Tíminn - 25.07.1971, Blaðsíða 9

JTNmJDAGTTR 25. júlí W71
TÍMINN
9
Otgafandl: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framlkvæmdastjórl: Rristján Benediktsson Rltstjórar: Þórartnn
Þdraria»on (áb), Jón Helgason, IndriSl G. Þorsteinsson og
Tdmas Kaslsson. AuglýstngastjórJ: Stelngrimur Gislason Rlt
■tjórnarskrifstofur 1 Edduhúslnu, timar 18300 — 18306 Skrif
ttofUT Bðnlkastræti 7. — Afgrelðslusiml 12323. Auglýsingasimi:
10523. AOrar akriístofur sím) 18300. Áskrtftargjald kr 195,00
á mómiðl fawianlands. í lausasölu fcr. 12,00 elnt. — Prentsm
• \ Edda hf.
Varnarmálin
Stjómarandstöðublöðin halda áfram að reyna að gera
stefnu hinnar nýju ríkisstjórnar í utanríkismálum sem
tortryggilegasta. Einkum er þeim tíðrætt um varnarmálin
og þá endurskoðun á varnarsamningnum milli Bandaríkj-
anna og íslands, sem fyrirhuguð er.
í fyrsta lagi er rétt að minna á það, að Bandaríkja-
menn sjálfir eru nú að endurskoða stefnu sína 1 her-
stöðvarmájum. Þeir hyggjast draga úr herafla sínum í
herstöðvum í Evrópu.
Fyrst Bandaríkjamenn sjálfir telja nauð'syn endurskoð-
unar í þessum málum, hví skyldi þá nokkuð athugavert
við það, að við íslendingar förum að dæmi þeirra og
endurskoðum fyrirkomulag þessara mála hjá okkur?
Ríkisstjórn Ólafs Jóhannessonar hefur lýst því yfir, að
ísland muni áfram verða í Atlantshafsbandalaginu og
mun standa við allar skuldbindingar skv. þeim samn-
ingi.
Þegar ísland gerðist stofnaðili að Atlantshafsbandalag-
inu 1949, var það gert með því fororði af íslands hálfu,
að á íslandi yrði ekki erlendur her á friðartímum. Á
þetta skilyrði féllust allar bandalagsþjóðir okkar og á
þessum fyrirvara var fullur skilningur þeirra- ísland
skuldbatt sig hins vegar til að láta bandalaginu í té að-
stöðu hér á landi, ef til ófriðar drægi.
Árið 1951, þegar Kóreustyrjöldin braust út, og talið mo
var mjög ófriðlegt í heiminum, var varnarsamningurinn
við Bandaríkjastjórn gerður. Með honum var bandarísk-
um her látin í té land og aðstaða á Keflavíkurflugvelli.
Þá var gert ráð fyrir og það ítrekað af íslenzkum stjórn-
völdum, að aðeins yr'ði um. tímabundna dvöl hins er-
lenda herliðs að ræða og það myndi hverfa úr landi,
þegar friðvænlegra yrði í heimsmálum. Á þetta og þann
fyrirvara, sem gerður var af íslands hálfu, er það gerð-
ist aðili að Nato, hefur Framsóknarflokkurinn ætíð lagt
áherzlu. Hann vill að þessir fyrirvarar haldi fullu gildi
sínu.
Varnarsamningurinn er sjálfstæður samningur milli
ríkisstjórna íslands og Bandaríkjanna. Hann er í raun-
inni óháður aðildarsamningi okkar við Atlantshafsbanda-
lagið
í varnarsamningnum eru ákvæði um heimild beggja að-
ila til að óska endurskoðunar aða uppsagnar á samningn-
um. Núverandi ríkisstjóm hyggst í öllu fara að ákvæðum
þessa samnings. Það verður ekki um neins konar brot af
hennar hálfu á þessum samningi við Bandaríkjastjóm
að ræða. En hún vill átta sig betur á stöðu þessara mála
og hún mun nú knýja á þann tvöfalda fyrirvara, sem
gerður var af íslands hálfu. Hún vill ekki að hér á landi
dveljist erlendur her á friðartímum og stefnir að brott-
flutningi bandaríska liðsins í áföngum.
En hún leggur jafnframt áherzlu á, að ísland verður
áfram í Nato. Skv. þeim skuldbindingum, sem ísland
hefur þar tekið á sig og fyrr var á minnzt, eiga banda-
lagsþjóðir okkar rétt til aðstöðu hér á landi, ef til styrj-
aldar dregur- Á móti hafa þær skuldbundið sig að telja
árás eða ásælni erlendra ríkja á íslandi árás á sig allar
og munu þá bregðast við til varnar fyrir okkar hönd.
Þess vegna hlýtur það að teljast líklegt að viðræður við
Bandaríkastjórn, þegar þar að kemur, muni m.a. bein-
ast að því, hvernig þeirrar aðstöðu og þeirra mannvirkja,
sem bandalagsþjóðirnar telja nauðsynlegt að hafa hér á
iandi, ef viðsjár 1 heiminum aukast, verður gætt og hvort
ekki megi t.d. tryggja snurðulausan og öruggan rekstur
ratsjárstöðva hér á landi, þótt bandaríska varnarliðið
hverfi úr landi 1 áföngum. — TK
r.......... . .....
JOHN DANSTRUP:
Innanríkisráðherrann í Marokkó
er valdameiri en konunprinn
Uppreisninni um daginn var beint gegn honum.
„NÚ er ég enn meiri kon-
ungur en áður“, hrópaði Hass-
an konungur II þegar búið var
að brjóta byltinguna á bak aft-
ur um daginn.
En þessu var öfugt farið og
Hassan II enn síður stjóm-
andi landsins en áður. Engum
hefir getað blandazt hugur um,
að Mohamed Oufkir hershöfð-
ingi og innanríkisráðherra er
og hefir verið raunverulegur
æðstráðandi landsins að baki
hinni konunglegu forhlið.
Hann kom andstöðunni til
vinstri á kné fyrst, en nú hratt
hann tilraun keppinauta sinna
í hernum að ná völdunum og
hefir vald hans því aukizt en
ekki minnkað. Hann hafði á
hraðar hendur og gekk í svip
og af fullkomnu miskunar-
leysi milli bols og höfuðs á
nokkrum hluta herforustunn-
ar. Hassan konungur II er því
enn háðari honum en áður.
OUFKIR hershöfðingi barð
ist til valda af mikilli hörku
og vægðarleysi, en hann er
fjörutíu og eins árs. Hann
gekk í þjónustu frönsku ný-
lendustjórnarinnar ungur að
árum, og þau tengsl hefir
' há'rtri '"álcfrei rofið til fullsi v
Franskir hershöfðingjar dáð-
ust að hugrekki hans og dugn-
aði í heimsstyrjöldiiini, en
hann tók jafnan að sér hin
erfiðustu verkefni \ styrjöld-
inni £ Indokína. Árið 1953
kom hann heim til Marokko og
tók sæti í hinni æðstu stjórn
nýlendunnar frönsku. Forustu-
menn þjóðfrelsishreyfingar-
innar hötuðu hanna meira en
nokkurn annan heimamann.
Þegar þar kom, að Frakkar
komust ekki hjá að veita Mar-
okkomönnum sjálfsforræði,
urðu þeir nauðugir viljugir að
grípa til Oufkirs hershöfð-
ingja sem meðalgöngumanns
milli sín og Mohammeds *V.
Oufkir hafði traust tök á ör-
yggislögreglunni og haldgóð
sambönd við Frakka, enda tók
hann þegar sæti i hinni nýju
stjórn landsins og sór konung-
dæminu hollustueiða. Kon-
ungdómurinn varð honum
stökkpallur til æðstu valda og
valdi konungs hefir hann síð-
an beitt í baráttunni við and-
stæðinga sína.
HERSHÖFðlNGINN hreiðr
aði um sig og treysti valda-
stöðu sína í skjóli konungs-
valdsins o? með aðstoð þess.
Hann varð yfirmaður öryggis-
lögreglunnar þegar Hassan II
settist í hásætið árið 1961 og
árið 1964 tók hann sæti inn-'
anríkisráðherra og hafði þá yf-
ir að ráða öllu lögregluliði
landsins. Fyrst gerði hann upp
sakir við samtök frjálslyndra.
Síðan snéri hann sér að lýð-
veldissinnum og sósfalistum,
en þeir lutu forustu hins öfl-
uga og vinsæla nútíma stjórn-
málamanns Ben Barka. Oufkir
hafði brotið forustuna £ Union
Nationale des Forces Populair
es, flokki Ben Barka, á bak
aftur árið 1963. Árið 1965
Mohamed Oufkir, hershöfðingl
innanríkisráðherra Marokkó.
gerði hann vopnaða árás á
kröfugöngu fiokksins £ Casa-
blanca, en þar höfðu aðalstöðv
ar hans lengi verið. Hershöfð-
inginn var ávallt sjálfur I
fylkingarbrjósti, gekk hart
fram og af mikilli grimmd.
Loks ' 'kohi” röðin1 að Ben
Barka sjálfum. Hart var deilt
-um það við:n hirðina;> hvort
reyna bæri að ná samkomulagi
við leiðtoga stjórnarandstöð-
unnar, þegar hann var flúinn
úr landi og búið að veikja að
stöðu hans innanlands að því
er séð varð, eða freista þess
að gera upp sakir við hann £
eitt skipti fyrir öll. Enn er
óráðin gáta, hvort Ben Barka
lét ginnast af tilliboðum um
samninga, eða hvort Oufkir
hershöfðingi gerði út af við
hann vegna þess, að Hassan
konungur vildi sættir. Hvað
sem þvi líður greip Oufkir
tækifærið til að losa sig fyrir
fullt og allt við skæðasta keppi
naut sinn um forustuhlutverk
ið i Marokko.
SVO mikið er v£st, að Ben
Barka kom til París i október
og lét ginna sig til fundar i
þeirri trú, að ganga ætti til
samninga um stjórnmálin.
Frönsk njósnasveit nam hann
á brott á almanna færi um há-
bjartan dag, í náinni sam-
vinnu við glæpaflokk £ ná-
grenninu, en hann var i bein-
um tengslum við gamla sam-
herja í öryggislögreglunni í
Marokko, undir stjórn Oufkirs
hershöfðingja. Franskur glæpa
maður var aðal vitnið, en
franskd lögreglan gaf síðar út
opinbera tilkynningu um, að
hann hefði framið sjálfsmorð.
Vitni þetta bar, að farið hefði
verið með Ben Barka til að-
setursstaðar glæpamanna í út-
hverfi Parísar, og þar hefði
Oufkir leikið hann þannig með
hníf, að hann hefði annað
hvort látizt þar á staðnum eða
stuttu síðar.
Allt virtist benda til, að
þessi framburður hafi veriö
réttur. Franskir dómstólar
fengu þó aldrei órækar sann-
anir fyrir sekt Oufkirs, þar
sem vitni og sönnunargögn
hurfu hvað eftir annað á dul-
arfullan hátt.
Hver var þarna að verki?
Frönsk yfirvöld auðvitað. Þau
höfðu staðið að brottnámi
Bens Barka, og undir forustu
ekki ómerkari manna en þeirra
Jacques Foccarts umboðs-
manns de Gaulle forseta í
leyniþjónustunni, og Freys
innanríkisráðherra. Gamlir
vinir og samstarfsmenn
Oufkirs í lögreglunni og leyni-
þjónustunni létu þetta gott
heita.
LÍK Bens barka hefir ekki
fundizt svo vitað sé, en hitt er
ljóst, að Oufkir losnaði við
keppinaut sinn. Hneykslið
olli mikilli ólgu í Frakklandi
og leiddi til opinberrar stjórn-
máladeilu milli Frakka og Mar
okkomanna. Sú deila átti að
bjarga áliti de Gaulles. En Ouf
kir missti einskis í. Vegur hans
óx enn hraðar en áður, þar
sem enginn veitti honum and-
stöðu framar. Konungurinn og
hann voru tengdir enn traust-
ari böndum en nokkru sinni
fyrr.
Af þessu leiddi hins vegar,
að konungsvaldið hefir barizt
ákafar en áður fyrir tilveru
sinni og ríki, bæði gegn and-
stæðingum sínum, stéttarsam-
tökum og blöðum, eða yfir-
leitt gegn öllum, sem því gat
stafað ógn af. Oufkir hefir
treyst aðstöðu sina í skjóli
valds síns og með tilstyrk ör-
yggislögreglunnar. Af þessum
sökum tóku ýmsir hátt settir
hershöfðingjar höndum sam-
an og reyndu stjórnarbylting-
una um daginn. Markmið þeirra
var að hnekkja valdi Oufkirs,
en allt virðist benda til, að þá
hafi greint mikið á um stefn-
una, sem fylgja bæri að sigri
unnum. Uppreisnartilraunin
fór út um þúfur og Oufkir
hefndi sin hroðalega í nafni
konungsins. Skyndiréttur var
settur o,g siðan voru fjórir hers
höfðingjar og nokkrir herfor-
ingjar teknir af lífi, til þess
að uppreisnin breiddist ekki út
og sannleikurinn kæmi ekki í
ljós.
HASSAN konungur er háð-
ari Oufkir hershöfðingja en
nokkru sinni fyrr, en hann hef
ir leikið andstöðuna óþyrmi-
lega. Hann situr blóði stokk-
inn sem konunglegur einræð-
isherra meðan hann hefir í
fullu tré við óánægjuöflin í
landinu.
Oufkir þarf ekki að óttast
háskalegar gagnráðstafanir af
hálfu valdhafanna í París, þar
sem hann nýtur góðra og gam-
alla tengsla og heldur vemdar-
hendi yfir hagsmunum Frakka
í Marokko. En hitt er annað
mál, að hann kann að verða að
láta til skarar skríða gegn ein-
hverjum hópum Frakka, til
þess að sýna og sanna, að hann
sé þjóðlegur leiðtogi.
Hershöfðinginn mun ekki
þurfa að óttast opinbera and-
stöðu annarra ríkja í Norður-
Framhald á bls. 14
zmm
9