Mánudagsblaðið - 30.01.1961, Blaðsíða 2

2
MÁNUDAGSBLAÐIÐ
Mánudagur 30 janúar 1961
Á fyrstu áratugum þessar-!
ar aldar þóttu það ekki fín-
ir mannasiðir að krossleggja
fæturna, þegar menn sátu.
Þvert á móti þótti sílkt dóna-
skapur og búraháttur, svona
rétt álíka og að styðja. oln-
bogunum á borðið, þegar
menn sátu að snæðingi eða
kaffidrykkju. Hér í Reykja-
vík voru börn vanin af þess-
GLÁFm HáNSSOH,
mennlaskóiakennari:
um svokailaða dónaskap með ^
harðri hendi, og eflaust hefur i
' I
það vorið gert eftir fynr-j
myildum frá Kaupmanna-
höfn, en þangað sóttum viðj
í þann tíð flesta okkar fínu
siði. Hjá flestum þeim, sem
voru aldir upp við þetta, sit-
ur enn í dag eitthvað eftir af
iiugmyndum um, að það sé í
rauninni bölvaður dónaskap-
ur að krossleggja fæturna.
Og þó er sú stelling oft og
tíðum svo rniklu þægilegri en
hin, að hafa fæturna á gólf-
inu lilið við hlið, og satt að
segja verkar sú stelling fót-
anna oftast miklu þvingaðri
og álappalegri en að ki'oss-
leggja þá eins og manni þyk-
ir þægilegast.
Á þessari fótaetikettu hafa
orðið miklar breytingar í
Evrópu síðustu áratugina.
Víðast hvar í álfunni er það
ekki talinn neinn dónaskapur
lengur að krossleggja fæt-
urna, og gildir þetta nú orðið
um allar stéttir. Þó hefur mér
sýnzt, að heldri menn á Spáni
haldi enn fast við hinn gamla
sið, en þar í landi lifir líka
alls konar íhaldssemi í klæða-
burði og siðareglum, sem er
að mestu horfin annars
staðar, svo sem harði hattur-
inn, harði flibbinn, nælan í
hálsbindinu og fleira af því
tagi.
Sumir segja, að sá siður að
krossleggja fæturna án þess
að þykja neitt athugavei t við
það, hafi borizt til Evrópu
frá Ameríku á þriðja tug þess
arar aldar. Aðrir segja, að
Anthony Eden hafi átt manna
mestan þátt í þessari breyt-
ingu. Hann hefur löngum
þótt flestum fínni og etikettu-
maður mikilb en samt leyfði
hann sér að krossleggja fæt-
urna, hvenær sem honum svo
sýndist. Þetta mun hafa haft
mikil áhrif í Bretlandi, þar
sem fordæmi fínna manna
hefur meiri áhrif en í flestum
öðrum löndum.
Bannið við því að vera með
olnbogana uppi á borði hefur
haldizt betur en bannið við
kroaslögðum fótum. Og þó
virðist einnig það vera óðum
að hverfa og fer líklega sömu
leiðina og hitt. Þægindin við
stellingarnar sigra hina
gömlu etikettu fyrr en varir.
Fornf bann
Bannið við því að kross-
leggja fæturna er ekki nýtt
af nálinni, það er ekki eitt af
ví, sem etikettumeistarar
síðustu alda hafa fundið upp
á. Þetta bann má rekja þús-
undir ára aftur í tímann, og
það á rætur í forneskju-
legum tabúhugmyndum og
töfratrú. Það er eldgömul
töfraathöfn að krossleggja
fæturna, og hún var oft og
tíðum nötuð í sambandi við
hættuíega töfra og svarta-
galdur. Hún er í eðli sínu ná-
skyld hnútagaldri og fléttu-
galdri, með því að kross-
leggja fæturna er eitthvað
bundið á táknrænan hátt.
Og gömul er sú hugmynd, að
það valdi sundurþykkju með-
al allra viðstaddra, ef einhver
í hópnum krossleggur fæt-
urna. Á þjóðfundum og á her-
ráðstefnum Rómverja var
þetta harðbannað, því að tal-
ið var, að þá færi allt í bál
og brand á fundinum. Frá
Grikkjum og Rómverjum er
líka komið bannið við því að
krossleggja fæturna þegar
setið er að snæðingi. Stundum
er talið, að það valdi illdeil-
um meðal þeirra, sem við borð
ið sitja, stundum að það eyði
leggi meltinguna, því að mat-
urinn verði bundinn á tákn-
rænan hátt og meltist ekki.
Það er af mjög líku tagi og
bannið við að hnýta hnúta
meðan á máltíð stendur. Bann
við krosslögðum fótum er í
öndverðu engin kurteisis-
regla, heldur er það sprottið
af frurnstæðri töfratrú.
Krossfófagaldur
Krosslagðir fætur eru not-
aðir mjög við ými|s konar
töfra. Stundum er þetta varn-
argaldur, svartagaldur frá
öðrum bítur ekki á þann, sem
krossleggur fæturna. Stund-
um eru krosslagðir fætur
þáttur í svartagaldri. Með
því bindur maður óvin sinn á
táknrænan hátt, svo að hann
lamast allur, jafnvel sýkist
og deyr. Stundum eru hnútar
bundnir um leið til að gera
töfrafjötrana enn sterkari.
Enn magnaðri verður galdur-
inn, ef menn taka um hné sér
eftir að fæturnir hafa verið
krosslagðir. Og allra máttug-
astur verður hann, ef tveir
menn sitja þannig hvor and-
spænis öðrurn. Slíkur galdur
getur lamað bæði menn og
dýr. Sá, sem galdurinn er
beint gegn, fellur lamaður til
jarðar, skepnur verða afvelta
og fuglar missa flugið sem
skotnir væru, því að þessi
galdur bindur allar 'hreyfing-
ar. Til er þýzk miðaldasaga
um það, að menn hafi drepið
hættulegan dreka með kross-
fótagaldri, hann missti flug-1
ið, féll til jarðar og rotaðist.
En þá sátu líka tveir galdra-
menn hvor andspænis öðrum
með krosslagða fætur og
héldu um hnén.
Víða er það talið gott ráð
við martröð að krossleggja
fæturna í rúminu. Með því
binda menn martröðina, svo
að hún kemst hvergi nærri,
en hana hugsa menn sér sem
dularveru, oftast í konulíki,
og er sú lcona undurfögur en
hrekkjótt.
1 sambandi við fæðingar
Ný fiskbúð
Ásver
eru krosslagðir fætur mjög’
hættulegir. Ef einhver er með
krosslagða fætur eða heldur
um hné sér í húsi, þar sem
kona: er að ala barn, rekur.
ekki eða gengur með fæðing-
una, krossfótafaldurinn bind-
ur hana. Ekki má heldur
hnýta hnút í húsi, þar sem
svo stendur á, það hefur hin
sömu bindandi áhrif.
Til er norsk þjóðsaga, sem
fjallar urn þessa trú Hús-
freyja í sveit var að ala barny
en ekkert gekk með fæðing-
una, því að bóndi hennar sat
í næsta herbergi með kross-
lagða fætur. Hann var nefni-
lega stórreiður konu sinni,
því að hann hafði sterkan
grun um, að vinnumaðurinn
ætti barnið. Ljósmóðirin sá,
að hér voru góð ráð dýr, og
hugsaði sér að leika á bónda.
Hún kom í dyrnar og kallaði
til hans, að nú væri barnið
fætt. Hann spratt þá á fætur,
en um leið var bindigaldurinn
búinn, og barnið fæddist sam-
stundis. ( j
Ólafur Hansson.
í Mbl. frá 29. des. f.a. sá ég
tvær setningar, sem gróíu sig'
inn í hug minn. Hin fyrri er í
þætli ,,Velvakanda“: „Því þá
eins og nú þótti flestu lands-
fólki ósköp gaman að smjatta
og hneykslast á því“ —• þetta er
eins srnnksikanum samkvæmt
eins og nokkuð getur verið —
„og rangfæra, endurbæta, lag-
færa og bæta við“. Hin setning-
in er í gre:n, sem ber heitið
„Vélasjóður og þúfnabanar“ og |
hljóðar á þessa leið: „Skal held-
ur hafa það, sem sannara reyn-
ist“.
Það væri vissulega ánægju-
legt, ef að menn vildu almennt
lifa í samræmi við það, sem
segir í seinni setningunni, held-
ur en að hægt væri að segja um
þá það, sem fyrri setningin ber
með sér. Það er víst ekki mik-
il von um hugarfarsbreytingu.
Mætti frekast hugsa sér, að
slíkt gerð'st um það leyti, sem
að menn gætu notað skíðasleða
í Víti.
Ástæðan til þess, að ég rek
hér erindi mitt, er sú, að um
jólin fékk ég bréf frá móður
minni, sem búsett er í Dan-
mörku. í bréfi sinu skrifar hún,
að íslenzk kona, sem búsett sé
í næsta nágrenni hennar, hafi
fært henni þær fréttir, að son-
ur hennar, þ.e. undirritaður,
væri um þessar mundir í fang-
elsi vegna svika í sambandi við
• I
heimatilbúin 'mfnkaskott. Ekki j
mun ég þurfa að útskýra, hve j
frétt þessi olli mér miklum |
andlegum óþægindum, vegna
móður minnar. Hugleiddi ég,
hvað mannvonzkan gæti verið
mikil.
Svo sem kunnugt er, kom á
sínum tíma í ljós, að maður
nokkur ættaður úr Húnavatns-
sýslu, hafði svikið töluvert fé
út í sambandi við heimatilbúin
minkaskott. Nafn þessa manns
var birt í blöðum um leið og
sagt var frá niðurstöðum dóms,
er hann hlaut fyrir tiltækið.
Úr því að ég er farinn að
ræða hér málefni, er snerta
nokkuð, sem heitir mannorðs-
þjóínaður, langar mig til þess
að ræða ögn nánar um atvik
hliðstæð því, sem hér hefur
verið nefnt, en er eldra, og
mun sjálfsagt tkki koma öllum,
sem lesa, ókunnuglega fyrir
sjónir.
Á sínum tíma voru gerðar
ákveðnar 'tilraunir aí „hug-
rökku“ fólki, til þess að setja
nafn mitt í samband við þjófn-
að á laxi úr Brynjudalsá, og
tókst það sæmilega, eftir því
sem vinir mínir, hafa sagt mér.
Þess skal getið, að miér tókst að
hafa uppi á einum sögumanna,
Marteini Kristinssyni, rafvirkja,
sem hafði gert sig sekan um, að
bera út sögur um mig, og hafði
honum tekizt að færa þá frá-
sögn í þann búning, að Marteinn
sagði að kunningjar hans hefðu
fundið sönnunargögn á árbakk-
anum um að Carlsen hefði ver-
Framhald á 6. síðu
Ásgarði 24 — verður opnuð laugardaginií
28. janúar. — Sími 3-82-44. 1
Komið og reynið viðskíptin. j
Fresíiir tiS aS skilcs skatt-
:1
3h jamaar
Skattstofan í Reykjavík.
• .j
Tilkynning til húseigenda
og pípiilagningameistara
Athygli húseigenda og pípulagningameistara
skal vakin á því, að’ gengin er í gildi ný
holræsareglugerö fyrir Reykjavík.
Hlutaðeigendur geta fengið regluger'ðina af-
henta í skrifstofu bæjarverkfræðings, Skúla-
túni 2 .
Reykjavík, 24. janúar 1961.
Bœjarverkfrœöingurinn í Reykjavík.
eð kmsslmðar íætur