Tíminn - 07.04.1970, Qupperneq 7

MtlÐJIJDAGIJR 7. april 1970.
TÍMINN
19
®hsm

- ■
þurfa að geta valið menn í stað
lista. Það er því fyllilega títna-
bærf að taka það til rækitegrar
rannsóknar, hvoit ekiki sé rétt að
hverfa að einmenniiagskjördæm-
am og óMutbandnum kosningum.
Væri þá æsfcilegast að uppbótar-
þiagmenn gætu um leið horfið úr
sögunnL Hér er þó um viðbvæmt
vandamói að ræða, sem líta verð-
ur á með slkilninigi og víðsýni. Er
æskilegt, að sem víðtæfcast sam-
starf gæti náðlst á milli stjórn-
málaflokka um endurefcoðun
stj ómarskrárinnar.
Á vegum þingfloikJffi og fram-
ikvæmdastjórnar hefur að undan-
fömu starfað nefnd til að athuga
þetta mál. Hefur hán nú að mestu
lofcið starfi. Ég tel sjálfsagt, að
þessi fundur taki mál þetta allt
til athugunar og kynni sér álit
niefndarinmar. Stjiórnarekrármálið
er eitt mifciivægasta mál þjöðar-
innar, og ætti raunar að standa
ofar öllum dœgurmálum líðandi
stundar.
Stjórnsýslan
Ea það er efcki aðeins stjórnar-
skráin, sem þarf endurskoðunar
við. Það þarf að tafca sjálft stjórn-
sýislukerfið til gagngerrar athug-
unar. Það þarf að gera það einfald-
ara og skilvirkara. Það þarf að
opna embættissýsluna, þannig að
almenningur og þar með blöðin
eigi greiðari aðgang en nú að því
að fylgjast með afgreiðsfLu mála í
emtoættiskerfinu. — Geti m. a.
kyamt sér ýmis gögn mála á stjórn-
arstigi og fengið upplýsingar um
mál, sem almennimg varða. Það
þarf að hverfa frá hinni ótoóflegu
hleðslu á einstaka emtoættismenn.
Þa® á að draga úr nefndafargan-
inu, sem alltof mifciB er notað til
þess að hygla gæðimgum. Um4
fram allt þarf að hverfa frá þeim
óeðlilega og óviðeigandi starfstoátt
um, að ráðherrar sitji í sjóðsstjóm
um o,tj úttolutanarnefnd,um, sem
þeir eiga svo yfir að segja sem
æðra stjómvald. Það þarf að
tryggja stöðu og sjálfstæði dópi-
stóianna en betur en nú er gert.
Kjör æðstu ec.bættismamna þurfa
að vera þau, að þeir þurfi ekki
að vera á eftir rílkisistjórn á hverj
um táma sem eins konar bóntojarg-
armenm.
Sveitarstjórna-
kosningar
Sá atburður, sem hðrum frem-
ur mun setja svipmiót sitt á póli-
tískt líf í landinu á næstunni, era
sveitarstjórnarkosningarnar, sem
fram eiga að fara í lok maímán-
aðar. Það má með nokkrum sanni
segja, að þær séu undanrás fyrir
næstu alþingiskosningar. Úrslit í
þeim verða talin bera þvi vitni,
hvert straumurinn liggur. Það er
að vísu ekki algild regla, því að
ýmis örenur sjtónarmið boma til
greina í sveitarstjórnarlkosningum
en f landsmálapólitíikinni. Það er
eigi að síður vafalaust, að ef
Framsóknarflokíknum gengur vel í
þessum kosningum, þá verður það
mikiM styrkur í nœstu alþingis-
bosniagum. Einn sigurinn býður
öðrum heim. Sigur í bæj'arstjöm-
arkosningum verður stórkostleg
'hvatning í alþ i n giskosningum.
Um það þarf ekki að f jölyrða. Það
liggur í augum uppi.
Framsóknarflokkurimi befur á
undanfömum árum áltt vaxandi
fylgi að fagna í kaupstöðum og
kauptúnum. Þar átti hann af ýms-
um ástæðum fáa liðsmenn áðar.
En í þeirn efnum hefur orðið ger-
breyting á síðari ánum. Það hefði
einhverntíma þótt tíðindum sæta,
að Framsóknarflokkurinn væri
stærsti flokkurinn í fjórum bœjar-
félöguen, en það var hann í síð-
ustu bæjiaretjómarkosningium.
Hér í Reykjavík hefur áitt sér
stað ánœgjuleg þróun. Nú höfam
við hér tvo þingmenn. Ég efast
um, að allir geri sér næga grein
fyrir þessu nýja landnámi flokks-
ins. Það er þó stórkostlega athygl-
isvert. Nú ríður á að herða róður-
inn og auka enn fylgi flokkisios f
þétttoýlinu. Það má því eoginn
liggja á liði sinu í nœstu hrepps-
nefndar- og bæjarstj ómarkosn ing-
uVn. Þetta veit ég, að öllum, sem
hér eru, er ljóst. Þess vegna þarf
ekfci að teggja þá. Ef við vinnum
verulega á í næstu bæjarstjómar-
fcosninigum, þá er það byr undir
vængi í alþingLskosningunum. Það
getur verið að nœstu bæjaretjórn-
arfcosningar séu lykillinn að stjóm
arráðinu. Það þurfum við öll að
hafa huigfast
Hverjir eru stefnu-
lausir?
Ég hefi í ræðu minmi leitazt við
að gera grein fyrir afstöðu Fram-
sótonarflokfcsins í nokkrum höf-
uðmálaQokbum svo og fyrir stefnu
hans í grandvallaratriðum. Stjórn
areinnar klifa æði oft á því, að við
séum stefnulauisir. Þar beita þeir
gamla nazistaúrræðinu — að saka
aðra um það, sem þeir sjálfir eru
sekastir um. Ég ætla ekki hér að
fara að eyða tíma í að rekja
alliar kúvendingar og ráðleysis-
hringsól stjómiarfloktoanna á und-
angengnum árum. ÞaB væri efni
í heila bók. En ég vona, að af því
sem ég hefi sagt um stefnu Fram-
sóknarflokfcsins megi öllum vera
ljóst, hve fjarri lagi það er að
safca hann um stefnuleysi. Það
er saitt, að Framsóknarm enn trúa
ekki á neinar kreddufceranimgar,
sem allam vamda eiga að leysa. Við
höfum heldur efcki til neina patent-
lausn á öllum viðfangsefnum. Við
reynum að leysa vandamálin eftir
attouigun á aðstæðum öllum og eft
ir því sem þjóðfélagsþarfimar
krefjia á hverjum tfma, en ætið
þó með grandvallarstefnumiðin í
huga. Við höfum einmitt að und-
anförnu lagt í það mikla vinnu
að úitfæra stefnu ofckar í þing-
málum, svo sem ég hef aðeins
drepið á. En það hefði ég auðvitað
ekki getað rakið til neinnar hlítar.
Ég held því, að emginn, sem vill
leggja það á sig að kynna sér
stefnu flokfcsins. þurfi að vora í
vafa um hver hún er. Hitt er
anrnað mál, að á meðan Fnam-
sóknarflokkurinn er f stjórnar-
andstöðu, hefur hann ekki bol-
tnagn til að koma þeirri stefnu í
framkvæmd, neraia að litlu leyti.
Það er alltaf önraur og erfiðari að-
staða fyrir stjórnarandstöðuflokk
en þá, sen. völdin hafa, að láta
verfcin tala.
Nú er það yhkar að meta.
hvernig til hafi tekizt. Margt ork-
ar tvímælis, þá gert er Vafalaust
hefði sitthvað mátt betur fara.
Við, sem fengið höfum það hlut-
skipti um sinn, að vera í fyrir-
Framhald á bls. 22
ígreiðslunni — að greiða atfcvæði
á móti eðá sitja hjá. EJftir að
menn toöfðu greitt atbvæði með
frestanartillögunni, gátu menn
efcki sagt já við lokaafgreiðslu.
Það hefði verið alger mótrtign.
Það verða menn að ekilja. En um
dagsfcriártinöguna gátu allir Fram-
sólknairmenn samieinast. ,Ég held,
að það hefði gefið alraoga hug-
mynd um afstöðu Framsóknar-
manraa til málsins, ef þeir hefðu
greitt atfcvæði á móti við þriðju
atbvæðagreiðsluna. Þá afstöðu
hefði mátt túlka sivo, að þeir
væru undir öllum kringumstæðum
amidivígir Efta-aðild, era það ver-
ið alröng mynd. Framáóknai*flokk-
nritnn hefur aldrei í samþykfctum
sfnum útilokað þann mtoguleika,
að fslendiragar teragdust Efta, hef-
nr þvert á móti lagt á það áherzlu
að fylgzt væri sem bezt með
framvinduani í þeim efnum. Það
er mín skoðun, að hvorki þjóðin
né flofckurinn befði haft af því
ófviirandrag að við heáJðum greitt
atfcvæði igegn Efta-aðild. Það er al-
gengt, bæði hér á landi og annars
staðar, að meran sitji hjá við at-
fcvæðagreiðslu, þegar þeir era
efcki á móti máli en vilja etoki
bera ábyrgð á framkvœmd þess í
höndum stjóraarvalda, sem þeir
efcki treysta. ÞeSs mætti nefna
mörg daemi úr íslenzkri þingsögu,
m. a. mætti nefaa ágæta Sjálf-
stæðismenn, sem þá leið hafa val-
ið. Alliar tilraunir til þess að af-
flytja afstöðu okkar í þessu máli
era því andvana fæddar, og leggja
á flótta, er þær mæta rökum. Það
er sannfærirag mín, að það hafi
verið skylda mía sem formanns
að leggja til, að sú leið yrði valin
sem farin var. Stjórmarliðar trúðu
því að Framsióknarmenn myndu
klofna í þessu máli og höfðu til-
kynnt það til útlanda. Þeim varð
ekki að von sinni. Þess vegraa urðu
vonbrigði þeirri sár. Þeir segja,
stjórnarsinnar, að ég hafi flutt
eftiriminnilegustu ræðuna í Efta-
málinu. Þeir segja það að vísu í
háði. En við skulum bíða og sjá
hver dómur Sögunnar verður. Ég
bvíði ekki þeim dómi. Það er
sannfæring mín, að dómur sög-
unnar verði sá, að afstaða ofckar
bafi verið hyggileg miðað við að-
stæður. En kjami þessa máls er
sá, að afstaða ofckar Framsóknar-
manna er að finna í ofckar eigin
dagskrártillögu og atkvæða-
greiðslu um hana. Á það þarf að
benda mönnum, sem kunna að
Ihafa smitazt af Miorgunblaðs
sýklum. Hiras skuiluín við öll
óska, að framkvæmd Efta-málsips
verti betri en við þorðum að
vona. Og ég vil vona, þrátt fyrir
aMan málatilbúnað, að aðild að
Efta verði oktour tíl gagns, ef rétt
er á haldið. Úr því sem kramið
er, þurfum við öll að teggjast á
eitt um það, að svo megi '*erða.
Læt ég svo útrætt um Bfta að
sinnL
Verðgæzlufrumvarpið
Líktega er til þess ætlazt, að ég
segi noikkur orð um mál, sem ný-
skeð olli talsverðu fjaðrafoki,
nefniliega verðgæzlufrumvarpið sál-
uga, sem valt um hiyigg, þegar
Eggert sýndi sig. Ég ætla þó ekki
að ræða um hina broslegu hlið
þess, þ.e.a.s. þá furðulegu stað-
hæfingu ráðherra, að þetta stjórn-
arfrumvarp bafi verið flutt í
trausti þess að nokfcrir stjórraar-
andstæðingar þ.e.a.s. Framsófcnar-
menra greiddu því attovæði, svo að
sumir AHþýðuflofcksmenn o,g þar
á meðal einn ráðtoeira feragju að
vera „stikfcMir". Hún er náttúr-
lega ekfci raema til þess að hlœja
að, enda er það óspart gert
Þetta frumvarp var lagt fram í
Efri deild á nœst síðasta degi fyr-
ir jölateytfi. Það var af forsætis-
ráðheira knúið í gegnum 1. um-
ræðu á siðaiSta degi fyrir frestun
gegn eindregraum tibn'ælum og
krötfíum stjórraarandlstæðinga, sem
óstouðu efitir að kynna sér málið
betur áður en umræða færi fram,
end.a gat það emga hernaðarlega
þýðingu hatft að koma málinu til
nefndar, sem vitaskuld starfaði
eifcki neitt í þingtoléimu. Ekki var
þetta góð byrjura, ef ætlunin var
að eiga eitthvert samstarf við
stjiórnarandstæðinga um málið.
Þegar ráðherra fylgdi firumvarp
inu úr hlaði, gat hann þesls ekki
einu orði, að sumir þingmenn
stjórmiarliðsinns væru því andvígir
og ætluðu að greiða atlkvæði gegn.
Nú eftir á segist haran þó hafa
vitað um það þá. Við þessa um-
næðu lýsti ég því þegar yfir, að
óg gæti ekki fiylgt þessu frum-
varpi eins og það væri úr garði
gert. Sum ákvæði frumvarpsins
voru blátt áfram fláránteg, nán-
ast hlægileg, svo sem t. d. það að
fyrirtæki, sem gerðu með sér samn
irag um óteyfitegar samfceppnis-
hömlur átta að senda þá mn
til verðgœzlunraar. Hvenær toatfa
m-enn heyrt um það, að þeir, sem
ætla að fremja lögbrot, skýri yfir-
völdum frá þvi fyrirfram. Einnig
var gert iáð fyrir því, að verð-
gæzluyfirvöld tæfcju upp samniraga
við þá, sem brotlegir yrðu. Ný
stefna það. Og síðast kom svo rús-
íraan í pylsuendanum. Ltogin áttti
ebki að koma til framkvæmda fyrr
en tólf mánuðum eftir að Alþingi
hefði afgreitt þau. En ég gat þess
einnig í þessari ræðu minni, að
vera kynni, að á frumvarpinu
mætti gera þær breytingar, að ég
gæti á það fallizt. Þar með opnaði
ég dyr, ef vilji var tii samstarfs.
Það sá tneira að segja Morgun-
hlaðið og gat um. En hvorki for-
sætisráðherra né viðskiptamála-
rá'ðherra né nokkur af þingmönn-
um stjónarliðsins hafa nok'kru
sinni rætt um þetta mál við mig.
Sýndarmennska
Mér er ekki kunnugt, að þeir
Svipmynd
frá mi5stiórn*rfundi
hafi rætt það við raokk'arn Fi*am-
sóknarþingmaan. Lýsa slák
vinnulbrögð miklum álbuga hjá
flutningismönMum máls, sem jafn-
framt segj’ast hafa frá upptoafi vit
að, að örlög þess væru uradir
Framsóknarmlönnum fcomin? Nei,
sanraleifcurina er sá, að þetta frum
varp var aldrei anraað en sýndar-
meranska, opið í báða enda, flutt
til þess að friða og bleíkkja. Verzl-
uraaretéttinni var sagt, að í því
fælist rauraverulega afnám verð-
lagsetftirlits, og sennilega hefur
hún trúað því, og ekki gert sér
grein fýrir hiaum langa gildis-
tökufresti. Launastéttum og öðr-
um, sem ekki vilja á þeösum
tómium sleppa verðlagsetftirliti, var
bent á að þetta ætti ekki að tooma
til finamfcvæmda fynr en eftir ár,
og að eftir 9em áður vænu í því
allar toeimildir til verðlagiseftir-
lits, ef vilji væri til að beita
þeim.
Klókindi Bjarna og
fljótaskrift Gylfa
Sannlteilkurinin er sá. að samfcv.
frunwarpmu var hægt að dinaga
úr eða sleppa að mestti öllu verð-
lagseftirliti alveg eins og hægt er
eftir raúgildandi lögum en það var
lífca eftir því hægt að halda uppi
verðlagseftirliti með svipuðum
hætti og raú er gert. Sannteikur-
inra er sá, að þetta frumvarp var
tvinraað af tveim þáttum — klók-
indum Bjarna BenedifctsSoraar og
fljótaskrift Gylfa Þ. Gfslasonar.
Það var náttúrlega útilokað, að
Framsóknarflokfcurinn. geeti fylgt
þessu fnumvarpi, eins og það var
úr garði gert og að því staðið.
Hitt er svo vatfalaust nétt, að það
þarf að lagfæra ýmsa annmiarka
á verðgæZlunni. Það mál erum
við etftír sem áður reiðubúnir að
sfcoða af fullri sanngirai. En vita-
skuld er æslkilegt,' að hér skap-
ist sem fyrst það jatfnvægisástand
í efnatoagsmálum, að ekki þurfi á
neinu opintoeru verðlagseftirliti
að halda.
Endurskoðun
stjórnarskrár
Það er eitt mál, sem ég tel sér-
staklega þörf á að taka til um-
ræðu og athugunar. Það er endur-
skoðun stjórnarsfkrármnar. Þar
korna mlörg atriði til stooðunar.
En vafalaust verður þar etfSt á
blaði brcytt kjördæmasfcipun og
kosningafyrirkomulag. Kjördæma-
skipun sú, sem lögleidd var með
stjórnarskrárbreytingunni 1959,
hefur nú staðið í meir en áratug.
Af henni og hlutfallskosningafcerf-
inu er því fengin nokfcur reynsla.
Það virðist býsna almennt álit, að
sú reynsla sé ekki góð. Á henni
eru ýmsir augljósir ágallar, eins
Ofi oft hefur verið bent á. Menn