Tíminn - 04.06.1970, Blaðsíða 6

TIMINN
FIMMTUDAGUR 4. júní 197»
Nú IBður varla síú vika, að
ekki sé skýrt frá því í fjölmiðl-
uinartækjum, að flugvélarán
eða önnur afbrot í loftferðum
hafi verið framin og væri því
skemmtilegt að athuga aðeins
lagalega hlið málsins, sem al-
menningur hefur ldtið heyrt
um a.m.k. hérlendis.
Oftast ex það þannig, þegar
flugvélarán er framið, að flug-
stjórinn eða áhöfnin er neydd
•til þess alð fljúga ftagvélinni
til annars ríkis en heimaríkis
síns. Flugvélaránið varðar því
heimaríkið, ríkið eða ríkin, sem
flogið''er til eða yfir, og síðast
en ekki sízt ríki það, sem sak-
borningurinn eða sakborning-
arnir eru ríkisborgarar í. Koma
því til álita lög hvers einstaks
ríkis og alþjóðadög. Ætla ég
þá fyrst að víkja að lögum ein-
staks ríkis, og þar sem hver er
sjálfum sér næstur, er hendi
næst að skýra nokkuð frá ís-
lenzkum lögum.
íslenzk lög:
Það fyrsta, sem finna má í ís-
lenzkum lögum er í lögum um
loftferðir nr. 32 frá 1929 II.
kafla um fluglið. Þar segir í
18. gr., að flugstjóri hafi skip-
unarvald í loftfari gagnvart
flugliði og farþegum, en komi
fleiri en einn úr flugliði til
greina við stjóm loftfars á sá
að hafa skipunarvald, er eig-
andi eða vörzluhafi hefur kveð-
ið til þess. Á þessum tíma er
ekkert sagt um það í hverju
skipunarvaldið er fólgið eða á
hvern hátt fylgja skal valdinu
fram. Varla er von til þess, að
svo hafi verið, þar sem flug hér
á landi (og reyndar alls staðar
í heiminum) var lítt á rekspöl
komið. Það var hinn 1. maí
1928, sem hið síðara Flugfélag
íslands var stofnað. Hið fyrra
var stofnað 1919, en flug á þess
vegum var ekki starfrækt nema
frá 3. september 1919 og til
hausts 1920.
Ný loftferðalög voru sett af
Alþingi hinn 21. maí 1964 og
eru þau nr. 34. í þeim eru nýj-
ar og miklum mun ítarlegri
reglur en í „gömlu“ lögunum.
í 1. málsgr. 45. gr. laganna seg-
ir: „Flugstjóri hefur undir
sinní forsjá loftfar, áhöfn, far-
þega og farm.“ í sömu grein
og 46. og 47. gr. eru svo nánari
ávæði um vald flugstjórans.
Samkvæmt þeim hefur hann
rétt til þess að þröngva mönn-
um með valdi til hlýðni við sig,
enda sé það nauðsynlegt til
uppihalds á góðri hegðun og
reglu í loftfari. Ef neyðarástand
rikir má flugstjórinn beita
hverri þeirra aðferð, sem nauð-
synleg er til að koma á reglu
og hlýðni.
1 47. gr. 1. og 2. málsgr. seg-
ir orðrétt:
„Nú er í loftfari framið stór-
fellt lögbrot, og ber flugstjóra
að gera, eftir því sem kostur
er ,þær ráðstafanir, sem nauð-
synlegar eru til öflunar réttr-
ar vitneskju um málið og eigi
má að meinalausu fresta.
Flugstjóri skal, svo sem kost
ur er, annast um, að hinn seki
komist eigi undan, og er flug-
og afbrot í
flugvélum
Gísli G. ísleifssou, hæsta-
réttarlögmaður, hefur ritað fyr-
ir blaðið stuttan greinaflokk
um afbrot í flugvélum og flug-
vélarán. Flugvélarán hafa eins
og kunnugt er færzt mjög í vöxt
að undanförnu og eru að verða
eins konar tízkufyrirbrigði í nú-
tíma-afbrotum. Þessi mál hafa
verið mjög til umræðu að und
anförnu um heim allan enda
ofarlega á dagskrá hjá ýmsum
alþjóðasamtökum. M. a. voru
hér á ferð fyrir skömmu full-
trúar alþjóðasamtaka flug-
manna, en af skiljanlegum
ástæðum líta flugfélög og flug-
áliafnir þróun þessara mála og
tíðni afbrota af þessu tagi
mjög alvarlegum augum.
í greinaflokki sínum fjallar
Gísli ísleifsson um hina laga-
legu hlið þessara mála. Er ekki
að efa að marga mun fýsa að
skoða málið frá þeirri hlið í
þessum greinaflokki Gisla.
stjóra rétt, ef nauðsyn ber til,
afð setja hann í gæzlu, unz hanr,
verður afhentur lögreglu á Is-
landi eða yfirvöldum, er í hlut
eiga erlendis".
Af þessu sóst, að vald flug-
stjóra um borð í flugvél sinni
er mijög mikið. Þessi ákvæði
eru, að segja má, nákvæmlega
samhljóða dönsku, finasku,
norsku og sænsku ákvæðunum,
enda höfðu Norðurlöndin sam-
ráð um setningu loftferðalaga
sinna. Rétt er að geta þess í
Leiðinni, a@ lög flestra anm-rra
landa s.s. Bandaríkjanna, Eng-
lands, Frakklands og Japans
eru mjög á sama veg.
Refsingar fyrir brof
varðandi loftferðir
Lýst hefur nú verið laga-
reglum um vald flugstjórans,
en það er að sjálfsögðu veiga-
mikill þáttur þess, sem við er-
Fyrri hluti
um að ræða um. Skulum við nú
snúa okkar að refsiákvæðunum,
en þau fyrstu varðandi loftför
í íslenzkri löggjöf eru í 42. gr.
„gömlu“ loftferðalaganna sem
áður voru nefnd. Þar er talað
um. m. a., að sá, sem af ásettu
ráði truflar ferðir loftfars með
því að gefa röng merki eða á
annan hátt, skuli sæta fangelsi
ekki skemur en 3 mánuði. Er
þar með upptalið, sem segir £
þeim lögum um þetta atriði.
Islenzku hegmingarlögin nr.
19 frá 12. febrúar 1940 hafa
ákvæði, sem varðar efni þetta
í 4. gr. laganna, er segir svo:
Upp á síðkastið hafa flugvélarán verið næstum daglegt brauð — og ógnað farþegaflugi I helminum.
1. Fyrir brot framin innan
íslenzka ríkisins. Sé brot frarn-
ið af starfsmanni eða farþega
erlends skips eða loftfars, sem
hér er á farð, gegn manni, sem
með farinu fylgist, eða hags-
mununum, sem við farið eru
nátengdir, skal þó því aðeins
refsa hér, að dómsmálaráð-
herra fyrirskipi rannsókn og
málshöfðun.
2. Fyrir brot, framin á ís-
lenzkum skipum eða í íslenzk-
um loftförum, hvar sem þau
hafa þá verið stödd. Hafi brot
verið framið á stað, þar sem
refsivald annars ríkis nær til
að þjóðarrétti, og af manni,
sem hvorki var fastur starfs-
maður nú farþegi á farinu, skal
þó ekki refsað hér, nema heim-
ild sé til þess eftir 5. og 6.
gr.“
Það væri of langt mál í þess-
ari smágrein að fara að lýsa
reglum 5. og 6. gr. og sleppi
ég því.
Hver yrSi refsing flugvéla-
ræningja eftir íslenzkum
lögum?
Af siðastnefndri grein sést
hversu víðtækt refsivald ríkis-
ins er, en hún segir okkur ekki
fyrir um það, hvaða refsingu
flugvélaræningi mundi hljóta
eftir okkar lögum. Fer þetta
allt eftir eðli brotsins Það er
þó vist, að hann kemur í Ijós:
í 2. málsgr., að dæma mætti j
hann í ailt að 16 ár eða ævi-!
langt fyrir flugvélarrán, en það j
er sama hámark og fyrir morð.
Ef flugvélaræninginn hefur1
veitt einhverjum áverka eða’
jafnvel drepið hann, þá yrði'
einnig beitt þeim lagagreinum,!
sem við það eiga, en hámark
er það saman og var nefnt rétt i
í þessu. Ástæða ér til þess að í
vekja athygli á því að 16 ára'
fangelsi er ekki sama og ævi- j
langt fangelsi. 16 ára fangelsi i
er lengsta fangelsi, sem hægt i
er að tiltaka í áraf jölda. Það i
er t. d. ekki hægt að dæma
mann í 20 ára fangelsi, en ævi- i
langt fangelsi er ævilangt þ.e.
til þess tíma, er ævinni lýkur.;
Refsingunni, ævilöngu fangelsi
mun ekki hafa verið beitt hér, >
svo mér sé kunnugt. Þá yrði að
sjálfsögðu beitt lagagreininni
um rán, sem er 252. gr. hegn-
ingarlaganna og varðar fangelsi
ekki skemur en 6 mánuði og
allt að 10 árum. Sést af þessu,
að bezt er að ala ekki með
sér neinar hugsanir um flug-
vélarrán til þess að spara sér.
fargjald milli landa!!
Við skulum nú snúa okkur að
alþjóðlegu hlið málsins, þar
sem aðalatriði þjóðlegu Iiliðar-
innar er lokið.
Alþjóðalög
Alþjóðaflugmálastofnunin
ICAO byrjaðj þegar á árinu
1950 að athuga hver væri rétt-
arleg staða flugvélar, ef orða
má það svo. Síðan var skipuð
undirnefnd 1953 og hún ákvað
á fundi í Genf 1956 að tak-
marka athuganir sínar við refsi
réttarlega hlið málsins. Vinnu
við þetta var síðan haldið stöð-
ugt áfram og leiddi hún til þess
að gerð voru drög að samningi
í Róm 1962 um lögbrot og aðra
verknaði framda um borð í
flugvél. „Draft Convention on
Offences and Certain Others
Acts Committed on Board Air-
craft.“ Var síðan boðað til fund
ar um endanlegan frágang al-
þjóðasamnings á grundvelli
þessara dnaga. Sr fundur var
haldinn í Tokyo I ágúst til
september 1963 A fundinum
undirrituðu þessi 16 ríki hinn
14. september 1963 síðan samn-
ing byggðan á nefndum drög-
um: Kongó (Brazzaville), Vest-