Morgunblaðið - 29.08.2005, Qupperneq 20

20 MÁNUDAGUR 29. ÁGÚST 2005 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
MIKILVÆG ÞJÓNUSTA
DAGFORELDRA
Dagforeldrar veita samfélaginumikilvæga þjónustu. Þeir gætaungra barna frá því að fæðing-
arorlofi foreldra þeirra lýkur og þar til
fyrsta skólastigið, leikskólinn, tekur við
börnunum. Fyrir foreldra skiptir auð-
vitað gífurlega miklu máli að geta komið
börnum sínum að hjá góðu dagforeldri
þegar snúið er aftur á vinnumarkaðinn.
Það skiptir atvinnulífið sömuleiðis
miklu máli að framboð þessarar þjón-
ustu sé nægt og það er ennfremur jafn-
réttismál; trygg dagvistun er forsenda
fyrir atvinnuþátttöku beggja foreldra.
Í Morgunblaðinu á föstudag kom
fram í máli forsvarsmanna Barnavist-
unar, félags dagforeldra, að ófremdar-
ástand væri víða í borginni hvað varðar
framboð á þjónustu dagforeldra og
margir foreldrar ættu í vandræðum
með að fá pláss fyrir börnin sín.
Starfandi dagforeldrum hefur á und-
anförnum mánuðum fækkað úr um 165 í
140. Ástæðuna segja forystumenn dag-
foreldra ónægju með kjör og starfsum-
hverfi. Borgaryfirvöld hafi neitað að
hækka niðurgreiðslu dagvistarkostnað-
ar til foreldra, opinbert eftirlit með
starfsemi dagforeldra hafi verið hert og
hart sé að þeim vegið í skattamálum. Og
auðvitað má ekki gleyma því að í efna-
hagsuppsveiflunni, sem ríkt hefur að
undanförnu, er auðvelt að fá vinnu og
oft vafalaust hærri laun í boði fyrir
starf, sem ekki er eins krefjandi.
Það er að sjálfsögðu vandamál, ef
ekki er nægt framboð af þessari mik-
ilvægu þjónustu. Hluti ástæðunnar fyr-
ir vandanum er augljóslega að börn,
sem eru hjá dagforeldrum, fá ekki leik-
skólapláss fyrr en seint og um síðir.
Borgaryfirvöld hafa heitið því að börn
eldri en 18 mánaða fái leikskólapláss, en
ennþá er misbrestur á því víða. Ef borg-
in tryggir nógu mörg pláss á leikskólum
– sem er forsendan fyrir því að áform
Reykjavíkurlistans um gjaldfrjálsan
leikskóla gangi upp – losna pláss hjá
dagforeldrum.
Önnur hlið á málinu eru tekjur dag-
foreldra. Þeir geta út af fyrir sig sett
upp það verð, sem þeim sýnist fyrir
þjónustu sína og ætla verður að lögmál
framboðs og eftirspurnar gildi að ein-
hverju leyti um hana; að foreldrar séu
reiðubúnir að borga meira til að fá
pláss. En á móti kemur að ekki hafa all-
ir efni á slíku og vegna samfélagslegs
mikilvægis þjónustunnar hefur verið
talið eðlilegt að sveitarfélögin niður-
greiddu hana. Dagforeldrar eru í raun
að fara fram á að borgin borgi meira, til
að þurfa ekki að hækka verðskrá sína.
Borgaryfirvöld í Reykjavík verða að
hafa í huga að framboð á þjónustu dag-
foreldra snýst að sumu leyti um sam-
keppnisstöðu borgarinnar gagnvart
öðrum sveitarfélögum. Á undanförnum
árum hefur barnafólk fremur sótt til ná-
grannasveitarfélaganna en til Reykja-
víkur. Og nýlega skrifaði bæjarstjórinn
í Garðabæ grein hér í blaðið, þar sem
hann útskýrði hvað bæjaryfirvöld þar í
bæ gerðu til að styrkja þjónustu dagfor-
eldra, m.a. með hærri niðurgreiðslum,
sem fela í sér að foreldrar greiða sama
verð fyrir pláss hjá dagforeldri og á
leikskóla, ókeypis námskeiðum, lánum á
búnaði og aðgangi að leikskólalóðum.
Dagforeldrar kvarta undan íþyngj-
andi opinberu eftirliti og ofsóknum
skattayfirvalda, sem hafa tekið skatta-
mál fjölda dagforeldra til skoðunar. Að
sjálfsögðu þarf að gera miklar kröfur til
öryggis og aðbúnaðar hjá dagforeldr-
um. Hins vegar er hægt að ganga of
langt í afskiptum og það má til sanns
vegar færa að foreldrar veiti bezta að-
haldið. Það á þó þeim mun frekar við,
sem þeir telja sig eiga um eitthvað að
velja og geta komið börnum sínum til
annars dagforeldris, séu þeir ekki
ánægðir með þjónustuna. Skattayfir-
völd hafa sennilega margt betra að gera
en að eltast við dagforeldra, sem eru
ekki í aðstöðu til að skjóta stórum upp-
hæðum undan skattlagningu. Krafa
dagforeldra um að geta dregið frá
skatti hærra hlutfall kostnaðar við leik-
föng og aðra aðstöðu, sem þarf að búa
börnunum, virðist sömuleiðis sann-
gjörn.
Bæði ríki og borg þurfa að átta sig á
að þjónusta dagforeldra uppfyllir mik-
ilvægar þarfir og búa þarf þeim gott og
sanngjarnt rekstrarumhverfi.
SANNLEIKURINN OG FRELSIÐ
Í Tímariti Morgunblaðsins birtust ígær viðtöl Bergþóru Njálu Guð-
mundsdóttur við fjóra menn, sem hver
um sig tók þá erfiðu ákvörðun að tala
opinberlega um málefni, sem lengi
höfðu legið í þagnargildi. Allir tóku
þeir um leið þá áhættu að verða fyrir
barðinu á fordómum samfélagsins – en
ákvörðun þeirra, hvers og eins, hefur
stuðlað að því að eyða fordómum og
auka skilning fólks og þekkingu.
Sigursteinn Másson steig það skref
að ræða opinberlega um geðsjúkdóm
sinn. Ingi Rafn Hauksson ræddi á op-
inberum vettvangi um að hann væri al-
næmissmitaður. Henrik Berndsen tók
upp baráttu í þágu áfengissjúkra.
Hörður Torfason ruddi brautina fyrir
réttindabaráttu samkynhneigðra er
hann varð einna fyrstur Íslendinga til
að lýsa því yfir í blaðaviðtali að hann
væri hommi.
Allir hefðu þessir menn getað ákveð-
ið að lifa í þögn – eða lygi – og tala ekki
um hlutskipti sitt til að forðast fordóm-
ana. Það er hins vegar athyglisvert að
þeim ber saman um að það hefði verið
verri kostur en að tala út. Sigursteinn
bendir á að hans stærsta sjálfshjálp
hafi verið fólgin í að deila reynslu sinni
með öðrum. Hendrik segir: „Þegar
maður upplifir að vera lifandi dauður
og fá svo aftur áhuga á að lifa skiptir
engu máli hvort einhver sé að pískra
um mann úti í bæ.“ Ingi Rafn segir að
hann hefði verið „einhvern veginn
minni maður“ ef hann hefði ekki talað
út um sjúkdóm sinn. Og Hörður segir:
„Ég hefði getað unnið sem maður sem
myndi fela sjálfan sig, með bindi og í
jakkafötum, en þá hefði ég verið labb-
andi lík. Það var þó betra að fara hina
leiðina, takast á við hlutina og vera
samkvæmur sjálfum sér og vona að
maður lifði það af.“
Viðtölin í Tímaritinu eru enn ein
staðfesting þeirra orða Jesú frá Naz-
aret að sannleikurinn muni gera menn
frjálsa. Að segja sannleikann jók ekki
aðeins á frelsi fjórmenninganna, sem
við er rætt, heldur þúsunda annarra,
sem vegna frumkvæðis þeirra njóta
meiri skilnings og mæta síður fordóm-
um og heimsku samfélagsins.
New Orleans. AFP. | „Megi guð vera
með okkur,“ sagði Nancy Noble
þar sem hún sat í bíl sínum í gær
og mjakaðist út úr New Orleans í
óslitinni bílaröð. Allar sex akrein-
arnar út úr borginni voru yfirfull-
ar svo langt sem augað eygði.
„Þetta er skelfilegt,“ bætti hún
við.
Fellibylurinn Katrín nálgaðist
New Orleans og var styrkleikinn
kominn í 5, sem er sá mesti, sem
gefinn er. Var vindhraðinn 78
metrar á sekúndu og horfur á, að
sjávarborð myndi hækka um 8,4
metra. Frammi fyrir þessum
ósköpum, hugsanlega þeim fyrstu í
New Orleans í 40 ár, var öllum
íbúum borgarinnar skipað að hafa
sig á brott.
„Nú er það að gerast, sem við
höfum óttast svo lengi,“ sagði Ray
Nagin borgarstjóri þegar hann
skipaði öllum íbúunum, 485.000 í
borginni og einni milljón manna í
úthverfunum, að forða sér burt.
„Það er ástæða til að óttast, að
stíflugarðarnir haldi ekki.“
Leita skjóls í Superdome
Fram eftir degi í gær var fólk
um alla borg önnum kafið við að
negla fyrir dyr og glugga og
tryggja eftir bestu getu eignir sín-
ar en þrátt fyrir fyrirskipun um
brottflutning ætluðu sumir að vera
um kyrrt með samþykki borgaryf-
irvalda. Þeir hugðust leita skjóls í
Superdome, risastórum leikvangi,
og þar var allt til reiðu til að taka
á móti fólki. Því var hins vegar
ráðlagt að koma með mat, vatn og
lyf til fimm daga.
Bandarískir vísindamenn og
veðurfræðingar hafa árum saman
varað við þeirri martröð, sem er
öflugur fellibylur yfir New Or-
leans. Sums staðar er borgin allt
að þremur metrum undir sjáv-
armáli en miklir stíflugarðar,
skurðir og öflugar dælur halda
henni á þurru. Bregðist þetta kerfi
getur borgin farið að nokkru á kaf
í vatni eða eitursúpu, sjó, sem er
þrælmengaður af alls konar efn-
um, olíu frá olíuhreinsunar-
stöðvum og úrganginum frá stór-
löskuðu holræsakerfinu.
„Ertu á leið út úr borginni?“ spurði Marni Elmaleh
frá Toronto í Kanada. Hún kom til borgarinnar á
puttanum og vildi komast þaðan með sama hætti.
Þei
stræ
„Megi guð vera
Fellibylur yfir
New Orleans er
martröð sem
menn hafa lengi
óttast en borgin
er víða nokkra
metra undir
sjávarmáli
Ba
yfi
svo
Biðröð fyrir utan Superdome, risastóran leikvang í New Orleans. Þar ætluðu sumir að bíða af
sér bylinn en fólki var ráðlagt að hafa með sér mat, vatn og lyf til fimm daga.
Umferðin í New Orleans var næstum öll í eina átt í gær, út úr b