Mánudagsblaðið - 22.02.1960, Side 2

2
MÁNUDAGSBLAÐIÐ
Mánudagui’ 22. febrúar 1960
föásóieum
í fornöld voru konungum
og höfðingjum oft reist veg-
leg grafhýsi af allt öðru tagi
en pýramídarnir. Frægast af
öllum slíkum grafhúsum er
grafhýsi Másollosar konungs
í Litlu-Asíu. Það var í forn-
ö!d talið eitt af sjö furðu-
verkum heimsins og af
nafni Másollosar er dregið
hið alþjóðlega heiti á graf-
hýsum, másóleum. A síðari
öldum hafa verið reist mörg
skrautleg grahýsi. en fegurst
þeirra allra er Taj Mahal í
Agra á Indlandi, sem ind-
verskur fursti á 17. öld lét
gera fyrir sig og drottningu
sína. Ýmsir arkitektar og
listfræðingar hafa látið svo
andi pening.
Trúin á för hins dauða
yfir fljót eða höf hefur leitt
til þess, að menn eru oft
jarðaðir í bátum. Á Suður-
liafseyjum voru líkin stund-
um látin í báta, sem síðan
var hrundið á haf út. Reynd
ar þekktist líka hitt á stöku
stað að varpa líkunum hrein
lega í sjóinn. Og þetta kem-
ur stundum fyrir enn, þegar
menn deyja á rúmsjó. Eins
og alkunnugt er, var það
allalgengt á víkingaöldinni á
Norðurlöndum, að lík væru
látin í skip og hair^ar orpnir
yfir. Leifar þessara greftr-
unarsiða héldust sums stað-
ar alllengi í því að líkkist-
ur voru eins og bátar í lag-
breidd meðal Indverja. Langt
fram eftir 19. öld. tíðkaðist
það í Indlandi, að ekkjur
voru brenndar lifandi á lík-
báli manns síns.
Að einhverju leyti er lík-
brennsla spro.ttin af þeirri
skoðun, að nsmðsynlegt sé að
losa sálina úr öllum tengsl-
um við líkamann, svo að hún
geti farið algerlega frjáls
ferða sinna. En hún er þó
áreiðanlega öðrum þræði
sprottin af hræðslu við aft-
urgöngur. Menn trúa því, að
draugar eigi erfiðara um vik,
ef líkin eru brennd. Þessi
skoðun sést sums staðar í Is-
lendingasögunum, svo sem í
sögunum um Glám og Þórólf
bægifót.
Ólafur Hansson, mennfaskó!akennari:
grflfn sída 4nuðu
ummælt, að það sé fegursta
hús á þessari jörð, en um
slíkt verða skoðanir auðvitað
alltaf skiptar, ekki er til
neinn algildur mælikvarði á
fegurð.
Líkbálurinn
Meðal margra þjóða ríkir
sú trú, að hinir dauðu þurfi
að fara yfir fljót eða höf
til að komast til dauðrarík-
isins. Þetta er til dæmis al-
þekkt frá Forn-Grikkjum,
sem trúðu því, að hinir fram
liðnu þyrftu að fara yfir
fljót (Akeron eða Styx) til
að komast í ríki Hadesar
draugakonungs. Karon hét
ferjumaðurinn, c?m flutti þá
yfir fljótið, og hann vildi fá
sinn ferjutoll og engar refj-
ar. Þessvegna var hjá
Grikkjum alltaf látinn pen-
ingur undir tungurætur hins
dauða, svo að hann gæti
borgað ferjutollinn. Framan
af var peningurinn stundum
brotinn í tvennt til að drepa
hann líka, í dauðraheimum
var ekki hægt að nota lif-
inu. Sumir ætla jafnvel, að
báturinn sé hin upprunalega
fyrirmynd lílckistunnar. Hún
mun þó eiga sér fleiri fyrir-
rennara, svo sem hola trjá-
stofna eða höggnar stein-
þrær. Líkkistur eru annars
af ýmsum gerðum. I Frakk-
landi tíðkast það t. d. að
hafa handföng á endum lík-
kistunnar, en ekki hliðunum,
og bera líkmennirnir hana
á öxlunum.
LíkbrennsSa
Líkbrennsla er án efa
yngri en greftrun, en þó er
hún ævaforn. Hún var al-
geng í Evrópu þegar á yngri
steinöldinni. Sá siður tíðkað-
•
ist hjá Forn-Grikkjum og
Rómverjum að brenna lík
frjálsra manna, en lík þræla
(og glæpamanna) voru graf
in óbrennd. Á Norðurlönd-
um tíðkuðust greftrun og lík
brennsla hlið við hlið um
langan aldur, og er ekki vit-
að með neinni vissu, eftir
hvaða reglum þar var farið.
Enn í dag er líkbrennsla út-
Sumir eru mjög andvígir
Iíkbrennslu af trúarlegum á-
stæðum. Parsar í Indlandi
telja hana hinn vöðalegasta
glæp, sem unnt sé að drýgja.
Hjá þeim er eldurinn háheil-
agur, og með líkbrennslu er
eldurinn saurgaður á svívirði
legan hátt. Og sumir spíritist
ar á okkar dögum halda því
fram, að mönnum líði ekki
vel fyrsta kastið hinum meg-
in, ef lík þeirra eru brennd.
Þeir segja, að þeim finnist,
að þeir séu alsnaktir og hafi
af því mikinr. ama.
Smurning
Smurning líka á sér trúar-
legar orsakir. Menn trúa því,
að sálin lifi áfram í líkinu eða
leiti þangað að minnsta kosti
öðru hverju. Til smurningar
eru notaðar ýmiskonar krydd
jurtir og stundum einnig salt.
I þessari list hafa engir kom-
izt eins langt og Forn-Egypt-
ar, I Egyptalandi hefur fund
izt fjöldinn allur af smurð-
um líkum eða múmíum og eru
mörg þeirra 4000—5000 ára
íþróttablaðið SPORT er komið út fyrir nokkru, stórt (44 síður) og fjölbreytt að efni.
Auk frétta af því sem gerst hefur undanfarið í íþróttaheiminum eru nokkrar skemmti-
legar eldri íþróttamyndir og birtist ein hér,en hún er af knattspyrnuliði leikara frá ’50.
I'rá vinstri: Valur Gíslason, Þorsteinn Ö. Stephensen, Gestur Pálsson, Róbert Arnfinns-
son,‘ Klemenz Jónsson, Lárus Pálsson, Haraldur Bjömsson, Jón Aðils, Ævar Kvaran
og Valdimar Helgason.
gömul. Þó má oft sjá and-
litsdrætti mjög greinilega.
Egyptar smurðu einnig lík
helgra dýra. Það hefur fund-
izt f jöldi af smurðum líköm-
um heilagra katta. Margar
þjóðir fyrr og síðar hafa
smurt lík. Það hefur vakið
furðu, hve framarlega íbúar
Aleutaeyja við Alaska standa
í þessu, en þeir eru annars
harla frumstæðir.
Greflranarfórnir
Við jarðarfarir höfðingja
fara oft fram fórnir í stórum
stíl. Er þá fórnað bæði mönn
um, dýrum og alls konar
munum. I fornum grískum
heimildum er sagt frá því, að
greftrunarfórnir hafi tíðkazt
í mjög stórum stíl hjá Skýþ-
um, sem byggðu Suður-Rúss-
land í fyrndinni. Þegar höfð-
ingjar Skyþa voru greftraðir
var þrælum og hestum fórn-
að hundruðum saman, svo að
heldri mennirnir yrðu ekki
fótgangandi og einmana á
gresjum eilífðarinnar. I Af-
ríku'tíðkaðist það víða íram
undir síðustu aldamót, að kon
um höfðingja var fórnað við
greftrun þeirra. Við andlát
höfðingja eir.s i Vestur-Af-
ríku vár. öllum konum hans,
600 að tölu, fórnað, svo að
hann yrði ekki konulaus hin-
um megin.
Sorg
Þeir, sem missa nána ætt-
ingja, láta oft sorg sína í
Ijós á áberandi hátt. Þeir
syngja stundum sorgar-
söngva á ákveðnum tímum
dags marga mánuði eftir frá
fall ástvinarins. Víða mála
menn sig sorgarlitum eða
bera ákveðna sorgarbúninga.
Víða er svart liturinn en í
A.-Asíu er það hvítt og með
sumum þjóðum gult. Sums
staðar tíðkast. það, að menn
og konur raki af sér allt hár,
er þau verða fyrir ástvina-
missi.
Ástraliunegrar hafa þann sið,
að þeir bíta af sér einn fing-
urköggul, ef þeir missa ná-
inn ættingja. Hendur gamals
fólks, sem hefur átt mörgum
á bak að sjá, eru því illa leikn
ar stundum og til fárra hluta
nýtar. Einkennilegur siður
var á Hawai, á meðan þar var
sjálfstætt ríki. Við lát kon-
unga gengu öll lög úr gildi í
nokkra daga. Þá máttu menn
drepa og stela, án þess að
þeim væri refsað fyrir. Not-
uðu margir ,sér þetta, sem
hversdagslega voru mestu
heiðursborgarar. Þá gat hinn
fátæki orðið stórríkur á
einni nóttu með því að vera
duglegur að stela, og þótti
sá auður vel fenginn. Þá gátu
konurnar losað sig við leiðin-
lega eiginmenn, kálað þeim í
allra augsýn, og þóttu jafn-
góðar eftir. Sá, sem ekki not-
aði sér á einhvern hátt þetta
einstæða tækifæri, var litinn
óhýru auga, þá var litið svo
á, að hann bæri enga sorg eft
ir sinn ástsæla konung.
I Auáturlöndum stráðut
menn oft ösku í hár sitt til
að sýna sorg sína. Askan
varð þá oft einnig tákn iðr-
unar eftir einhver afbi’ot.
Askan sem iðrunartákn
smeygði sér inn í kristnina,
og í öskudeginum geymast
minjar um slíka siði.
LíkræSyr
Hjá frumstæðum þjóðum
má finna vísi að líkræðum.
Við jarðarfarir eru sungnir
söngvar um afrek og ágæti
hins framliðna. Þetta þekkist
víða í Afríku og meðal Indí-
ána í Norður-Ameríku. Hjá
Forn-Grikkjum og Rómverj-
um komust líkræður í fast
form. Ekki voru þær fluttar
af prestum, heldur oftast af
einhverjum mikilsvirtum leik
mönnum. Til var rómverskur
málsháttur, sem sagði svo
fyrir, að um látið fólk skyldi
gott eitt sagt. (De mortuis
nihil nisi bene). Og í stór-
um dráttum hefur þessi regla
verið haldin síðan. Sama
skoðun kemur fram hjá Hall-
grími Péturssyni: „Forðastu
svoddan fíflskugrein, fram-
liðins manns að lasta bein.“
Það er ekki vel séð að segja
kost og löst á nýlátnu fólki,
á síkum augnablikum vilja
menn eingöngu muna betri
hliðarnar. Það getur beðið
betri tíma að rifja upp það,
sem aflaga fór hjá þeim
dauða. Þetta er ekki nema
sjálfsögð háttvísi, en hjá
frumstæðum þjóðum liggur
oft annað á bak við. Það er
óttinn við afturgöngu hins
dauða, hi’æðslan við að hann
hefni sín grimmilega, ef á
hann er hallað á nokkurn
hátt. Og reyndar er það svo
um marga greftrunarsiði, að
þeir eru öllu meir mótaðir af
ótta en sorg.
Ólafur Hansson.
Kvikmyndir
Framhald af 8. síðu.
ferð í USA, kynnist lögfræðingi,
2. Grant, sem flutt hefur þrjú
börn- sín á hótelherbergi í Was-
ington D.C. Tilviljun rekur til-
yiljun, unz af tilviljun hann
kynnist Loren, sem er leið á líf-
inu, og ræður sig til hans sem
barnapía — af hreinni tilviljun.
Melville Shavelson, leikstjór-
inn, notar nær hvert einasta
bragð sem hugsast má til að fá
líf ' í efnið, en álveg árangurs-
laust. Cary Grant vandræðast
áhugalaust í hlutverki sínu, en
Sophia Xoren, sýnir aldrei betur
sn nú ástæðuna til þess, að
amerískir gleyptu við henni.
Þessi götudrósarsjarmi, sem vel
nýttist í myndunum, sem gerðu
hana fræga, verður ósköp þreyt
andi til lengdar, enda er heild-
] arsvipurinn á öllu verkinu ó-
| sköp þreytulegur. Út yfir taka
ýms einstök atriði, sem varða
börnin þrjú, en eflaust eru þau,
1 iins og handritið, leikstjórinn
* ag leikarar, öll ósköp þreytt.
A. *.