Tíminn - 06.04.1973, Side 9

Föstudagur 6. april. 1973
TÍMINN
9
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar: Þór-
arinn Þórarinsson (ábm.), Jón Helgason, Tómas Karlsson,
Andrés Kristjánsson (ritstjóri Sunnudagsblaðs Timans).
Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislason. Ritstjórnarskrif-
stofur i Edduhúsinu við Lindargötu, símar 18300-18306. Skrif-
stofur I Bankastræti 7 — afgreiðslusimi 12323 — auglýsinga-
simi 19523. Aðrar skrifstofur: simi 18300. Askriftagjaid 300 kr.
á mánuöi innan lands, i lausasölu 18 kr. eintakið.
Blaðaprent h.f.
Hugarfarsbreyting
Það kveður heldur betur við nýjan tón i
forystugreinum Mbl. i gær. Báðir leiðararnir
fjalla um landhelgismálið, og er vonandi^ð um
varanlegan afturbata sé að ræða hjá rit-
stjórunum, þvi að ekki verður betur séð en þeir
séu farnir að finna til eins og íslendingar i
landhelgismálinu. Leiðararnir bera yfir-
skriftina ,,Ósvifni og ófyrirleitni” og ,,Hroki
Breta” og fjalla um yfirgang Vestur-Þjóðverja
og Breta og átroðslu þeirra á islenzkum hags-
munum i krafti samninganna frá 1961 og
bráðabirgðaúrskurðar Haag-dómsins, sem úr-
skurðaði sér lögsögu á grundvelli sömu samn-
inga.
Þessum samningum sögðu íslendingar upp
með 60 atkvæðum á Alþingi og lýstu
samningana úr gildi fallna. Vonandi leiðir bati
ritstjóra Morgunblaðsins til þess, að þeir láti af
kröfum sinum um að við tökum þátt i málaferl-
um fyrir úreltri og steinrunnmni stofnun á
grundvelli samninga, sem allur þingflokkur
Sjálfstæðisflokksins ásamt öllum þing-
mönnum öðrum hefur lýst úr gildi fallna og þar
með óbindandi fyrir íslendinga.
1 leiðurum Mbl. kemur fram glöggur
skilningurá yfirgangshugsunarhætti Breta.
Það ber vissulega að harma,að þessi næmi
skilningur var ekki fyrir hendi, þegar ráða-
menn Sjálfstæðisflokksins gerðu óláns-
samningana við Breta árið 1961. En betra er
s^int en aldrei og vonandi leiðir þessi nýi en
siðbúni skilningur ritstjóranna til þess, að
rökvisi og ályktunarhæfni þeirra standi einnig
til bóta og hafi i för með sér endurmat á hinni
fáránlegu stefnu, sem blaðið hefur haft gagn-
vart Alþjóðadómstólnum i Haag.
„Ósvifni, ófyrirleitni og hroki Breta” er
sannarlega ekki nýr fyrir Islendinga, er þeir
hafa gert ráðstafanir til að verja lifsrétt sinn i
landinu, en i Mbl. undanfarin misseri hafa það
þó verið islenzkir ráðherrar, sem hafa hlotið
þær einkunnir, en ekki Bretar og Vestur-Þjóð-
verjar. Með hugarfarsbreytingunni, sem virð-
ist orðin hjá Mbl., má þjóðin þvi búa sig undir
að fagna þvi, að á næstunni verður ekki gert
eins mikið i Mbl. úr þeim fréttum frá Bretlandi
og viðar, þar sem Islendingum eru valin þessi
einkunnarorð vegna útfærslu islenzku land-
helginnar i 50 sjómilur og neitun íslendinga að
mæta fyrir Alþjóðadómstólnum i Haag og yfir-
lysingar þeirra um að hafa afskipti og úr-
skurði dómsins að engu. Slikar fréttir hafa
nefnilega skipað alveg sérstaklega veglegan og
stóran sess i Mbl. fram til þessa.
Við fögnum þvi sannarlega, að týndu synirnir
i landhelgismálinu eru loksins að losna úr
álagafjötrum sektartilfinningarinnar frá 1961
og ætla að snúa heim.
Gat í kerfinu
Það hefur verið upplýst, að sú meinloka er i
launa- og lifeyriskerfinu, að laun hæstaréttar-
dómara tvöfaldast, þegar þeir láta af starfi.
Þeir halda fullum launum, er þeir láta af starfi
og fá til viðbótar fullar eftirlaunagreiðslur úr
lifeyrissjóði opinberra starfsmanna og ellilif-
eyri almannatrygginga. Fjármálaráðherra
undirbýr nú frumvarp til að loka þessu gati i
kerfinu. -TK.
Max Lerner, New York Post:
Stefna Nixons höfðar
til miðstéttarinnar
Hylli sína byggir hann á ótta við óöld og upplausn
UNDANGENGIN fimm ar
hafa verið skrifaðar margar
bækur um ,,nýja stefnu” en
höfundar þeirra hafa aldrei
haft tækifæri til að reyna
þessa nýju stefnu i fram-
kvæmd með neinni þjóð.
Nixon forseti er nú að reyna
sina eigin útgáfu nýrrar stefnu
i framkvæmd og leitast við að
breyta forsetadómnum án
þess að styðjast við nokkrar
bækur. Efalaust þarfnast
bækurnar gagngerðrar endur-
skoðunar um það bil sem þær
ná honum.
Stefna Nixons sameinar
tvær ólikar aðferðir: Stjórn-
málavaldið er ýmist dulið eða
sýnt nakið, og hins vegar er
höfðað til allrar þjóðarinnar
yfir og framhjá þingi og blöð-
um. Aðferðirnar magna hvor
aðra.
Forsetinn sýnir vald sitt
með þvi, að beita fjárlagahlut-
verki forsetans hlifðarlaust,
breyta og draga úr sumum
áætlunum og nýta i nýju
augnamiði fé, sem til annars
var ætlað. Þetta setur þinginu
stólinn fyrir dyrnar, eykur
blóðþrýsting sumra öldunga-
deildarþingmanna og gerir
suma m in ni h lu ta hó pa
stjórnarandstöðunnar æva-
reiða.
FORSETINN hefur beitt
jafn hvatvislegri notkun eigin
valds i utanrikis- sem
innanrikismálum. Hann hefir
til dæmis tekið með leynd
örlagarikar ákvarðanir um
striö og frið, og gengiö frá
framkvæmdasamningum viö
erlendar rikisstjórnir (eins og
um gengisfellingu dalsins) án
þess að hirða um að spyrja
þingiö ráða.
Ef svo stæði á, að
Demókrataflokkurinn færi
með völd, en Nixon væri repu-
blikani i stjórnarandstöðu,
yrði hann manna fyrstur til
þess að ráðast gegn sliku at-
hæfi sem viöleitni til vald-
niðslu og háskalegri einræðis-
hneigð. Valdþenslan dylst
engum og gæti verið háskaleg,
ef þingið væri ekki annars
vegar, svo og blöðin og hópar
frjálslyndra menntamanna,
til þess að berjast á móti af þvi
afli, sem þeim er til tækt. Ég
verð ekki var neinnar fjölda-
andúðar á þeirri meðferð, sem
forsetadómurinn sætir af
hálfu Nixons.
MARGT ber eflaust til, að
þessa verður ekki vart. Hvað
sem mönnum kann að finnast
um aðfarir Nixons við fráfall
frá áætlunum Lyndons B.
Johnsons um endurbætur stór-
borganna þa éru flestir meö
mæltir viðleitni hans til þess
að draga fremur úr skrifstofu-
valdinu i samrfkinu en að
auka þaö. Almenningur er
einnig mjög ánægður með
lúkningu styrjaldarinnar og
alger stefnuhvörf frá árunum
1960-1970.
Þetta breytir þó ekki þeirri
staðreynd, að verulegir
stjórnarfarslegir árekstrar
hafa oröið milli valds forset-
ans annars vegar og valds
þingsins hins vegar. En for-
setinn fer kænlega að og hefir
góða aðstöðu i þessum átök-
um, þar sem hann er aö svara
stundlegri þörf, sem almenn-
ingur finnur fyrir, og líkir
verulega eftir Roosevelt,
Kennedy og Johnson, þegar
þeir voru að auka vald sitt.
Margir þeirra, sem nú kvarta,
hvöttu hina til dáða i sinni tiö.
Staðfestan er að visu ekki
endanleglifshugsjón.en renna
má til hennar auga.
VALD ASTEFNA Nixons
væri ekki á marga fiska ef hún
styddist ekki við hæfilega og
hentuga höfðun. Enn er allt
með felldu i þvi efni. í ,,hinni
nýju stefnu” fyrrum var lögð
höfuðáherzla á aö sameina
óánægða og örvona hópa, svo
sem blökkumenn, fátæklinga,
æskumenn, menntamenn,
konur, verkamenn, og mið-
stéttarmenn. Stundum var
þetta kallaö lýðskrum, stund-
um „stefna eftirvæntingarinn-
ar”. Sigilt dæmi er aö finna i
forkosningunum i Indiana,
þegar Robert Kennedy tókst
aö afla sér atkvæða bæöi
blökkumanna og hvitra
erfiðisvinnumanna i miö-
vestur fylki.
Þegar um er að ræöa „nýja
stefnu” verður viðleitnin
ávallt full mótsagna. Nixon
breytir forsetadómnum með
dirfskufullri beitingu allra
ráða, sem honum eru tiltæk,
en þykist jafnframt vera hinn
útvaldi baráttumaöur vald-
dreifingar, sem ræðst gegn
skrifstofuvaldi samrikisins.
Hann viöhefur hina mestu
leynd á valdatindinum en legg
ur mikla áherzlu á sjálfs-
bjargarviðleitni, átthaga-
tryggð, vinnusiðgæði og öll hin
gömlu, hefðbundnu gildi yfir-
leitt. Hann skipar hæsta-
réttardómara, sem liklegir
eru til að fylgja stjórnar-
skránni sem allra fastast, en
þenur áskapað vald forseta-
dómsins til hins ýtrasta.
Nixon
ÞRATT fyrir allt sannar
Nixon eitt sögulegt einkenni
forsetadómsins, þar sem hon-
um eru mótsagnirnar fyrir-
gefnar. Og honum liðast þær
vegna þess, að hann höfðar
alveg sérstaklega til mið-
stéttarinnar á öllum sviðum,
hvort heldur er i þjóðernis-
starfs- eða aldurshópum.
Miðstéttin litur á tvö hlutverk
hans sem aðalhlutverk, eða
annars vegar aö binda endi á
styrjöldina og hins vegar að
snarbreyta um frá árunum
1960-1970, þegar állt var á
hverfanda hveli og öll hvers-
dagsleg tilvera minnti á sifellt
umsátursástand.
1 þessu er fólginn bæði veik-
leiki og styrkur i senn. Sú lýð-
hylli, sem Nixon nýtur, er
fyrst og fremst byggð á ótta
fólks, ótta viö glæpi, eiturlyf,
velferöarútgjöld og ofbeldi.
Stefna, sem byggist á ótta,
varir aðeins meðan óttinn er
áleitinn.
Hafi Nixon haft á réttu að
standa i siðustu útvarpsræðu
sinni og það sé satt, að óttinn i
stórborgunum sé að réna, get-
ur lýðhylli hans orðið undir
rústunum, þegar hin nýja
stefna hans sjálfs hrynur.
Meiri hætta er þó á, að óttinn
vari, en stefnu óttans veitist
erfitt að vekja traust — gagn-
kvæmt traust þjóöernishópa,
stétta, starfsgreina og kyn-
slóða en stefna óttans getur
aldrei breytzt i stefnu vonar
og eftirvæntingar.