei úr þeim tekjulið
nokkuð gagn, ef ekki er unnið
að því, nú þegar, að byggja
hér mannsæmandi gistihús á
borð við Bifröst.
Það er nauðsynlegt að fram-
takssamir menn, sem gott
skyn bera á þessi mál taki nú
forustuna og með styrk hins
opinbera og án allra hamla og
hafta hafizt handa. ísland
gæti, ef þjóðin vildi leggja
fram fjármagn, orðið að miklu
ferðamannalandi árið í kring.
Það mætti byggja víða uppi á
hálendinu nýtízku gistihús
þar sem gestir gætu veitt sér
alla skapaða hluti gegn
greiðslu.
Sú . tíð niðurlægingárinnar
í sögu landsins, þegar efnaðir
bændur gengu út berhöfðaðir
með skemmúlykilinn í hend-
inni þegar stórmenni riðu x
hlað er horfin. Nú gætu ís-
lendingar ef nokkur töggur er
í þeim skapað hér skilyrði
fyrir höfðingja að ríða í hlað
hér, en bíða ekki með skemmu
lykil heldur allar þær krásir
sem hugstst geta — og mikil
gjöld fyrir veitta þjónustu. En '
lubbinn verður að hverfa, smá
sálin og títuprjónamennskan
. verður að hverfa með öllu..
íslendingar þurfa ekki að vera
miskunnarmenn allra þjöða.
Það eru hér í einu og ölu næg
tækifæri fyrir álla þjóðina til
að lifa vel á eigin kosti. En
meðan öll einstaklingsviðleitni
er barin niður af ráðum, nefnd
um og fyrirskipunum frá ríki
og opinberum aðilum, er einsk
is að vænta nema vesal-
mennskunnar, sem fyrr eða
seinna verðúi’ þjóðinni að
t íjörtjóhi — ei: þessu heldur
áfram.
■ ■■■■■•■■■■■■■■■■■■■■■■■■ ■■■
■■■■•■■■■■■■■■■■«■■«■•■•■•■•