Tíminn - 09.01.1970, Blaðsíða 7

F'ÖSTUDAGUR 9. janúar 1970.
7
„Margt er umidrið, og mun þó
víst / maðurinn sjálfur undur
stœrst“.
Eórinn er þannig yfirleitt
óviúkur þáttta'kandi í því sem
gierist á sviðinu sjálfu, þótt
undantekningar séu tii frá
þeirri neglu eins og öðrum.
Hann stendur lengstum álengd-
ar eða utamgátfa eða jafnvei
eins og þæigur jálkálfur á mála
hjá voldugum fjöltniðlara. Xór-
inn í Antlígóníu er þó ekki ó-
virkari en svo, að Sófóíkles fel
ur honuim það Mutverk að
fflytija siðaskoðanir sínar og
boðskap, sem hljóðar svo:
„Hitt er óbrigðult enn sem
fyrr / öOlu mennsfeu, að hóf-
laust Iíf / hreppir að lolkum
hóflaust böl! Öðrum þraeði
fjlaliar Antígóna sivo um von-
lausa banátltu einstaiklings við
harðstgórn valdhafans og hróp-
lega glópsku.
Sófófcles virðir, eins og
ósivifcnu fomsfcáldi sæmir, ein-
inigarÐar þrjár eða reglurnar
þrjár, þ.e.ia.s. þær regtar, er
varða ttaialenigd, lieifcsögustað
og einsteorðun: höfumdar við að-
alyrlkisefni sitt. Niú væri ef til
viM ekfki úr vegi að geta þess
hér tii fnefcari finóðíleifcs, að
gömta og góðu leikskáldin
girfsfcu unðu að beygja sig und-
ir það þvimgamdi oik að iátia
sjónleifci staa genast eklki að-
eins á einum og sama stað eða
á einu og sama sviði heldur
var ítaialengd aitíburða lífca tafc-
mðnbttð við einn sólarihring.
Ennfnemur vom aMir útúrdúrar
í miðjium ieilk misku-nnarlaust
fiondæmdir og gagnrýndir. Það
væri efflaust á fáma nútíma-
sniMiniga færi að glíma við
þetta gamla og knappa leik-
Soim eða að fana með öðrum<
or'ðum í þessa þnönigu spenni-
tneyju, sem öndvegisskáld
Grifckja bunna að bera með
þvíMfcum glæsibnag og léttleik.
Bygging sni'Udiarverksins,
AmtSgóniii, er þótt undairiegt
megi heita ekfci að öllu leyti
fuinfcomin. Henni er þeirra böta
vant, er nú sfcal lauslega drep-
ið á. Eftír að Kreoni hefur snú
izt hugur er það greinilegur
ásetninigur hams að leysa Antó-
gónu „úr bjángsins böndum"
eins fljótt og frekast er unnt,
enda er honum fullljóst, að
hann má engan tíma missa. En
í stað þess að sfcunda tii henn-
ar breytir hane um áform og
heldur mieð sínu föruneyti
þanguð, sem nakið lik Pólynei-
kesar liggur á berangri og fer
ekki til bjargisins fyrr en hann
hefur lokið við það tímafreka
venk, er fullkomin greftrun
knefst. Þetta atriði hefur löng-
urn verið mönnum mikið íhug-
unarefni. Ástæðan fyrir þess-
um óvæntu endaskiptum er
sennilega sú, að rnjög hefði
dregið úr áhrifamætti sjön-
leiksins og innra listgildi liefði
þeim voveifflegu atburðum,
sem gerðust í hellinum eða í
grennd við hann verið lýst á
undan greftrunaratihöfninni.
Yfirlýsing Antígónu þess efn
is, að henni hefði aldrei til
hugar komið að vinna þebta
venk fyrir eiginmann eða barn,
sem hún kynni að eignast, hlýt-
ur einnig að orka tvímæiis,
enda eru tilfinningarök þau,
sem hún reynir að færa sér til
málsbótar, harla hæpin svo
ekki sé sterkara að orði kveð-
ið. Það var ekki nema voniegt.
að Goethe þætti Antígónu,
sem hingað til hafði flutt mál
sitt eða réttlætt verknað sinn
af óbrigðulli rökfestu og óbil-
andi sannfæringakrafti. heldur
fatast hér dómgreind og and-
legt jiafnvægi. Að hans dómi
var þessi ofangreind'a yfirlýs-
img Amtíigónu engan veginn sam
hoðin henni. Sumir eru þeirrar
skoðunar, að einhvem tíma í
fymdinni hafi „hugmyndarík-
ur“ leikari viljað betrumbæta
huigsun skáldsins og skýna, en
ekki farizt það hönduglegar en
raun bar vitni og er þessi
kenning sízt fráleiitari en margl
annað, sem skrifað hefur ver-
ið um þetta umdeilda efni.
Sýningin á Antígónu eftir
Sófófcles er annálsiverður við-
burður í leiklistarsögu fslend-
iniga og er það fyrst og frcmst
að þakka farsælli og fagmann-
legri stjórn Sveins EinarssOnar.
sem hefur ekki aðeins haft rétt
an skilning á eðli grískra harm-
leika heldur líka kunnað þann
hvita galdur að laða það bezta
fram hjá hverjum leikandia að
heita má. Snögg raddbrigði og
hreyfingar á réttri stundu
setja svip sinn á sýnittguna í
hieiíd og stuðla mjög að því að
sikapa þá kyngi eða þann ör-
lagaþrungna hugblæ, er hæfa
þykir, þegar mikilfenglegar
leikpersónur eru leiddar fram
á harmsögusvið.
Eitt finnist mér þó vanta og
það er hæðnislhreimur í rödd
aðalleikkonuinnar, er hún mæl-
ir þessi orð: ,,Sá .góði Kreon!"
Eðlitaigast þætti mér að segja
þetta með sarna gráglettnislega
raddblæ og tíðkast að nota, er
talað er um „gæðakonuna
góðu“ í Óhræsinu eftir Jónas
Ha'llgrímsson. Nú langar mig
til að varpa fram þeirri spurn-
inigu, hvort eigi í raun réttri
söfc á þessum smávægilegu
mistökum, leikstjórinn eða
leiikkona? Mæltist leikstjórinn
til þess, að ofangreind orð
væru háði lituð, eða Iáðist hon-
um að gera það? Kom til túlk-
unarágreiriings á milli þessa
listafólks og skeytti leikkonan
efcki fyrirmælum yfirboðara
stas eða hvað kom fyrir? Hvað
er maðurinn eiginlega að fara,
kynni einhver forvitinn að
spyrja. Því er til að svara,
að með þessum athugasemdum
vildi ég góðfúslega benda
mönnum á, að það er ógjörn-
ingur fyrir gagnrýnendur að
vita hvar sannleikurinn er fal-
inn eða hvort þeirra á sökina-
Loks er sú ráðstöfun Leikstjór-
ans að breyta kór þebverskra
öldunga í fcór þebverskra ærið
torskilin og vanskýrð. Að öðru
leyti er sýningin lýtalítii eins
oig fyrr segir.
Þótt Helgia Baehmann geri
flest glæsilega og stórlistilega,
hefði hún sarnt betur gæft
meiri geðspektar á stöku stað
og forðast þar með nokk-uð hátt
bundið harmsog mitt í geðs-
hræringanna gráa leik og halld-
ið þannig stefnu sinni stöðugri
á meðalhófsins vandrötuðu
braut. Og hvers vegna, kynnu
einbverjar rökstuðningssjúkar
sálir að spyrja. Því er til að
svara, að þá hefði kraftaverkið
gerzt og engin hrukka né blett-
ur sézt á túlbun þessarar mikil
hæfu listakonu.
Jón Sigurbjörnsson gerir
hlutverki Kreons konungs bæði
tæmandi skil og töfrandi. Rétt-
ur maður á réttum stað.
Um þýðingu Helga Hálfdán-
arsonar er það að seg.ia, að
hún er blælíkust þvi bezta og
fegursta. sem kveðið hefur ver
ið á íslenzka tungu um langt
skeið. Um nákvæmni þýðingar-
innar treysti ég mér hins veg-
ar ek'ki til að dæma, þar sem
ég er þvi miður ekki læs á
frummálið.
Antígóna verðskuldar að
sókn allra hugsandi fslendin'ga,
sem leiklist unna og L.R. verð-
laun úr virðulegum opinlierum
sjóði fyrir framtak sitt og
dirfsku og vandlega unnið
brautr.vðjendastarf í þágu ís-
lenzkrar leifcmenntar.
Halldór Þorslcinsson.
TIMINN
Jón Sigurbjörnsson, Helga Backmann og Guðrún Ásmundsdóttir.
70% byggingarkostnaðar
Árnagarðs, eða 42 milljónir króna, var greiddur með
ágóða af Happdrætti Háskóla íslands. Þannig hafa þeir,
sem eiga miða í Happdrætti Háskólans stuðlað að var-
anlegri geymslu fyrir dýrmætustu eign þjóðarinnar.
Kaupið miða í Happdrætti Háskóla íslands og takið þátt
í uppbyggingu íslenzkrar menntunar. Vinningar eru
hvergi stærri.
Þriðjungur þjóðarinnar
á nú kost á að hljóta
vinning — því er Happ-
drætti Háskólans glæsi-
legasta happdrætti
landsins. Verð miðanna
er óbreytt.
HAPPDRÆTTI
HÁSKÓLA ÍSLANDS
Handritin heim
Þátttaka yðar
gerði Árnagarð
að veruleika