Morgunblaðið - 29.08.2005, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 29. ÁGÚST 2005 17
DAGLEGT LÍF | HEILSA
Umbo›s- og sölua›ili
Birkiaska ehf.
sími: 551 9239
Birkiaska
Umbo›s- og sölua›ili
sími: 551 9239
Vali› fæ›ubótarefni ársins 2002 í Finnlandi
Minnistöflur
Gigt er sjúkdómur sem hrjá-ir marga en getur veriðmisalvarlegur. Algeng-ustu merki gigtar eru
stirðleiki, verkir og bólga í liðum,
vöðvum, sinum og sinafestum. Um
það bil 20% íslenskra öryrkja eru það
vegna gigtar hér á landi. Helgi Jóns-
son gigtarlæknir segir það mikinn
misskilning að gigt sé sjúkdómur sem
aðeins gamalt fólk þjáist af. „Við fáum
flest gigt einhvern tímann á ævinni en
vissulega er það svo að algengustu
tegundir gigtar, eins og slitgigt og
beinþynning, aukast mikið með aldr-
inum. Fjöldi fólks á öllum aldri er
með gigt og ungbörn geta líka fengið
hana. Ég hef sjálfur fengið ungbörn
til meðferðar sem eru fárveik af gigt
og þá eru það oftast bólgusjúkdómar
eins og liðagigt eða sjálfsofnæm-
issjúkdómar sem eru alvarlegastir
gigtsjúkdóma. Slíkir sjúkdómar valda
oft skemmdum, ekki bara í liðum
heldur líka í öðrum líffærum. Sem
betur fer eru í dag til mjög góð gigt-
arlyf sem gera það að verkum að mik-
ill meirihluti fólks með þess konar
gigt getur lifað eðlilegu lífi.“
Aðrar og betri lausnir nú en áður
Helgi segir ótrúlega mikla framför
hafa orðið í gigtarlyfjum undanfarin
tuttugu og fimm ár. „Þetta hefur
gjörbreytt lífi margra gigt-
arsjúklinga. Þegar ég byrjaði sem
ungur aðstoðarlæknir á gigtardeild
Landspítalans fyrir um aldarfjórð-
ungi var þar fjöldi af mikið bækluðu
fólki. Þetta var mjög veikt fólk sem
var gífurlega illa farið. Og lækn-
ismeðferðin fólst fyrst og fremst í því
að reyna að koma þessu fólki aftur á
fætur, finna betri hjálpartæki eða
skipta um liði með skurðaðgerð. En
nú hefur illa förnum iktsýki-
sjúklingum fækkað mjög mikið.“
Iktsýki er það sem margir kalla
langvinna liðagigt, sem er alvarleg-
asta tilfellið í bólgusjúkdómunum og
þá geta margir liðir aflagast, ekki
síst hendur og fætur. Helgi segir að
gigt geti vissulega enn dregið fólk til
dauða og að líftími fólks sem fær ikt-
sýki, hafi mælst skertur á árum áð-
ur.
Lífsstíllinn skiptir máli
En er ekkert annað í boði en lyf,
fyrir gigtarsjúklinga? Hvað með fyr-
irbyggjandi aðgerðir? „Ekki virðist
neitt vera til fyrirbyggjandi í bólgu-
sjúkdómunum en í hinum algengu
sjúkdómum eins og slitgigt, bein-
þynningu og vefjagigt, þá er enginn
vafi á því að lífsmunstur getur haft
áhrif. Til dæmis getur þyngd haft
mikið að segja fyrir slitgigt-
arsjúkling og almenn hreyfing virð-
ist vera til góðs í mörgum gigt-
sjúkdómum, andstætt því sem
margir halda, en þá skiptir líka máli
að fá leiðbeiningu með hvernig
hreyfingu skuli stunda og hve mikla.
Mataræði, eins og mjólkurneysla og
lýsistaka, skiptir líka máli í sam-
bandi við beinþynningu og líklega
fleiri sjúkdóma.“
Veðurfar hefur áhrif á suma
Helgi segir allar tegundir gigt-
arsjúkdóma vera nokkuð arfgengar.
„Talið er að um fimmtán prósent ís-
lensku þjóðarinnar hafi einhver ein-
kenni slitgigtar á hverjum degi og þá
eru það ekki alltaf sömu fimmtán
prósentin, því sumir eru slæmir um
tíma en skána svo á milli. Tæplega
eitt prósent þjóðarinnar er með
langvinna liðagigt eða iktsýki og svo
fáum við öll slitgigt eftir því sem árin
líða.“
Sumir gigtarsjúklingar fullyrða að
þeir verði verri af liðverkjum þegar
lægð er yfir landinu. Getur verið að
veðurfar hafi áhrif á gigt? „Í þessu er
viss sannleikur og þetta á við um
suma sjúklinga vegna þess að verkir
sem fólk fær vegna slitgigtar, tengj-
ast bláæðaþrýstingi í beinunum. All-
ar snöggar sveiflur í barómeter virð-
ast því auka á verki. En þetta virðist
síður eiga við um bólguliðagigt,“ seg-
ir Helgi og bætir við að andlegt álag
og streita hafi mikil áhrif á gigt. „Það
er ekki hægt að aðskilja líkama og
sál og það er vel staðfest að andlegt
ástand hefur bein áhrif á ónæm-
iskerfið og það gildir ekki aðeins um
gigtarsjúkdóma, heldur um svo
margt hjá mannskepnunni.“
Eldra fólk gerir kröfur til lífsins
Þar sem slitgigt fer vaxandi með
aldri og fólk á Vesturlöndum nær sí-
fellt hærri aldri, þá er nokkuð ljóst
að slitgigtartilfellum fjölgar. „Það er
gríðarleg fjölgun og það sem er
áberandi núna er að fólk sem er með
slitgigt og er orðið áttrætt og jafnvel
eldra, það gerir æ meiri kröfur til
lífsins. Þetta fólk vill vera meira á
ferðinni, fara í langar gönguferðir,
spila golf og annað sem krefst mik-
illar hreyfingar og það vill fá meiri
meðferð við gigtinni,“ segir Helgi að
lokum og bætir við að ekki veiti af
fleiri gigtarlæknum hér á landi, því
þeir sem nú eru starfandi nái ekki að
anna eftirspurn og bið eftir tíma hjá
gigtarlæknum sé löng.
 SJÚKDÓMAR
Ungbörn geta líka fengið gigt
www.gigt.is
Til eru um tvö hundruð
tegundir af gigtsjúk-
dómum og leggjast þeir
á fólk á öllum aldri.
Kristín Heiða Krist-
insdóttir rakti garnir
úr Helga Jónssyni
gigtarlækni.
Verkir, sem fólk fær vegna
slitgigtar, tengjast
bláæðaþrýstingi í bein-
unum. Allar snöggar sveifl-
ur í barómeter virðast því
auka á verki.
khk@mbl.is
Morgunblaðið/Þorkell
Öll almenn hreyfing er til góðs fyrir gigtarsjúklinga.
SAMKVÆMT skilgreiningu
Alþjóðaheilbrigðismálastofn-
unarinnar (WHO), vísar heit-
ið Rheumatic diseases til
sjúkdóma í bandvef og svo
sársaukafullra kvilla í stoð-
kerfi líkamans. Á íslensku
máli er gigt samheiti yfir
slíka sjúkdóma. Hinir sér-
stöku gigtsjúkdómar teljast
hátt á annað hundrað en
helstu flokkar gigtsjúkdóma
eru:
 A) Bólgusjúkdómar:
Iktsýki
Rauðir úlfar og skyldir
sjúkdómar
Fjölvöðvabólga – húð-
vöðvabólga
Herslismein
Fjölvöðvagigt
Æðabólgur
Hryggikt
Reiterssjúkdómur (fylgi-
gigt)
Psoriasis liðagigt
Barnaliðagigt
 B) Liðbólgur tengdar
sýkingum
 C) Kristallasjúkdómar,
til dæmis þvagsýrugigt
 D) Slitgigt
 E) Vöðva- og vefjagigt
– festumein og skyldir
sjúkdómar
 F) Beinþynning
Helstu
flokkar gigt-
sjúkdóma
Curves-líkamsræktarstöð verður
opnuð í Bæjarlind 12 í Kópavogi um
eða eftir miðjan september. Þessi
stöð hefur þá sérstöðu að vera aðeins
fyrir konur og hafa þrjátíu mínútna
æfingakerfi.
Jón Jóhannsson er annar eigandi
stöðvarinnar hérna á Íslandi en hinn
eigandinn er kanadísk kona, Karen
Archibald, sem rekur slíkar stöðvar í
Kanada. Jón segir Curves vera öðru-
vísi en aðrar líkamsræktarstöðvar á
þann hátt að það er aðeins einn hring-
ur sem hægt er að fara og hann á ekki
að taka lengri tíma en þrjátíu mín-
útur. Í hringnum eru 12 til 16 tæki og
pallar sem sameina styrktar- og
þrekþjálfun og það er gefið til kynna
hvenær á að skipta um stöð. Einnig fá
konurnar leiðsögn um hreyfingu og
mataræði svo langtímamarkmiðin
verði raunhæf. „Þetta eru einfaldar
stöðvar með einföldum æfingum sem
gera gagn.“
Einfaldar æfingar
Fyrsta Curves-stöðin var opnuð í
Texas árið 1995 og eru þær nú orðnar
um tíu þúsund í heildina um allan
heim þannig að það er komin reynsla
á þær. „Þetta hefur verið að gefa
mjög góðan árangur. Stöðin er bara
fyrir konur því að upphaflegi stofn-
andinn rak hefðbundnar líkamsrækt-
arstöðvar og sá þar þörf á stöð fyrir
konur sem treystu sér ekki þar inn.
Hann fór þá í að þróa stöð sem tæki
ekki of langan tíma að fara í gegnum.
Curves-kerfið er svona vinsælt vegna
einfaldleikans og þjónustunnar.“
Konur sem eru of þungar þora oft
ekki inn á hefðbundnar stöðvar og
eru þessar sniðnar að þeirra þörfum
með stuttum og einföldum æfingum.
En annars segir Jón Curves-stöðv-
arnar vera fyrir allar konur, í öllu lík-
amsástandi og á öllum aldri. „Það
geta allir farið þarna í gegn á sínum
hraða.“
„Konur sem byrja að æfa hjá Curv-
es eru kannski í tvö ár þar og þá eru
þær komnar með sjálfsöryggi til að
færa sig yfir á stærri stöðvar með
meira vali, þetta er svona byrjenda-
stöð, maður fer ekkert inn á þær og
æfir fyrir fittneskeppnir,“ segir Jón
og bætir við að ein aðaláherslan hjá
Curves sé að það sé gaman að æfa og
það þurfi ekki að taka langan tíma.
Líkamsrækt í hálf-
tíma fyrir konur
 HREYFING
Nánari upplýsingar um Curves-
æfingakerfið má finna á
www.curvesinternational.com.
Í hringnum eru 12–16 tæki og pallar sem sameina styrktar- og þrekþjálfun.
HLÁTURINN getur haft frá-
bært áhrif á stress. Hann er
lækkar víst blóðþrýsting og
hjálpar hjartveikum, en einnig
fólki með bronkítis og astma,
því hláturinn eykur súrefnið í
blóðinu. Ef þú er ekki ein/n af
þeim sem hlærð mikið dags dag-
lega, reyndu þá að horfa á uppá-
haldsgrínmyndirnar þínar sem
oftast, og ýktu hlátursköstin eins
og þú getur.
Hlátur er hollur