Morgunblaðið - 29.08.2005, Blaðsíða 16

16 MÁNUDAGUR 29. ÁGÚST 2005 MORGUNBLAÐIÐ
DAGLEGT LÍF | HEILSA





 

 





 
!"#$%&'()* +++,-.$-/-,%
FYRIR tveimur árum gaf Landlæknisemb-
ættið út breskan bækling um bakverki í þýð-
ingu Magnúsar Ólasonar yfirlæknis á Reykja-
lundi. Nú að loknum sumarleyfum er ástæða til
að fjalla aftur um bakverki og minna á bækling-
inn, sem finna má á vefsíðu Landlæknisemb-
ættisins. Í bæklingnum koma fram mikilvægar
upplýsingar um bakverki, sem er eitt af algeng-
ustu heilsufarsvandamálum á Vesturlöndum.
Máli skiptir að menn átti sig á því að bakverkir
orsakast yfirleitt aldrei af alvarlegum sjúkdómi
og lagast oftast nær á nokkrum dögum eða vik-
um. Um það bil helmingur þeirra sem bakverki
fá, fá þá aftur innan tveggja ára, en það þarf þó
ekki að þýða að vandamálið sé alvarlegt. Mjög
fáir sem bakvandamál hafa eru með brjósklos
eða klemmda taug. Röntgenrannsóknir og seg-
ulómun er hægt að nota til að greina alvarlega
sjúkdóma í hrygg og baki en hjálpa mjög sjald-
an við venjulega bakverki, sem bundnir eru við
mjóbakið og leiða ekki niður fætur.
Hreyfing besta meðferðin
Enn telja margir að besta lækningin við
bráðum bakverk sé rúmlega. Ítrekaðar rann-
sóknir undanfarinna ára og áratuga sýna að svo
sé ekki, rúmlega er raun fyrir bakið. Besta
meðferðin er að hreyfa sig, enda ráða lang-
flestir við bakverkjaköst sín sjálfir. Yfirleitt
nægir að taka inn einföld verkjalyf, eins og
paracetamol, til að lina sáraukann, skipuleggja
athafnir eftir getu og það sem ef til vill mestu
máli skiptir, eins og að ofan segir, að fólk haldi
sér gangandi og lifi venjubundnu lífi eftir bestu
getu. Mjög margir leita til lækna, sjúkraþjálf-
ara, hnykkja, sjúkranuddara, nuddara eða ann-
arra til meðferðar og er síst verið að mæla því í
mót.
Í nýlegri breskri rannsókn voru tæplega
1.400 sjúklingar skoðaðir, sem allir höfðu haft
mjóbaksverki í a.m.k. fjórar vikur. Einn hópur
sjúklinganna fékk venjubundna meðferð, eins
og lýst er að ofan, með verkjalyfjum og venju-
bundinni hreyfingu eftir getu, aðrir hópar
fengu slíka meðferð auk viðbótarmeðferðar,
sem var annaðhvort skipulagðar æfingar (allt
að 8 tímar á 4–8 vikum), handarmeðferð, þetta
orð er notað, í Bókinni um bakið er talað um lið-
losun (íðorðasafnið þýðir manipualation sem
handfjöllun, sem mér finnst ekki betra) MH
stakk upp á hnykkmeðferð hjá hnykkjum eða
sjúkraþjálfurum (allt að 8 skipti á 12 vikum) eða
hvoru tveggja. Árangur þessarar viðbótarmeð-
ferðar var tiltölulega lítill. Skipulagðar æfingar
og handarmeðferð hnykkis eða sjúkraþjálfara
var lítillega betri en handarmeðferðin ein, sem
var svo aftur aðeins/örlítið? betri en æfingarnar
einar. Óvíst er þó um raunverulegan klínískan
mun þarna á milli.
Niðurstaðan er því sú að enn skiptir mestu
máli sú meðferð sem fólk getur sjálft sinnt og
ber þar hæst að því fyrr sem fólk með mjóbaks-
verk byrjar að hreyfa sig þeim mun fyrr lagast
hann.
Ráðleggingar til fólks með bakverk
 Hjóla á þrekhjóli
 Synda
 Dansa
 Fara í jóga eða heilsuræktina
 Stunda almennar athafnir og tómstundir
 HOLLRÁÐ UM HEILSUNA | Landlæknisembættið
Rúmlega er raun fyrir bakverki
Viðbótarupplýsingar má finna í Bókinni um
bakið á vef Landlæknisembættisins,
www.landlaeknir.is
Morgunblaðið/Golli
Hreyfing er góð fyrir þá sem þjást af bak-
verkjum en gæta þarf þó að því hvernig við
beitum líkamanum.
Sigurður Guðmundsson landlæknir
Matur getur verið notaður íákveðnum tilgangi, öðrum enþeim að fylla einungis magann.Rétt mataræði getur fyrirbyggt
sjúkdóma og eflt hreysti auk þess að geta
hjálpað líkamanum að vinna á sjúkdómum
eins og sykursýki 2, hjarta- og æðasjúkdóm-
um og jafnvel krabbameini.
Þorbjörg Hafsteinsdóttir og Oscar
Umahro Cadogan eru að fara af stað með
röð fyrirlestra sem nefnast „10 grunnreglur
og börn nútímans“ í september. Þeir eru
áframhald af námskeiðunum „10 grunnregl-
ur“ sem haldin eru í Maður lifandi reglu-
lega. Markmið fyrirlestranna er að sýna
fram á hvernig eigi að stuðla að betri líðan
og auka hreysti barna.
Þorbjörg er hjúkrunarfræðingur og „nær-
ingarþerapisti“ en sambýlismaður hennar,
Umahro er matreiðslumaður og „næring-
arkönnuður“ og eru bæði menntuð í Dan-
mörku.
14 ára börn með beinþynningu
„Námskeiðinu er ætlað að útskýra fyrir
foreldrum og verðandi foreldrum en einnig
kennurum, leikskólakennurum, ljósmæðrum
og þeim sem sjá um umönnun barna hvers
vegna rétt mataræði hefur svo mikla þýð-
ingu,“ segir Þorbjörg. Þar er athygli beint
að tengingunni sem er milli hins hefðbundna
vestræna mataræðis og þá heilsubresti sem
börn og unglingar glíma við.
„Við erum að tala um sjúkdóma á borð við
offitu, sykursýki, ofvirkni og athyglisbrest
og jafnvel beinþynningu hjá börnum,“ segir
Þorbjörg. „Það eru dæmi þess að 5 ára börn
séu með sykursýki 2, sem er áunnin syk-
ursýki og 14 ára unglinga sem eru með
beinhreysti á við 90 ára en þetta er hægt að
tengja beint við skort á réttum næring-
arefnum,“ segir Umahro. Hann segir 70%
matvæla sem við neytum í vestrænum heimi
hafi ekki verið til þegar maðurinn var að
þróast og því sé ólíklegt að líkaminn nái að
vinna úr öllum þessum óþekktu efnum. „Öll
unnin matvara, hvítur sykur, hvítt hveiti,
aukaefni og bragðefni eru ekki náttúruleg
efni og líkaminn þekkir þau ekki, “ segir
hann. Þorbjörg bætir við að mikilvægt sé að
skilja af hverju við eigum að borða þetta en
ekki hitt. „Þetta er eitthvað sem við erum
búin að heyra í 20 ár, „ekki borða hvítt
hveiti“ og svo framvegis, en við þurfum að
vita af hverju því vitneskjan er mikilvæg.“
Lífsstíll feðra fyrir
barneignir mikilvægur
En það er ekki bara mataræði barna og
unglinga á uppvaxtarárunum sem skiptir
máli í þessu sambandi heldur einnig lífsstíll
foreldranna, jafnvel löngu áður en börn eru
komin undir. „Það kannast margir við að
verðandi mæður þurfi að taka bætiefni þeg-
ar þær verða þungaðar til að koma í veg fyr-
ir skort á næringarefnum en færri vita að
áhrifin af fyrra líferni geta haft áhrif. Til
dæmis ef verðandi feður reykja eða borða
mikið einhæft fæði eins og skyndibitamat þá
getur það haft áhrif á heilsusögu barna
þeirra mörgum árum seinna,“ segir Þor-
björg og ítrekar að verðandi feður þurfi að
hafa heilbrigðan lífstíl, eins og mæðurnar.
„Þetta er allt tengt, sjúkrasagan okkar og
lífsstíllinn. Ef mjólkurmatur er til dæmis
gefinn ungbörnum of snemma er oft hætta á
sýkingum eins og eyrnabólgum og með
sýklalyfjum er verið að veikja ónæmiskerfið
svo þar byrjar þetta allt saman.Við þurfum
að vera meðvituð um hvernig þetta tengist
allt saman,“ segir Þorbjörg að lokum.
 MATARÆÐI | Lífsstíll hjá konum og körlum hefur áhrif á heilsu ófæddra barna seinna meir
Rétt mataræði getur aukið hreysti barna
Eftir Söru M. Kolka
sara@mbl.is
Upplýsingar um námskeiðin www.10grunn-
reglur.com
REGLURNAR tíu eru að sögn Þor-
bjargar Hafsteinsdóttur byggðar á vís-
indalegum grunni og eru í raun sam-
ansafn af góðum hollráðum.
1. Þú skalt ekki neyta sykurs
2. Borðaðu bara heilkorn, ekki hvítt
3. Ekki forðast fitu – borðaðu rétta
fitu, holla og lífræna.
4. Mundu að borða meira gæðapró-
tein.
5. Borðaðu belgávexti (baunir, lins-
ur og kjúklingabaunir) og hnetur á
hverjum degi.
6. Þú skalt borða lífrænt grænmeti
og ávexti oft á dag – minnst 600 gr.
7. Drekktu 1½ lítra af vatni daglega
og ferskpressaða grænmetis- og
ávaxtasafa, grænt te og jurtate.
8. Borðaðu reglulega. Ekki sleppa
morgunmat og borðaðu fleiri og
minni máltíðir.
9. Borðaðu jafnt úr öllum fæðu-
flokkum (prótein, holla fitu og heil-
korn eða belgávexti) og lífrænt.
10. Taktu inn fæðubótarefni –
a.m.k. eina fjölvítamín.
Grunnregl-
urnar tíu
Reuters
Tengingu er að finna milli mataræðis og
hegðunarvandamála hjá börnum.