Fréttablaðið - 22.12.2003, Blaðsíða 12

12 22. desember 2003 MÁNUDAGUR
Í merkri umræðu um meintanskepnuskap olíu-, grænmetis- og
tryggingafélaga hafa tveir ráðherr-
ar látið ljós sitt skína. Davíð Odds-
son forsætisráðherra segir rétti-
lega að séu félögin brotleg og hljóti
sektir, velti þau sektunum einfald-
lega af sér út í verðlag vöru sinnar
eða þjónustu og almenningur greið-
ir sektirnar Valgerður Sverrisdótt-
ir viðskiptaráðherra segir fyrir sitt
leyti sektirnar þau viðurlög sem
fyrirtækin skilji best.
Með fullri virðingu fyrir Davíð
og Valgerði get ég ekki skilið þetta
enda ekki jafn langskólagenginn og
þetta góða fólk. Sem bílstjóri lít ég
þannig á að ef ég lendi í árekstri á
bíl mínum, er það ég sem hef á ein-
hvern hátt orðið valdur að árekstr-
inum. Ég gæti hafa verið drukkinn,
farið yfir á rauðu eða vanvirt stöðv-
unarmerki. Við slíkar aðstæður
fengi ég dóm en ekki bíllinn. Ég
held að minn skilningur sé jafnvel
miklu skynsamlegri en ráðherr-
anna - þótt ótrúlegt sé. Ég sé fyrir
mér, að ég í reiði tæki skóflu og
ræki hana í höfuð manns, væri það
ég sem fengi dóm fyrir skráveifu
slíka en ekki skóflan. Lengi má
velta þessu fyrir sér og ég hefi al-
varlega íhugað þetta. Satt að segja
get ég ekki sett dæmið þannig upp
að það séu fyrirtæki eða stofnun,
áhald eða verkfæri eða til dæmis
skip eða flugvél sem veldur ólög-
mætum fjárútlátum almennings.
Enn tek ég dæmi úr eigin rekstri.
Ef ég möndla með gjaldmæli bif-
reiðar minnar þannig að viðskipta-
vinurinn greiði hærra ökugjald en
mér er heimilt að taka, er það ég en
ekki gjaldmælirinn eða bíllinn sem
fremur óhæfuverkið.
Ég læt því eftir mér að benda
ráðherrunum á það auðmjúkum
huga, að líklegt sé að meintar eða
hugsanlegar fjárhagslegar skrá-
veifur sem félög eru sögð gera al-
menningi ekki gerðar af félögunum
heldur stjórnendum þeirra. Ekkert
olíufélag, tryggingafélag eða græn-
metisverslun býr sér til kerfi til að
hlunnfara almenning í viðskiptum.
Það eru menn, stjórnendur félaga,
sem gera slíkt. Hvorki þessir menn
né félög sem vitanlega skilja ekki
neitt, finna fyrir sektum. Sektirnar
geta félögin, eins og Davíð benti
réttilega á, velt af sér og yfir á al-
menning. Og hvað þá?
Það sem þrjótarnir, sem hlunn-
fara almenning, skilja og óttast er
fangelsisvist. Vist á Kvíabryggju í
nokkur ár svo sem stórbrotamenn
eiga skilið, væri forstjórum og
æðstu stjórnendum fyrirtækja sem
hér er um rætt ógnvænleg. Al-
menningur á að krefjast fangelsis-
vistar á þeim mönnum sem upp-
hefja sig í stórkostlegum forstjóra-
launum byggðum á stolnum hagn-
aði. Fjölmiðlafólk á að reiða að slík-
um þrjótum svipuna og dómstólar
eiga að loka þá inni. Öll ættum við
að hafa í huga að það eru menn en
ekki fyrirtæki sem svíkja og stela.
Gerum mennina ábyrga, ekki tala
þeir svo lítið um hina miklu ábyrgð
sem réttlætir svimandi há laun. ■
Smánarskammtar skömmtunarstjóra
Forsætisráðherra verður aðgeta hætt með sæmd,“ sagði
einn forystusauðurinn niðrá Aust-
urvelli hinna týndu. Svartur sauð-
urinn má éta það sem úti frýs.
„Sjúkur.“ Ekki hrópar hann í
auðninni: Öryrkinn verður að geta
lifað með sæmd. Heldur heyrir
hann rödd hrópanda: Hungraðir
eruð þið og ég gef ykkur ekki að
eta, þyrstir eruð þið og ég gef
ykkur ekki að drekka...“
Og forsætisráðherra verður að
eiga val, jarma þeir. Val um hvort
hann fái krónur fjögur hundruð
eða sjö hundruð þúsund í eftirlaun
á mánuði. Val um hvort hann búi á
Skildinga- eða Arnarnesinu. Val
um hvort hann fari í laxveiðar í
Kjós eða skíði á Kerlingarfjöllum
um páskana. Val um hvort hann
skreppi til Ameríku eða Akureyr-
ar um helgi. Val um hvort hann
kaupi sér sumarbústað í Flatey
eða Fljótshlíð. Val um hversu
mörgum hann bjóði heim í veislu
á aðfangadag. Val um hvort hann
eigi að bjóða upp á skoska rjúpu
eða villibráð. Val um hvort hann
eigi að gefa sjónvarp eða Play-
Station í jólagjöf.
Jólahald öryrkjans
Öryrkinn á ekki þetta val.
Hann á ekki val um annað en að
skrimta. Innan fjögurra veggja.
Lifandi dauður. Og halda Krists-
messu þó til þess eigi hann ekki
krónur. Ekki nógu margar. Eftir
af þessum tæpu 100 þúsund króna
smánarbótum sem hann er hann
er dæmdur til að lifa af, lögum
samkvæmt. Svo nú situr hann ein-
hvers staðar á landinu, þungum
þönkum, Jón Jónsson, einstæður
faðir tveggja drengja og stritar
við að reikna út hvernig hann fái
haldið jól. Hann reiknar og hann
reiknar, en það er sama hvað hann
brýtur heilann: dæmið stemmir
ekki. Hann reiknar út að viðbætt-
um lífeyri og barnameðlagi og að
frádregnum mánaðarlegum út-
gjöldum, eigi hann alls eftir krón-
ur 60.000 sér og sonum sínum til
framfærslu út mánuðinn. Hann
þarf ekki að reikna út að hann eigi
ekkert eftir fyrir jólagjöfum, geri
hann ráð fyrir matarkaupum upp
á 2000 krónur per dag. Hann
reiknar út að takist honum að
merja daglegan matarkostnað
niður í 1.500 á dag, þá eigi hann 15
þúsund krónur eftir fyrir öllum
hátíðarmatnum og jólagjöfum.
Hann reiknar út hvort hann geti
hugsanlega lækkað matarkostnað-
inn niður í 1000 krónur á dag, en
man þá allt í einu eftir því að hann
á eftir að greiða desembergjaldið
fyrir fótboltanámskeiðið. Hann
vantar 20 þúsund upp á... (sem er
nokkurn veginn sú upphæð sem
stjórnmennin segja þjóðina nú
ekki hafa efni á). Í þessum hugs-
uðum orðum kemur sonurinn
heim úr skólanum, sá eldri, og
segir:
„Pabbi, þú sem ert svo ljóðelsk-
ur, viltu heyra ferskeytlu sem ég
var að heyra í skólanum í dag?“
„Lát heyra,“ segir faðirinn
„Margur verður af aurum api,
árans slíkur ertu gapi,
ábati er þinn eini hvati,
auðæfi á silfurfati.“
„Svona segir maður ekki um
forsætisráðherrann, sonur sæll.“
„Var einhver að nefna hann á
nafn? Þetta er tileinkað kaup-
þingsmönnum.“
„Þú veist að ég líð ekki níð í
mínum húsum.“
„Hvað er þetta pabbi, kanntu
ekki að taka djóki?!“
Í því kemur sá yngri inn og
segir: „Hæ, pabbi, ég er svangur.
Hvað er í hádegismat?“
„Hollur grautur à la amma,“
svarar ungi faðirinn.
„Oj, alltaf þessi hafragrautur.
Af hverju þarf alltaf að vera hér
hafragrautur í öll mál? Eins og
það sé ekki nóg að vera alltaf með
lélegasta nestið í skólanum? Ég
vildi að ég ætti ekki veikan
pabba,“ hljóðar 10 ára guttinn um
leið og hann æðir inn í stofu og
skellir á eftir sér, snöktandi: „Svo
hef ég ekki einu sinni eigið her-
bergi.“
Faðirinn gengur hægum skref-
um að stofuhurðinni, bankar var-
færnislega og spyr hvort hann
megi koma inn.
„Hvað,“ hvín í drengnum.
„Böl er blessun í dulargervi,“
segir rússneskt máltæki.
„Geturðu talað mælt mál, ég
skil þig ekki.“
„Þegar ég er orðinn heill aftur
og farinn að vinna, þá hefur mér
lærst, hugsanlega, „að minnast
hinna fátæku.“ Því lífið er ekki
annað en lexía. Og lærum við ekki
að leiðrétta villuna, endurtökum
við hana, aftur og aftur og a...“
„Þegar þú ert orðinn „heill.
„Hvenær pabbi? Hvenær?“
„Bráðum, sonur, bráðum.
Manstu, þegar þú áttir eigið her-
bergi, þú áttir heima í eigin húsi,
við áttum bíl og ég vinnu. En var
ég nokkurn tíma heima? Vorum
við nokkurn tíma saman, þú og
ég? Hugsaðu um það. Það veit sá
sem allt veit að ég bað ekki um
þennan sjúkdóm. Ég missti jú
vinnuna, en ég fann annað öllu
verðmætara. Trúna. Mundu það
að það er kraftverk að ég skuli
vera lífs. Og það að trúa er að
vera óttalaus...“
„Byrjaðu nú ekki á þessu guða-
tali þínu, pabbi.“
„Gættu að því hvað þú segir,
sonur minn. „Heimskinginn segir
í hjarta sínu: „Guð er ekki til“.
Hafi ég lifað til þess eins að gefa
þér að trúa, þá hefur líf mitt ekki
verið til einskis. Þetta líf er svo
stutt, aðeins örskotsstund, stökk-
pallur út í eilífðina og mér er ekki
sama hvorum megin hennar þú
lendir, mitt er bara að kenna þér
að synda.“
„Þú veist að mér leiðist að
synda.“
„Úps, hafragrauturinn,“ segir
pabbinn og er rokinn inn í eldhús
að huga að grautnum. 24. dag
sama mánaðar finnum við hann
aftur þar, nema nú er hann að
huga að lambahryggnum, hálfum,
sem hann alsæll fékk á niðursettu
verði. Jólagjafirnar höfðu verið
öllu verri hausverkur. Kerti, spil,
sokkar, frumsamin ljóð tileinkuð
tveimur augasteinum og Manna-
korn.
Tveimur tímum síðar er sá yngri
aftur búinn að loka sig af, í þetta
sinn inn á klósetti því stofan er set-
in. Hann læsir að sér til að þerra
tárin, sem hann vill ekki að pabbi
sinn sjái, út af jólagjöfunum. Og
enda þarf hann frið til að hugsa.
Hvað hann ætti að segja vinum sín-
um? Eða réttara sagt hvort? Að
hann hefði fengið Play-Station II og
þar með varna þeim inngöngu það
sem eftir væri? Eða ætti hann að
segja sannleikann? Fyrr skyldi
hann dauður liggja. Og hann for-
mælir Guði. „Þú ert ekki réttlátur.
Mamma mín stungin af til útlanda,
pabbi minn sjúklingur og jólin öm-
urleg.“ Síðan strengir hann þess
heit að hann skuli verða svo ríkur,
svo vellandi ríkur, svo bullandi rík-
ur, sama hvað það kostar, með öllum
tiltækum ráðum skuli hann verða
ríkasti maður Íslands. Svo muni
hann kaupa bíl handa pabba sínum
og mannsæmandi íbúð. Nei annars,
auðvitað fær hann að búa hjá mér.
Og svo skuli hann halda mikið af
veislum og alltaf gefa dýrustu gjaf-
irnar. Þetta skyldi hann gera þegar
hann yrði stór.
„Ertu að koma, ljúfurinn,“ heyr-
ist kallað mjúkum rómi.
„Jú, pabbi minn.“
„Er ekki allt í lagi, stúfurinn
minn?“
„Jú, pabbi minn.“
Guð fer mannavillt
Þetta sama kvöld, á sömu stundu,
en í allt öðrum húsakynnum, situr
landsfaðirinn umkringdur öllum
sínum veislugestum og er að opna
sína 13. jólagjöf.
„Frá hverjum er þetta?“ spyr
hann.
„Lestu, hvað stendur í kortinu,
elskan,“ segir hans blíða eiginkona.
„Í bæn um blessuð jól, þinn
dyggi kjósandi, Jón Jónsson.“
„Jahá,“ segir skömmtunarstjórinn,
„hvur er það eiginlega? Kona, ég
þekki hann ekki. Ég þekki ekki
þennan mann.“
„Dragðu eitt,“ segir elskuleg eig-
inkonan.
„Á ég að draga? Hvað er þetta?“
„Mannakorn, elskan, valdar ritn-
ingargreinar úr Biblíunni.“
„Allt í lagi. Ég skal draga.“ Hann
dregur.
„Lestu... Nei, upphátt elskan,“
biður frúin fína.
Og hann les upphátt: „Sá sem
byrgir eyrun fyrir kveini hins fá-
tæka, hann mun sjálfur kalla og eigi
fá bænheyrslu (Orðskviðirnir
21,13).
Vanur að eiga síðasta orðið, hér
neðra, rýfur loks landshirðirinn
langa þögnina, ískrandi: „Þetta er
einhver misskilningur. Guð fer
mannavillt.“ ■
...núna á þremur stöðum
Smáralind
Sími 545 1550
Glæsibæ
Sími 545 1500
Kringlunni
Sími 575 5100
www.utilif.is
ÍS
LE
N
SK
A
A
U
G
LÝ
SI
N
G
A
ST
O
FA
N
/S
IA
.I
S
U
TI
2
28
82

11
/2
00
3

Gjafabréf Útilífs
hentar öllum.
jólagjöf
Hugmynd að
Karl R Guðmundsson
Austurvegur 11
Selfossi, s. 482 1433
Falleg og köntuð
50m stál Dagatal og vikudagar
Margskonar skífur
kr. 14.700 m.ól
kr. 19.400 m.stálfesti
Svissnesk
gæðaúr
Candino Titan, 100 m.
Safir glas
Verð kr. 14.500
Fæst hjá
flestum úrsmiðum
Foreldrar -
Stöndum saman
Leyfum ekki eftirlitslaus
unglingapartý.
Umræðan
ALDÍS BALD-
VINSDÓTTIR
■
segir dæmisögu úr
hversdagsleikan-
um.
Umræðan
KRISTINN SNÆLAND
■ leigubílstjóri skrifar um meint samráð og
refsingar.
Skilningsrík fyrirtæki