Mánudagsblaðið - 23.05.1960, Síða 4

4
JVTÁNT TDAGSBL AÐIÐ
Mánudagur 23. maí 1960 -
Blaðið kemur út á mánudögum. — Verð 4 kr. í lausasölu.
RitstjórJ og febyrgSarmaður: Agnar Bogason.
Afgreiðsla: Tjarnarg. 39. — Sími ritstj. 13498
Prentsmiðja Þjóðviljans h.f.

iónas Jónsson, frá Hriflu:
KAKALI skriíar:
í HREINSKILNI SACT
Umferðaröngþveitið versnar ~ Skipulagsleysi, klaufaskapur og þekk-
ingarleysi — Þörf skjófra endurbóta og vakandi gæzlu —
Hegning — Betrun
(Bret úr veðurfarslýsingu og veðurspá)
5>að mega teljast góð tíðindi
að ríkisstjórnin hyggst senda
einn af dómurum landsins í kynn
ingarför um tvö nálæg lönd til
að fá heppilegar fyrirmyndar
um fyrirkomulag fangelsa hér
á landi. Þessi för hefði átt að
vera fyrr farin því að um 20
ára skeið hefir framkvæmd refsi
mála verið ófullkomnari á ís-
landi heldur en öðrum mennta-
löndum. Má vænta að umrædd
kynningarför verði fyrirboði
betri tíma í réttargæzlu lands-
ins.
Fyrr á öldum voru hegningar
fyrir meiriháttar afbrot fram-
kvæmdar með breytilegu móti.
Á tímum hins fyrra þjóðveldis
var hungurbarátta skóggangs-
manna harðíur hegningarmáti.
Siðar kom ýmisleg tilbreytni.
Brotamenn hýddir, hálshöggnir,
drekkt í Öxará, brenndir eða
sendir í þrælavinnu í Dan-
mörku. Fyrir tveim öldum var
uppi hér á landi stórhuga um
bótamaður, Magnús Gíslason
amtmaður. Hann b'yggði tvær
hallir fyrir mannféJagið. Aðra!
á Bessastöðum fyrir höfðingja^
þessa heims. Hina þar sem nú
. heitir Lækjartorg fyrir afbrota-J
menn þjóðarinnar. Siðar tók
danskur landstjóri upp þá ráða
breytni að senda brotamennina
heim i átthaga þeir.ra og breyta
fangelsinu í höll fyrir heldri
menn þjóðarinnar og -situr enn
við þá aðgerð. Til að bæta úr
fangelsisskortinum var aftur tek
inn upp sá siður að hýða minni
háttar brotamenn en senda hina
í þrælavinnu með Dönum. Við
þetta sat þar til ísland hafði
eignazt landhöfðingja og byrj-
andi heimastjórn. Þá reistu Dan
ir úr höggnu grjóti fangelsið við
Skólavörðustíg. Bak við fang-
elsið var allhár steingarður. Þar
gátu fangar komið undir bert
loft eftir settum reglum, dag
hvern. Fangaklefarnir voru tald
ir allgóðir og nokkurnveginn í
sarnræmi við dýflissur í næstu
löndum. Mátti sjá þess vott á
því að mikill afbrotamaður var
þar vistmaður í 16 ár og kom
heim til átthaga sinna heill og
hiaustur og náði háum aldri.
Stóð svo í hálfa öld að fangelsið
við Skólavörðustig bætti á við-
unanlegan hátt úr þörfum Is-
lendinga í refsi- og hegningar-
málum.
Um 1930 var ástand fangels-
ismálanna orðið. lítt við unandi.
Frngaklefarnir voru orðnir ó
boðk’gir. Sá siður var þá uþp-
tekinn að geyma ölvaða menn í
Steininum næturlangt eða
meira. Þá hafði þvag og upp-
léystur saur síazt gegn um klefa
gólfið og var sú for heldur illa
lyktandi undir hverjum fanga-
bás. Lét Guðmundur Björnsson
þá orð falla um að í þeim vist-
arverum gæti enginn maður
haldið' fullri heilsu nema stutta
stund. Þá var tekið til bragðs að
gera allmikla bráðabirgðavið-
gerð á fangahúsinu, endurnýja
gólfin og brjóta göt á veggina
til að hleypa inn ljósi og lofti.
Var með þessari aðgerð um
stund bætt úr verstu ágöllunum.
Jafnframt keypti ríkið hálfsmíð-
að en ónotað spítalahús á Eyr-
arbakka og breytti því í vinnu-
hæli. Var þess full þörf því að
áður var vöntun á fangarúmi
svo tilfinnanleg að þegar Litla-
hraun tók til starfa voru tveir
árgangar dæmdra manna á bið
lista hiá íslenzka ríkinu. Litla-
hraun tólc þegar bezt lét móti
40 vistmönnum en svo mjög hef
ir fjölgað fólki með sektardóma
að nú munu fjórir árgangar bíða
eftir auðu sæti í fangelsum hins
síðara þjóðveldis. Gerast þá at-
burðir sem kalla má í einu sorg
,
lega og spaugilega. Oheppinn fé-
sýslumaður var þrotinn að skot-
silfri og kveikti í húsi sínu, vel
vátryggðu: Það brann en í því
var þá staddur sofandi' maður
se mhúseigandinn vissi ekki um.
Brann sá maður inni. Var fé-
sýslumaðurinn nú orðinn sekur
um tvo glæpi og var dæmdur
í fimm ára hegningarhúsvinnu,
en hvergi beið hans auð sæng
hjá þjóðfélaginu. Fór.hann þá
á togara og fékk gott kaup.
Skömmu síðar'var hann kominn
til Kaliforníu og sendi þaðan
bréf. Ekki hugði hann á heim-
komu sem varla var von. En
þá syndgaði maðurinn í annað
sinn, kom fyrir rétt og var send
ur heim til íslenzkra valdliafa.
Var þá rýmt til á Litlahrauni
fyrir manninn en sú framkvæmd
hegningarmála er fremur að
þakka amerískum en íslenzkum
réttargæzlumönnum.
Eftir fangelsaumbótina 1930
var. ástand hegningarmálanna
viðunandi sem undirbúningsstig
betri tíma. Kom þar bæði til
rriikið aukinn og bættur húsa-
kostur og þá ekki síðui' hitt að
um alllangt slceið voru óvenju
hugkvæmir og vel- menntir
fangaverðir á Skólavörðustíg og
• Litlahrauni þeir Jón Sigtryggs-
so.n,..Sigtlt'ður Heiðdal og Teitur
Það er gleðilegur vottur
framfara í umferðarmálum
Reykjavíkur, að götulögregl-
an hefur nú hert eftirlit að
miklum mun. Á flestum götu
hornum, jafnvel þar sem ljós
in eru, má sjá marga lögreglu
þjóna, sem stýra bæði gang-
andi fólki og bifreiðum inn
á réttar br'autir umferðarinn-
ar.
Það vekur sérstaka ánægju,
að lögreglan beinir leiðsögn
sinni aðallega að fótgangandi,
en þar hefur löngum þurft að
taka í taumana. Hvort sem
þetta eftirlit er stundarfyrir
brigði eða til frambúðar ber
að fagna hverri lítilli tilraun
til að koma einhverju menn-
ingarsniði á umferðina, sem
er orðin höfuðstaðnum til
stórskammar.
Erlendis, í ^þeim borgum
þar sem umferð eykst ár-
lega, hefur verið hert mjög
á öllu eftirliti. Kaupmanna-
höfn, sem býr við gífurlega
umferð hefur hert eftirlit um
helming, þyngt ákvæði um
brot á umferðarlögum. I
Reykjavík eru það fótgang-
andi, sem hættulegastir eru
umferð. Það hefur aldrei ver
ið brýnt nægilega fyrir fólki
að meta reglur og lögreglan
hefur sjaldan eða aldrei á-
minnt fótgangandi þótt bif-
reiðastjórar sitji undir á-
minningum og sektum ef eitt
hvað bregður út af og hljóta
nálega alltaf dóm, þótt sökin
sé raunverulega eklci þeirra.
Ilið mikla hringl
íslenzk umferðarlöggjöf er
sennilega ófullkomnari ög úr-
eltari en nokkursstaðar ann-
arsstaðar í heiminum. Islend
ingar búa við löngu úrelt á-
kvæði um rétt og órétt í
umferð, auk þess, sem mörg
ný ákvæði eru samþykkt án
nokkurs samræmis við um-
ferð í heild. Einna bezt dæmi
um hættulega vitlaus ákvæði
er hringlið með hringakstur
torganna, sem nú þegar hefur
stórlega aukið árekstrarhættu
í Reykjavík. Það, að ekki
skuli hægt að aka frá Mikla-
torgi'að Melatorginu án þess
að breyta algerlega um akst-
ursreglur er svo barnalega
vitlaust, að engu tali tekur.
Þá gætir og talsvert mikils ó-
samræmis í sambandi ,við
stanzmerkin, þar sem skipað
er fyrir algert stopp. Einnig
hefur borið á því, að umferð-
arstjórnin gerir ekki nærri
þvi skyldu sína í að merkja
götuakstur eins og tíðkast er-
lendis.
Utanbæjarfólk
Eitt af vandamálum umferð
arinnar eru svo utanbæjar-
menn. Sveitamenn hafa æft
sig á þjóðvegum og í þorpum,
koma síðan hingað og ana í
umferðina eins og kálfar.
Flestir þekkja engin götu-
merki, skilja fæst nýmæli í
akstri og eru allri umferð
stórhættulegir. Þeír taka all-
ar beygjur með stórum boga
— eins og reyndar margir
Reykvíkurbílstjórar — en
þetta eru leyfar frá hestvogn
um og heygrindum. Þetta
fólk hefur full réttindi á
höfuðstaðarakstri, þrátt fyrir
það, að það hefur enga þekk
ingu á honum. Það verður að
krefjast þess, að sveitamönn-
um séu kennd handtökin í
Reykjavík svo og að til kenn
ara, utan og innan Rey-kja-
víkur, séu gerðar kröfur um
ökbhæfni og' þekkingu í um-
ferð. Margir eldri kennarar
hér kunna næst enga nútíma
umferð, neita að láera og
geta það ekki, afsakandi sig
með hinu gullvæga — ■ ég
hefi keyrt í nær 30—40 ár.
Svona í’ugl hvarf fyrir stríð
og er ekki lengur gilt.
Lögreglan
Lögregluþjónar í Reykja-
vík eru misjafnir eins og
eðlilegt er. Því miður eru of
rnargir þeirra alveg þekking
arlausir á umferð, þótt til
málamynda hafi þeim verið
kennd þessi svonefndu um-
. ferðarlög, -sem hejast á því
að bílstjóra sé bannað að
reykja!!!
Nú er það staðreynd, að til
þessu hefur umferðarstjórn
Eyjólfsson. Undir stjórn þessara
manna var dvöl dæmdra manna
í íslenzkum fangelsúm bæði
mannúðleg og föst í sniðum.
Með eðlilegum umbótum á fang
elsunum í samræmi við breyttar
kröfur var hægt að búast við að
fangavist á íslandi yrði öllu
fremur betrun og heilsusamlegt
uppeldi heldur en hegningin ein,
sem á þó líka sinn tilverurétt.
En í stað umbóta og framfara
hnignaði réttargæzlu ár frá
ári undir stjórn Hermanns Jón-
assonar og Bjarna Benedikts-
sonar. Kom þá ekki að gagni bók
lærdómur þeirra og allmikil
reynsla við meðferð dóms- og
lögreglumála. Öll stjórn fang-
élsismála varð lin og stefnulaus.
Fangar hættu að Vinna á Litla-
hrauni og fóru nokkurnveginn
lögreglunnar verið mest í*
höndum manns, sem ekkert*
skyn ber á þau mál. Það er*
einhvei' hefð sem þarna ligg-*
ur að baki. Lögreglustjóra*
verður ekki um kennt, því*
að aulaskapur er að ætlast til*
að geti skipt sér raunveru-*
lega af umferð. Hans er yfir-*
stjórn alls liðsins, en ekki*
.verk ýmissa deildarstjóra ■
Lögreglan er ekki i ákveðn-*
um deildum — því miður.*
Umferð hefur fallið undir*
eldri mann fremur vegna*
starfsaldurs en þekkingar ás
umferð. Einn yngfi.lögreglu-JJ
þjóna hefur sýnt þekkingu®
og áhuga á- umferð, en hon-J
um hefur ekki að því frétzt*
hefur -verið falin nein stjórn*
í umferðarmálúm.
■
Umferð er of alvarlegt málJJ
í höfuðborg íslands til þessJJ
að stjórn þess sé látin sitja*
í höndum manns, sem engajj
þekkingu hefur á umferð*
Lögreglustjóra ber, semJJ
stjórnanda lögreglunnar íj[
heild, að skipa menn í stöðurJJ
eftir hæfileikum. Þennan*
mann mátti gera yfirmann®
umferðar að nafnbót, gegn
því, að hann kæmi þar aldrei
nálægt. Þarna er augljóst ■
verkefni fyrir lögreglustjóra. 5
■
Algjör endurskoðun
*
9
I dag horfir svo við, aðn
ekkert getur lagfært umferðj
H
arongþveiti Reykjavíkur^
S'
nema gagnger endurskoðunH
umferðarreglna, samræmi umg|
ferðar um allan höfuðstað-®
inn og stanzlaust eftirlitJJ
M
gotulögreglunnar. Umferðar-0
' ' B-
afbrotin ber að sekta á staðn- g
H
um, seu þau minmháttar og'a
koma verður á lögum umi
■
rett og skyldur fótgangandi. q
g
Lögregluþjonar verða að fá*
praktiska og haldgóða þekk-*
B
mgu a umferð, vera abyrgirji
um eftirlit á þeim svæðum.*
■
sem þeim er ætlað að gæta-u
'Enn flejlri raðstafanir eruH
■
nauðsynlegar, en þær verðurH
að gera strax og halda þeimS
áfram, en ekki taka fjör-jJ
kippi, sem aðeins vara vikuS
eða svo.
ferða sinna úr báðum fangelsun
um jafn á nótt sem degi. Fangár
á Litlahrauni fóru út í óleyfi;
tóku hésta byggðamanna í ó-
þökk eigenda og riðu fylktu liðí
um götur Eyrarbakka og sungu
„Fáka“ Einars Benediktssonar.
Má segja að val þeirra Litla-
hraunsmanna á söngefni bæri
fegurri vott um menntun þeirra
Framhaíd á <8.. 6Íðu.