Tíminn - 11.11.1970, Blaðsíða 8

TIMINN
MIÐVIKUDAGUR 11. nóvember 1970

MNGFRÉTTIR
RÆKJUVEIDAR SJÁ BLS. 2

IB—Ileykjavík, þriðjudag.
1. umræða um verðstöðv-
jnarfrumvarp ríkisstjórnar-
nnar var fram haldið { dag
jg lauk umræðunni á áttunda
ímanum í kvöld, og þá
/ísað til 2. umræðu og fjár-
/eitinganefndar. Fór meirihl.
ingtímans í dag í umræðu
>essa og var hiti mikill
í ræðumönnum.
Tómas Árnason (F) var fyrsti
naður á mælendaskrá og sagði
lann að þessi verðstöðvunarráð-
tafanir ríkisstjórnarinnar væri
íara sýndarmennska ein, eins og
960 og aðeins til þess gerð að
leyta málum þjóðarinnar fram
'fir kosningar. Hefði í haust átt
)ð efna til kosninga í stað þess- í
\ra ráðstafana, svo að hsegt hefði J
verið að ráðast að meinsemdun-i
im þegar í stað með breyttri og
•aunhæfri stefnu. Tómas minntl
i að frá 1960 fram í nóvember
'968 hafi gengi krónunnar farið
'tr 10,38 í 88,10 gagnvart Banda-
íkjadollar og að frá nóvetnber
938 til 1. sept. 1970 hafi vörj-
erð oe þjónusta hækkpð um 37%.
Harðar deilur á Alþingi
í gær um verðstöðvunar-
sýndarmennsku stjornarinnar
Frá 1. sept. hafi svo orðið stór-
hækkanir, — hranadans verðbólg-
unnar verið stiginn tryllingslegar
en nokkru sinni áður fram til 1.
þ.m. — Síðan kom Tómas inn á
hinar fyrirhaguðu kosningar í
haust, og sagði að Sjálfstæðis-
flokkurinn hefði haldið því fram
að þær kosningar ættu að fara
fram, vegna þjóðarhagsmuna. Ai-
þýðuflo'kkurinn hefði hins vegar
ekki viljað kosningar Alþýðu-
flokkurinn vildi halda í samstarfið
með Sjálfstæðísflokknum fram til
vors, svo að hann hefði tíma til
þess jafnframt, að ræða við
vinstri flokkana og tryggja sér
stjórnarsetu áfram, eftir kosning
ar. Pínulitli flokkurinn hefði ver
ið tekian fram yfir þjóðarhags-
muni, þar secn hann fékk að ráða
því, að ekfci var efnt til kosninga.
Hins vegar sagði Tómas að Sjálf-
stæðisflokkurinn þyrfti að svara
því sjálfur, hvers vegna það hefði
verið í samræmi við bjóðhags-
muni, að efna til kosninga í haust.
Eðvarð Sigurðsson (Ab) minnt-
ist þess atriðis í ræðu Gylfa Þ.
Gíslasonar daginn áður, er hann,
sagði að þegar 6 vísitölustig voru j
t.ekin af launþegum 1956 hefði um I
svipaða ráðstöfun verið að ræða i
og nú. Sagði EðvnrS. að viðhorfin
þá hefðu veiúð allt önnur. Vinstri
stjórnin hefi tefcið á málunum á
annan hátt en nú væri gert. Land
búnaðarvörur hefðu þá verið mik-
ill þáttur vísitölugrjndvallarias.
Með bráðabirgðalögum. í ágúst
1956, hefði verið ákveðið að taka
6 vísitölustig af launþegam 1.
sept., og var það gert í samráði
við öll verkalýðsfclög í landinu.
Hefðu verkalýðsfélögin samþykkt
með yfirgnæfandi meirjhluta að
samþykkja þessi lög, vegna þess,
að nokkrum dögum eftir 1. sept.
áttu iandbúnaðarvörur að hækka
mikið í verði ,en með bráðabirgða
lögunum var tekið fyrir þessa
hækkun landbúnaðarvara. Nú
væri um annað að ræða, slitnað
hefði upp úr viðræðum milli ASÍ
og ríkisstjórnarinnar, og ríkis-
stjórnin ekki haft samráð við
verkalýðsfélögin þegar sú visitölu
skerðing, sem felst í frumvarpi
ríkisstjórnarinnar var ákveðin.
Jón Skaftason (F) deildi hart
á aðgerðir ríkisstjórnarinnar í
efnahagsmálum og sagði að til-
gangur verðstöðvunarinnar nú
væri að dylja enn um sinn hvern
ig komið væri í efnahagsmálum.
Ilalldór E. SiguFðsson (F) gerði
athugasemd við málflutning Gylfa
Þ. Gíslasonar frá deginum áður,
og lýsti því á skemmtilegan hátt,
hvernig Gylfi hefur svo oft lýst
því yfdr á opinberum vettvangi,
að þessi og þessi ráðstöfun ríkis-
stjórnarinnar væri sú eina rétta,
en svo jafnvel fáum mánuðum
síðar kæmi í ljós hjá ráðherran-
um, að hún hafi ekki verið rétt,
heldur kæmi ný efnahagsráðstöf-
un, sem stangaðist á við þá fyrri
(Sjá dæmi um það í greininni um
verðstöðvunina 1966).' Þá minnti
Halldór á þá stefnu Framsóknar-
flokksins, að draga sem mest úr
framleiðslukostnaði, og koma at-
vinnuvegunum þannig á traustan
grundvöll.
Auk þess tóku til máls í um-
ræðunum Lúðvík Jósepsson, Hanni
bal Valdimarsson og Jóhann Haf-
stein.
imsaaa
Jvosmngaverostoovun „viöreisn-
ar“ 1966 og afleiðing hennar
f ræðu sinni í fyrradag um
kosningaverðstö>ðvun ríkjr,-
stjórnarinnar ræddi Halldór E.
Sigurðsson nokkuð um sams
konar verðstöðvun ríkisstjórnar
innar 1966, og hvað við tók
að þeim loknum. - Ástæða er
til að birta þann kafla úr
ræðu Halldórs, svo menn
geti nokkurn veginn geti'ð sér
til, hvað við muni taka 31.
ágúst 1971, þegar verðstöðvun-
inni, sem nú er vcrið að gera
að lögum á Alþingi, verður af-
Iétt, ef sú ríkisstjórn sem nú
situr að völdum, ræður þá enn
efnaliagsmálum þjóðarinnar.
Halldór E. Sigurðsson sagði
að á fyrri hluti árs 1966 hafi
verið keppzt við það af hálfu
ríkisstjórnarinnar að fella nið-
ur niðurgreiðslur af ýmsum
vörum, sem áður höfðu verið
niðurgreiddar. Talið var að
þessar niðurgreiðslur kæmu
ekki að sök, þólt hækkanir
yrðu á vöruverði, fengju iaun-
þegar það aftur bætt með vísi-
tölunni . . . . Oir niðurgreiðsl-
ur voru felldar niður svo að
nam tugum milljóna króna.
• Seinni hluta árs 1966 var
blaðinu svo snúi'ð við. Þá var
allt í einu ákveðið að auka
niðurgreiðshirnar að miklum
mun, og það var þá, sem ríkis-
stjórnin taldi hagkvæmt að
fara nú að ræða um verðstöðv-
un.
Síðan var farið út í verð-
etöðvun, enda kosningar að
vori og ekki stóð á yfirlýsing-
um ríkisstjórnarinnar, að þetta
væri varanleg verðstöðvun og
svartsýni af Framsóknarflokkn
um a'ð halda því fram að nm
væri að ræða víxla, sem fram-
tíðin þyrfti að borga. Og sama
svartsýnin að halda því fram,
að hér væri um kosningaverð-
stöðvun að ræða og að hún
væri ekki raunhæf. Efnahags-
erfiðleikarnir stöfuðu af afla-
Ieysiuu og verðfalls á erlend-
um mörkuðum, og verðstöðvun
væri rétta leiðin til að bjarga
öllu.
ic f júlí 1967 voru kosning-
ar afstaðnar og í ágúst kom
Gylfi Þ. Gíslason í sjónvarpið
og tilkynnti þjóðinni að erfið-
leikarnir væru mun meiri en
við hefði mátt búast, og þrátt
fyrir jákvæð vottorð upp á
framtíðina frá Jóhannesi Nor-
dal, seðlabankastjóra, og öðr-
um efnahagssérfræðingum. En
eitt var það sem Gylfi lofaði
bjóðinni: Gengisbrevting væri
ekki rétta leiðin til að leysa
vandann og því yrði hún ekki
farin, en vandinn væri tnikil).
■k f nóventber var annað
hljóð knmið í strokbinn. Þá var
gengisbre.vting. Þá var sú leið
hin rétta og „sérstaklega vel
undirbúin“. Tveir mánuðir
voru liðnir frá s.jónvarpskomii
Gylfa.
★ Þá kom desember og fjár-
lagaafgreiðslan. Gefið var út
fyrirheit um, að tollar yrðu
Iækkaðir um 250 millj. kr.
Slíkt væri hægt að gera vegna
gengisbreytingarinnar. Ríkis-
sjóður hefði það mikið hærri
tekjustofna en áður. Tollarnir
yrðu lækkaðir um áramótin.
ic Síðan komu áramótin.
Hvað gerðist þá? Jú, þá var
komið á fót uppbótakerfi.
Ákveðið var að greiða atvinnu
vegunum 320 millj. kr. til við-
bótar við gengisbreytinguna.
Sú vel undirbúna gengisbreyt-
ing í nóvember, var ekki betur
undirbúin en það, og allt svo
vel athugað langt fram í tím-
ann, að þetta „langt fram í
tímann“ náði ekki fram yfir
áramót. Uppbótarkerfinu þurfti
að koma á fót, svo að hægt
væri að koma fiskiskipaflotan-
um úr höfn.
ic Febrúarmánuður 1968
kom, og um leið frumvarpið
um tollalækkunina. bað voru
ekki 250 milljónir. eins og
hafði verið lofað. heldur 150
milljónir. Ríkissjóður hafði
mciri þörf fyrir peninga en
reiknað var með í desember.
Þess vegna varð að brevla þvi
sem áður var ákveðið.
•ic Marz 1968. — Ákveðið
var að hækka verð á áfengi
oa tóbaki vegna þarfa :-íkis
sjóðs. Ekki var hægt að hues"
sér að tekjur ríkissjóðs stæðu
undir útgjöldum nema til þess
ara aðgerða kæmi. Meiia var
gert í marzmánuði: Þá kom
frumvarp frá ríkisstjóminni
um það hvernig ríkissjóður
ætti að spara. M.a. átti að
spara 200 þús. I risnu hjá ríkis-
stjórninni, en raunar varð þessi
risna aldrei hærri en einmitt
þetta ár þegar reikningurinn
kom í ljós. Þá var ákveðið að
fresta því, að greiða til fram
kvæmda, eins og byggingu
Landsspítalans, menntaskól-
anna, Kennaraskólans og fleiri
slikra stofnana. Þess í stað
átti að taka lán því að fram-
kvæmdunum var nú ekki hægt
að fresta.
★ Apríl 1968. — Ákveðið
var að hækka skatta um 190
milljónir. Þar var átt við skatta
sein ganga áttu í vegasjóð, og
enginn gat verið á móti því. að
auka fé í vegasjóð, enda var
nú svo, að gengislækkunin
hafffi komið við í þeim sjóði.
★ Maí og júní 1968. —
Síldveiðiflotinn vaj- stopp. Þá
ritaði bara sjávarútvegsráð-
herra bréf um að greiða kostn-
aðinn við að komn flotanum
úr höfn. Það var óútfylltur víx-
ill til þe-s að síldveiðiflotinn
kæinist i gang. Og þetta átti
sér stað þrátt fvrir gengisbrevt
inauna og verðstöðvuniiia sem
gilti árið áður
★ ' Jvli og ágúst 1968 —
Þá var fyrirsjáanleg stöðvun
hjá öllum frystihúsum í land-
inu, nema þau fengju aukna
aðstoð, og ríkisstjúrnin sá sig
tilneydda að auka aðstoðina um
20 milljónir kr., „og taka síðan
málið til alvarlegrar athugunar
með tilliti til framtíðarinnar“.
ic September 1968. — Ár
var liðið frá því að Gylfi Þ.
Gísiason vlðskiptamálaráðherra
gaf út yfirlýsinguna um efna-
hagserfiðleikana. Þá var ákveð
inn 20% innflutningstollur af
ölluni vörum til landsins svo
og ferðagjaldeyri. Gert var ráð
fyrir að þarna væri um 600
millj. kr. bita að ræða fyrir
ríkissjóð og allt færi úr bönd-
unuin ef þessar ráðstafanir
biðn framkvæmda í nokkra
daga. betta var í framhaldi af
verðstöðvuninni.
it Október 1968. — Fjárlaga
frumvarpið var lagt fram, og
sá galli var á því, að botninn á
því var ekki eiim sinni finnan-
legur í Borgarfirði. Hann var
hvergi finnanlegur og sagt frá
því í greinarge-ð frumvarpsins
að bíða vrði seinni tíma að
koma botni á fjárlögin.
Nóvember 1968. — Ný
gengisbreyting og jafnvel stór-
felldari en nokkru sinni fyrr.
var gerð Víxiar knsningaverð
stö8vnndr»nnar |9fifi höfðn fa!l
ið og afleiðingin var velþekkt
krepmitímahi); atvinniile.vsi.
sem ekkí hafði verið þekkt um
árabil dpndi yfir þjóðina; hóp-
ar fólks flýðu land.