Mánudagsblaðið - 06.11.1961, Síða 4

MÁNUDAGSBLAÐIÐ
Mánudagur 6. nóvember 1961
SlaSfynr allu
1 BlaðiB kemur út á mánudögum. — VerC 4 kr. 1 lausasölu.
Ritstjórí og ébyrgöarmaður: Agnar Bogason.
f Algreiðsla: Tjarnarg. S9. — Slmi ritstj. 1S49C. 5
■
Prentsmiðja Þjóðviljans hJ.
«iiiiiiiiiimiiiuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiii{S
Jónas iónsson, fré Hrifluí
Helgisögur og ctnnálar um
Háskólann s
■
■
Þriðji þáffur. Eva í Paradís og fröppur Alexanderss
■
■
KAK ALI skrifar:
í HREINSKILNI SACT
Vesalings verkfræðingarnir — Þjóðin sfuddi marga þeirra og sker nú
upp mikið þakklæfi — Ekki fjöfra þá hér heima — Voru sfyrkfir án
nokkurra skilyrða — Hvað um næsfu kynslóð verkfræðinga og annarra
vísindamanna, sem við faka — „Flóffamenn" fif vanþróuðu þjóðanna
Fyrir 80 árum má telja senni-
legt að fundum tveggja frægustu
íslendinga, sem þá voru uppi í
landinu hafi alloft borið saman
í Reykjavík. Annar þeirra var
höfuðprestur þjóðarinnar dr. Pét-
ur Pétursson biskup, en hinn var
Þorvaldur Thoroddsen, sem síðar
varð frægastur náttúrufræðing-
ur; hér á landi. Vel má vera að
á, góma hafi borið hjá þessum
gpðfrægu skörungum hið mikla
deilumál þeirrar aldar. Helgisögn
kirkjunnar um tilkomu Evu í
Paradís og hin tiltölulega nýja
en mjög um deilda þróunarkenn
ing Darwins. Fullvíst m telja
aíi hiskupirpii hafi staðið fast
með kenningu biblíunnar um
þetta efni. Eva var sköpuð úr
rijfi Adams. Almættið var þar að
v^rki með kraftaverk. Jafnvíst
ef að náttúrufræðingurinn hafi
s1|aðið fastlega með þróunarkenn-
ingunni. Eva hafi orðið til við
ói^alanga framþróun lífsins á
jcjrðinni. Deilumál þetta er enn
oft til umræðu nú á dögum. í
mprgum skólúm landsins nema
bornin tvær skýringar á til-
kijmu mannkynsins: Sumir trúa
á i kraftaverkið. Aðrir á langa
þljóun. Ekki hefur þessi skoðana-
miúnur áhrif á réttarstöðu Evu
i
í í mannfélaginu. Húr^ dirottnar
sigri hrósandi í öllum löndum
h|að sem líður upprunaskírteini
frá sköpunardögum heimsins.
iHáskóli íslands er minna fyrir-
tæki á heimsmælikvarða en hin
fyrsta kona. Samt er verulegur
skoðanamunur um upphaf tím-
anlegra gæðá þessarar stofnunar.
Allmargir af vísindamönnum há-
skólans álíta að Alexander Jó-
hannesson hafi með einhverskon-
ar kraftaverki komizt yfir lönd,
lóðir og megninið af lausum aur-
um þessa fyrirtækis. Aðrir og þá
helzt rnenn sem þekkja annála
háskólans telja að þessi virðu-
lega stofnun hafi orðið til í sinni
sýnilegu mynd með áratuga þró-
un. Ef frá er talinn dr. Alexander
sem má telja aðalhöfund helgi-
sögunnar er dr. Guðni Jónsson
hirin nýskipaði sagnfræðingur
háskólans einhver helzti stuðn-
ingsmaður kraftaverkasögunnar.
Kemur það viðhörf glögglegá
fram í hinni nýútkomnu afmælis-
bók eftir þennan höfund.
Ékkert mun vera til fyrirstöðu
þpirri þróun málsins að báðar
k^enningarnat séu 1 heiðri hafðar.
jLÍ^gár:þá?Jtplan5. geta . um
langa framtíð haldið fram kraftaj
verkaskýringunni en þróunarlið-*
ið lagt fram annála og fleiri*
skjallegar röksemdir. Það semj
skiptir mestu máli í báðumjj
deilumálunum er sú staðreynd aðj
Eva er geysivoldug í mannheim-®
um og hin glæsilega höll Guð-J
jóns Samúelssonar á 30 dag-*
slátta túni skartar mjög í hópij
íslenzkra stórbygginga. Helgi-jj
sögnin og raunvísindin eiga oftJJ
leik í samá heimi trúgirni ogJJ
staðreynda.
Meginatriðin í sögu háskóla-JJ
málsins ■ eru fremur einföld ogJJ
auðskilin. Fyrir 50 árum færðiJJ
alþingi og landsstjórnin þrjáJJ
hús- og eignalausa embættaskólaj
saman og bætti við tveim dug-JJ
■
andi fræðimönnurn í nefndarher-^
bergi Alþingis. Þetta var kallað-*
ur háskóli og kenndur við Jónjj
Sigurðson. Kynni hinnar nýjuJJ
stofnunar við' forsetann vóruJJ
ekki djúpstæð. Háskólinn vann*
engin verk til að skýra hugsjónirJJ
og ævistarf Jóns Sigurðssonar.JJ
Þvert á móti lagði háskólinn áJJ
M
móti tillögu í þinginu þar sem*
ákveða skyldi að gefa öll verkJJ
Jóns Sigurðssonar út í samstæðriJJ
vandaðri útgáfu. Þingið hikaðiJJ
í útfáfumálinu þegar - stofnunjj
sem kenndi sig víð forsetannJJ
hélt því fram að vel mætti unajj
við þau útgáfubrot sem til eruJJ
af verkum hans. Útgáfan hefðiJJ
farizt fyrir, ef fræðimaður utanJJ
háskólans hefði ekki fundið er-JJ
lendis margar ritgerðir eftir Jónjj
Sigurðsson forseta sem voru svoJJ
að segja óþekktar öllum íslend-JJ
ingum. Við þennan handritafúndJJ
lét stjórn háskólans af andstöðuJJ
gegn útgáfunni. Um þessar mund-JJ
ir kemur út fyrsta bindið afjj
þrem, sem kynna þjóðinni efniJJ
hinna gleymdu ritgerða. JJ
Háskólinn bjó nú við þröngan*
húsakost og var það jafnframtJJ
til mikilla verktafa og erfiðleikaJJ
fyrir þingið. Leið svo alla stundJJ
frá 1911 til 1928. Hvergi var í".
alvöru talað eða skrifað um úr-JJ
ræði til að afla háskólanum eiginJJ
húsnæðis. Stúdentar sýndú virð-S
ingarverða atorku við að koma á ■
fót stúdentaheimili í Reykjavik.il j
Bærinn heimilaði Stúdentum ÍM
þessu skyni lóð við Skólavörðu-I|
torg, og þar byrjuðu þeir að«
reisa sitt fyrsta heimili meðjj
sjálfboðavinnu, gjöfum og lánum.*
Valdamenn Reykjavíkur,. Jón*
Framhald á 7. aiðu.JL
Eg sé, að verkfræðingar
ýmsir hafa nú farið utan, þar
sem þeir hafa betra kaup og
aðra alúð en hér á okkar
kalda Fróni. Ástæðan til
þessa flótta frá föðurlandinu
er sú, að þeim hefur ekki enn
þá tekizt að neyða hið opin-
bera til að hækka laun
þeirra, þótt mikill fjöldi starf
andi verkfræðinga hafi fengið
kostakjör hjá vinnuveitend-
um, þ. e. þau kjör, sem þeir
hafa krafizt að yrðu almenn.
Eflaust verður það svo um
síðir, að allir þessir heiðurs
menn fá sínar kröfur upp-
fylltar, þjóðin hefur ekki at-
vinnulausum verkfræðingum
á að skipa til að hlaupa í
skörð þeirra, sem hóta brott-
för eða bara hætta að vinna.
Það er ekki rétt, að vera vond
ur við þessa ágætu þjóðhollu
menn. Þeir hafa eflaust soltr
in börn og magrar konúr,
sem eiga heimtingu á betra
viðurværi. Það er þeim í lófa
lagið að fá vinnu nær allstað
ar úti í heimi, því nú er öld
frámfara, styrkja og aðstoðar
við vanþróaðar þjóðir hvort
heldur er tæknilega eða and-
lega. Sprenglærðir verkfræð-
ingar, sem misskildir eru í
heimalandinu, geta „gengið á
Vit“ hinna frumstæðu -og þar
fengið há laun á vegum ein
hvers stprveldis, sem þarf að
lappa upp á vanþróuðu þjóð-
ina. Þetta ástand er rikjanííi
og enginn skyldi áskasjt
blessaða verkfræðingana okk
ar fyrir að nota þetta gullna
tækifæri. - ;
, Það er auðvitað til önnur
hlið á málinu, sem kannske
skiptir ekki miklu máli, a. m.
k. fyrir verkfræðinga. ís-
lenzka þjóðin er ennþá tækni
lega • heldur skammt á veg
komin, þótt ekki getum við
talizt til variþróuðustu þjóð-
anna. En náttúra landsins er
enn óunnin, ekki farin að
þjóna okkur eins og hún
gæti, ef öll tæknileg fræði
væru notuð og speki verkfræð
inga okkar til leiðbeininga.
Við eigum fjölda af náttúru-
.öflum, sem beinlíriis hrópa á
útrás, og ýms önnur mjög
tækriileg verkefni, þess. eðlis
sem verkfræðingar eiga að
þekkja, bíðar réttrar úrlausn-
ar.
Þessu neyðarópi óbeizlaðrar
íslenzkrar náttúru Og ákalli
þjóðarinnar sinna verkfraeð-
ingar ekki. Ástæðan er sú, er
að ofan getur og svar þeirra
ósköp einfalt: Fyrst þið getið
ekki greitt okkur næg laun
til að reka sómasamleg heim
ili, búa fjölskyldur okkar
þokkalega að mat og klæðum,
ásamt smávægilegum þægileg
heitum, þá er okkur ekki ann
ars kostur en leita þangað,
sem brauðið er og afla okkur
þar lífsviðurværis, eins og
við teljum okkur samboðið.
Að tarna er ekki óeðlilegt
svar, og geta íslenzkir sízt
kvartað yfir, að þeir séu beitt
ir óréttlæti. Síðasta stráið er
svo það, að eitt stærsta blað
heimsins (að eigin dómi) spyr
einfaldlega s.l. miðvikudag:
leggjast jarðhitarannsóknir
niður? En ástæðan fyrir þess
ari spurningu er sú, að síðasti
sprenglærði verkfræðingurinn
í jarðhitadeild ríkisins sagði
upp (mátti ekki fara ! verk-
fall) og er nú að hætta. Síð-
asti maðurinn, sem hellt
hefur hreinum spíritusi
niður í nálega hverja
hveraholu í landinu til þess
að sjá hvort hún - sprautaði
eður eig. Þetta er nú ástandið
og búizt við að það versni
segir blaðið og stynur.
Samt er ekkert sem við get
um gert. Ekki vill ríkisstjórn-
in horfa upp á tugi barna
orga . af hungri, né mæður.
slást um síðasta bitann við
mann sinn. Ó,. nei, okkar
stjórn vill aðra viðreisn en
þá..
En hefur engum dottið í
hug, að kannske væru ein-
hverjir af þessum góðu og
lærðu verkfræðingum pkkar
dálítið skuldbundnir þjóðinni.
Því er fleygt, að talsverður
hópur okkar manna ■ og
kvenna, sem farið hafa til
verkfræðináms og annars vís
indanáms við dýra skóla er-
lendis. hafi hlotið dálítinn
styrk hjá ríkinu — hjá okkur
öllum, sem höldum því uppi.
Ekki svo að skilja, að við,
höfðingjarnir, teljum það eft-
ir. Sei, sei, nei. Velkomið að
gefa þeim það allt, bara ef
þeir vilja veita okkur ein- -
hvern yl af þekkingu sinni,
beina til okkar heitu vatni
eða rafmagni eða einhverju
öðru af þeim gæðum, sem
fólgin eru í jörðu og okkar
fávizka fær ekki- kallað þaðr
an. Við erum alveg reiðubú-
in að gleyma allri hjálp, sem
landið lét í té, veita þeim
hlunnindi eftir f öngum bg
gerá .þeirra kost eins góðan'
og okkúr er hægt. Jafn meþnt.
wa»ii|MÉáiiatfáptiií*jii|i
aðir menn og verkfræðingar
hljóta að vita, að þjóðin er
dálítið skuldug og strísóvætt-
urinn um garð gengin, svo
tekjurnar eru hvorki eins
vissar né auðfengnar og þeg-
ar allt blasti við okkur.
Þessu svara verkfræðingar
og aðrir „flóttamenn" víst
játandi, en þeir bæta því
réttilega við, að sú litla og
ómerkilega aðstoð, sem ríkið
veitti hafi aldrei verið nein-
um skilyrðum bundin, svo
hvern fjandann kemur inn-
fæddum við hvert við förum
þegar þið borgið okkur sama
og ekkert. Nú, nú, ekkert er
hægt að segja við þessum
rökum, því þau eru dagsönn.
En ríkisstjórnin getur verið
snjöll. Það er of seint við þá,
sem nú eru að fara, en ár
koma seinna og þá útskrifast
lærðir verkfræðingar, sem
þurfa að mennta ' sig utan-
lands og þurfa dálitla hjálp
frá heimamönnum til þess
arna.
Við skulum ekki láta svo
lítið að neita þeim mönnum
og konum um hjálp. Það'er
okkur bæði ljúft og skyltf að
hjálpa öllum þeim, sem vílja
fá frekari menntun, gagnléga
menntun, öllum þil góðs ; og
þeim sjálfum til framfæris og
vegsauka.
En væri ekki tími til kom-
inn, að við segðum öllum
væntanlegum verkfræðingum,
sem við styrkjum til náms, að
. við ætlumst til þess, að þeir
starfi hér heima, annáðhvort
við opinber fyrirtæki eða önn
ur þau, sem til þjóðþrifa
horfa og kunna að vera í
einkaeign. Ekki er samt mein
ingin að. fjötra þá heima,
síður en svo. Aðeins má
minna -þá á það, að ef þeir
vilja fara utan og helga öðr-
um þá þekkingu og fræði,
sem við studdum þá til að
öðlast, þá greiddu þeir ríkinu
námskostnaðinn áður en þeir
legðu af stað burtu — bara
til þess, að við hefðum ein-
hvern eyri handa þeim, sem
kynnu að vilja læra og eyða
eirihverju á fósturjörðina,
. eftir að námi lýkur. Ríkið
. skuldaði þeim ekki einn eyri i
■ til að- byrja með . og hafði
eriga skyldu til að hjálpa
þeim víð nám- ytra. Það var
aðeins þjóðin sjálf, sem vildi |
búa í. haginn fyrir þá, .v'eita
þpim hæfilegán styrk og vega i
Framþald á 8. sjðu-
rt*t>Maá*a>*ÉMrt**»*i