Tíminn - 08.08.1973, Blaðsíða 6

6
TÍMINN
Miftvikudagur 8. ágúst 1973.
Reikningarnir gefa villandi
upplýsingar um stöðu
• a JC — kaflar úr ræðu Guðmundar G. Þórarinssonar
|^^% fflfi rSlOOS borgarfulltrúa við umræður um reikninga
Reykjavíkur 1972
StÐARI umræða um
reikninga Reykjavikur-
borgar fyrir árið 1972 fór
fram i borgarstjórn 19.
júli s.l. Við umræður um
reikninga benti Guð-
mundur G. Þórarinsson,
borgarfuiltrúi, á nauð-
syn þess, að reikningur
Reykjavikurborgar yrði
byggður upp þannig, að
glöggt yfirlit fengizt um
stöðu borgarsjóðs á
hverjum tima.
Guðmundur sagði m.a.:
„I ræðu sinni sagði borgar-
stjóri, þegar hann fylgdi þessum
reikningum úr hlaöi; að væntan-
lega væru reiknmgarnir nú
komnir i það form, sem þeir yrðu
i framtiöinni. Undir þetta tekur
borgarritari i sinni greinargerð,
sem fylgir reikningnum þar sem
hann segir, að nú sé eigna-
breytingareikningur kominn i það
horf, sem fylgt verði i framtið-
inni. Það er enginn vafi, að það
má mikið og oft deila um, hversu
byggja skuli upp reikning fyrir-
tækis og ekki sizt svo viðamikils
fyrirtækis, sem Reykjavikurborg
er. Vafalaust erum við samt öll
sammálaumþað að reikingurinn
skuli hafa það markmið að gefa
glöggt yfirlit yfir tekjur og gjöld,
fjárhagslega stöðu fyrirtækisins
og starfsemina raunar alla.
Sérreikningar stofnana
Reykjavikurborgar
Reikningur Reykjavikurborgar
er byggður upp þannig, að
borgarsjóöur hefur éérstakan
reikning, hinar ýmsu stofnanir og
fyrirtæki eru siðan færð með sér
reikningi. Þessi uppbygging
hefur(marga kosti, með henni er
unntá fljótvirkan hátt að fá yfir-
lit yfir starfsemi hinna ýmsu
stofnana og fyrirtækja. En upp-
byggingin hefur lika sina galla og
þessi reikningsuppbygging hefur
möguleika á villandi
upplýsingum um stöðu borgar-
sjóðsins sjálfs: meö ýmsum
millifærslum erunntaðfæra milli
borgarsjóðs og fyrirtækja, þannig
aö erfitt veröuraðátta sig, a.m.k.
i fljótu bragði, á þvi, hver hin
raunverulega staöa er.
Algengasta herbragðið i
reikningum Reykjavikurborgar
er, að færa rekstrartap sem
eignaaukningu.
Þetta er tiltölulega auövelt meö
þeim millifærslum á milli
reikninga, sem gerðir eru, og
eignaaukningin, sem fram kemur
á eignabreytingareikningum, er
siðan metin sem veltufjármunir
borgarsjóðs. Þannig er unnt með
þvi reikningsformi, sem Reykja-
vikurborg notar nú, að færa
rekstrarhalla með þeim hætti að
hann bæti greiðslustöðu borgar-
sjóðs og þetta er gert.
Skuld Strætisvagna
Reykjavíkur við
borgarsjóð er 46 millj.
Nærtækustu dæmin i þessu
sambandi og þau augljósustu eru
Strætisvagnar Reykjavikur og
Bæjarútgerð Reykjavikur. Eins
og fram kemur i skýrslu endur-
skoðenda er staða Strætisvagna
Reykjavikur afar slæm.
Greiðslustaðan er 0.15 og er hún
verst allrá fyrirtækja borgar-
innar. Rekstrarhalli Strætisvagn-
anna um árabil hefur verið
metinn sem skuld strætisvagn-
anna viö borgarsjóö og stendur nú
I um 46 millj. Rekstrarhalli þessi
er færður sem veltufjármunir
borgarsjóðs, þó aö augljóst sé, að
Strætisvagnar Reykavikur geta
ekki greitt þessa skuld.
Þetta gefur okkur ástæðu til að
hugleiða hugtakið veltufjár-
munir, sem er innfært i
bókfærslu, til þess að auðvelda
yfirsýn yfir stöðu fyrirtækja.
Veltufjármunir eru skilgreindir
sem fé, sem unnt er að ná inn i
rekstur fyrirtækis innan eins árs,
og i venjulegri skilgreiningu er
þar átt við fé i sjóði, skammtima-
kröfur og framleiöslubirgðir.
Hugtakið greiðslustaða er siðan
metið sem hlutfallið milli veltu-
fjármuna og skulda til skamms
tíma. Greiðslustaða fyrirtækis
þannig skilgreind á jafnframt að
gefa þeim, sem áhuga hafa á að
fylgjast meö rekstri fyrirtækisins
raunverulega fjárhagsstöðu
fyrirtækisins. En hér er um
algjöra blekkingu að ræða, þegar
rekstrarhalli er færður sem
veltufjármunir borgarsjóðs og
notaður þannig til að bæta
greiðslustöðu hans á
pappirunum. Allir vita, að þarna
erekki um að ræða fjármuni, sem
unnt er að ná inn i reksturinn
innan ars, þarna er ekki um að
ræöa fjármuni, sem i venjulegum
og jafnvel . rýmri skilningi þess
oðrs, geta talizt veltufjármunir.
Annað, sem vekur athygli við
athugun þessara sérreikninga,
er að t.a.m. verða Strætisvagnar
Reykavikur að greiða vexti af
þessari upphæð, af þessum
rekstrarhalla, vexti, sem á þessu
ári nema um 4 1/2 millj. Þarna er
raunar enn um sjónarspil að
ræða, vegna þess að borgarsjóður
áætlar framlag til strætis-
vagnanna til rekstrar þeirra.
Borgarsjóður áætlar þar með fé
til strætisvagnanna þannig að
strætisvagnarnir geti greitt
borgarsjóði þessa vexti, sem
siðan eru færöir sem tekjur hjá
borgarsjóði. Þaö er kannski erfitt
aö meta, hvaöa afleiðingu slikar
færslur hafa og með hvaða hugar-
fari þær eru gerðar. Augljóslega
bæta slikar færslur greiðslustöðu
borgarinnar, sem aö sjálfsögðu er
yfirráðamönnum borgarinnar
nokkuö i mun. Jafnframt valda
þær þvi, að I augum og eyrum
allra borgarbúa verða Strætis-
vagnar Reykjavikur algjört
vandræðafyrirtæki, þrotafyrir-
tæki rekið meö botnlausum halla.
Ég tel, að það sé ástæöa til fyrir
borgarstjórn að velta fyrir sér
rekstri strætisvagnanna meira en
gert hefur verið. Gildi strætis-
vagnanna og almenningavagna i
Reykjavikurborg, hvernig viljum
viö byggja þetta fyrirtæki upp, og
til hvers ætlumst við af þvi.
Bæjarútgerð
Reykjavikur
og
Framkvæmdasjóðurinn
Þegar rætt er um Bæjarútgerö
— Fyrri hluti —
Reykjavikur kemur inn i mynd-
ina athyglisverður milliliður, þar
sem er Framkvæmdasjóður.
Reykjavikurborg, borgar-
sjóður, iánar bæjarútgerðinni fé i
gegnum Framkvæmdasjóð.
Menn hafa velt þvi fyrir sér,
hvort að Framkvæmdasjóður ætti
nokkurn tilverurétt. Hvort það
sem hann ' kann að veita
auðveldari yfirsýn yfir málin,
sem reikingsliður, sé raunveru-
lega nokkurs virði. Það má segja,
að nú upp á síðkastið hafi Fram-
kvæmdasjóður öðlazt meira hlut-
verk með lánum til annarra út-
gerðarfyrirtækja, sem lán fá fíá
Reykjavlkurborg sem sveitar-
félagi, en eigi að siður er lika
auðvelt að sjá, að borgarsjóður
gæti lánað þetta beint og
spurningin er þá fyrst: er
Framkvæmdasjóður óþarfur
miililiður? En við nánari athugun
kemur i ljós, sem ég vik að hér
siðar, aö Framkvæmdasjóður er i
rauninni nokkuö snjöll hugmynd.
Hann er notaður á snjallan hátt
bókhaldsl.Þó er það að segja, að
ósamræmis gætir i færslum, þar
sem borgarsjóður reiknar sér þau
lán, sem til bæjarútgeröarinnar
fara i gegnum Framkvæmdasjóð,
sem lán til skamms tima, en
bæjarútgeröin reiknar þessi lán
aftur sin megin, sem lang-
timalán. A sama hátt og með
Strætisvagna Reykjavikur er
þessi skuld Framkvæmdasjóðs
eða bæjarútgeröarinnar við
borgarsjóð færö sem veltufjár-
munir, þ.e.a.s. rekstrarhalli
bæjarútgeröarinnar, sem safnazt
hefur saman um árbil, er færður
sem veltufjármunir borgarsjóðs,-
fjármunir, sem unnt er að ná
inn I sjóðinn innan árs, fjármunir,
sem bæta greiöslustöðu borgar-
sjóðs verulega! Oft hefur verið
rætt um það, að leggja Fram-
kvæmdasjóö niöur, en menn hafa
ekki verið á einu máli um það,
hvort það væri réttmætt. Þær
raddir hafa heyrzt frá meiri-
hlutanum, að nauðsynlegt væri að
áætla fyrir þessum afskriftum,
áætla framlag til Framkvæmda-
sjóðs, sem siðan yrði notað til
greiðslu á skuldinni við borgar-
sjóð . Og það sem fram kemur i
bókfærslu reikninganna núna er,
að Reykjavikurborg áætlar
framlag til Framkvæmdasjóðs,
Framkvæmdasjóður getur siðan
greitt niður hluta af skuld sinni
við borgarsj. En B.Ú.R. situr
eftir og skuldar jafn mikið og
meira Framkvæmdasjóði og
raunar sömu skuldina. Og hvað er
þarna aö gerast, ef við förum aö
velta þessu fyrir okkur? Þaö
skyldi þó aldrei vera að þarna
væri nú hagurinn að Fram-
kvæmdasjóði. Sá hluti framlags
borgarsjóös til Framkvæmda-
sjóðs,sem notaður er til lækkunar
á skuld Framkvæmdasjóös við
borgarsjóð , er metinn sem gjöld
hjá borgarsjóði, á fjárhagsáætlun
áætluö gjöld, en koma siðan aftur
inn sem eingöngu eignahreyfing,
— greidd skuld, sem raunveru-
lega var inn i veltufjármunum
fyrir. Þetta þýðir i fyrsta lagi
það, aö borgarstjórn fær þarna,
10.7 millj., sem auka ráðrúm
borgaryfirvalda utan fjárhags-
áætlun. Þarna koma inn fjár-
munir, sem ekki var reiknaö með
sem tekjum. En viö fyrstu sýn
viröist, að þarna hafi i rauninni
ekkert gerzt, vegna þess aö þetta
var reiknað I reikningum fyrri
árs til veltufjár. Þannig að
veltufjármunir hafa ekki breytzt i
heild. En þegar dæmið er skoðað
allt saman og við sjáum að við
erum inn i lokuðu kerfi, vegna
þess að bæjarútgeröin hefur ekki
lögskilin fjárhag frá borgarsjóði,
þá sjáum við að þarna er miklu
aivarlegri hlutur að gerast. Með
sama áframhaldi gæti Reykja-
vikurborg afskrifað skuldina við
Framkvæmdasjóð, eða skuld
Framkvæmdasjóðs við borgar-
sjóð, ná honum inni veltufjár-
munina, en sömu fjármunirnir,
sem er skuld bæjarútgerðarinnar
við Framkvæmdasjóð, standa
enn og raunverulega á Reykja-
vikurborg bæði Framkvæmda-
sjóð og bæjarútgerðina, þannig að
þarna er um eignaaukningu að
ræða. Það er kannski einfaldast
að skýra þetta dæmi út þannig, að
stofnaður væri millisjóður sem
héti Útgerðarsjóður. Þá væri
hægt að láta borgarsjóð lána
Framkvæmdasjóði, Fram-
kvæmdasjóð lána Útgerðarsjóði
og Útgerðarsjóð lána bjarútgerð-
inni alveg á sama hátt. Siðan væri
hægt með framlögum að afskrifa
skuld Framkvæmdasjóðs við
borgarsjóð smám saman, og
veita borgarsjóði aukna mögu-
leika og rými utan fjárhags-
áætlunar. Þegar Framkvæmda-
sjóður hefði greitt niður sina
skuld þá væri hann lagður inn i
borgarsjóö og tekið til viö næsta
sjóð, sem væri Útgerðarsjóður.
Borgarsjóður eignast fjármuni
Framkvæmdasjóðs við niður-
lagningu þ.e. Útgerðarsjóö. Hann
ætti þá f jármuni hjá bæjarútgerð-
inni og þann sjóð væri ekki hægt
að leggja niður beint með sömu
rökum og ekki var unnt aö leggja
niður Framkvæmdasjóð, heldur
yrði að fara aö áætla upp á nýtt
inn i útgerðarsjóðinn og fá
þannig aukna fjármuni inn I
borgarsjóö utan fjárhags-
áætlunar og enda síðan á bæjar-
útgerðinni, sem hefur allan timann
aukið skuld sina við þessa sjoði.
Þannig að það sem skeður, er
hrein eignamyndun i kerfinu.
Þarna er alls ekki einföld milli-
færsla, það er veriö að afskrifa
sömu skuldina mörgum sinnum.
Þess vegna er ákaflega öeðliiegt,
að afskrift á skuld Framkvæmda-
sjóðs við borgarsjóö skuli ekki
koma bæjarútgerðinni beint til
hagsbóta og eðlilegast væri að
veita þennan styrk beint til bæjar
útgerðarinnar, en vera ekki meö
þann skollaleik, sem beinlinis
kemur út úr þessum millifærslum
á milli sjóða. Nú á sama hátt og
strætisvagnarnir greiöir Fram-
kvæmdasjóður borgarsjóöi vexti,
rúmar 10.0 millj. kr. Borgarsj.
áætlar framlag til Framkvæmda-
sjóðs, þannig aö Framkvæmda-
sjóður hafi af þvi tekjur til þess að
greiöa borgarsjóði vextina, sem
hannfærir þá siðan aftur sem
tekjur hjá sér. En staða bæjar-
útgerðarinnar batnr ekki, það er
aðeins staða Framkvæmdasjóös,
sem batnar. Ég veit ekki, hvort
það er hægt að segja, að það sé
raunverulega hugur íhaldsins til
bæjarútgerðarinnar, sem komi
fram i þessum færslum.
Rekstrarhalli B.Ú.R.
var 12,5 millj. Þar af
vaxtagreiðslur til
Framkvæmdasjóðs 8.8
millj.
Rekstrarhalli bæjarúrgeröar-
innar á siöasta ári nam um 12.5
millj. Þar af eru vaxtagreiöslur
til Framkvæmdasjóðs um 8.8
millj. Þannig að ef afskrifað hefði
verið á sama hátt og við Fram-
kvæmdasjóð, þá væri rekstrar-
hallinn ekki raunverulega nema
3.5 millj. Þegar litið er á það, að
afskriftir B.Ú.R nema um 8.7
millj. þá má raunverulega segja,
að hallinn komi fram á
afskriftum. Mætti þá orða þetta
þannig, aö bæjarútgerðin hafi
ekki náð að afskrifa nema um 5
millj. i sinum rekstri og þá kemur
auðvitað spurningin: hvernig eru
afskriftirnar metnar, eru þær
metnar óeðlilega hátt? Er
kannski nóg fyrir fyrirtækið að
afskrifa 5 millj. og þá væri ekki
þessi halli, eða hvernig snúa þau
mál? Nú mun hluti þessara af-
skrifta vera beinlinis afskrift af
endurnýjun á togurunum og ég
hygg, eftir nánari athugun, að af-
skriftir bæjarútgerðarinnar séu
ekki of miklar. Ég held, að það sé
rétt að benda á þegar menn velta
fyrir sér stöðu bæjarútgerðar-
innar, að bæjarútgerðin greiðir
borgarsjóði 1.0 millj. rúma, i að-
stöðugjöld, sem borgarsjóður
fengi ekki, ef að fyrirtækið væri
ekki rekið. Það vekur athygli,
þegar menn velta fyrir sér
bæjarútgerðinni, að hún hefur
haft nokkra sérstöðu innan
borgarkerfisins á ýmsan hátt.
Bæjarútgerðin hefur t.d. ekki gert
fjárhagsáætlanir fyrr en nú að
fjárhagsáætlun kemur fram á
miðju ári og er þaö til nokkurra
bóta þó að með rökum megi
segja, að erfitt sé að áætla afla
togaranna og aflaskiptingu,
þannig að slik fjárhagsáætlun er
eðlisins vegna ónákvæmari en
flestar aðrar fjárhagsáætlanir
innan borgarfyrirtækjanna.
Annað, sem vekur athygli við
rekstur bæjarútgerðarinnar, er
aö bæjarútgerðin hefur ekki og
virðist ekki þurfa að skipta við
Innkaupastofnun Reykjavikur,
sem þó eftir reglugerðum öll
fyrirtæki borgarsjóðs eru bundin
að skipta við. Það kann aö vera að
auka mætti hagkvæmni i rekstri
bæjarútgerðarinnar meö þvi að
nýta Innkaupastofnun Reykja-
vikur og það verður að segjast
eins og er að litið gagn er að
Innkaupastofnuninni, ef fyrirtæki
hafa ekki einhvern hag af þvi aö
skipta við hana.
Rekstur bæjarútgerðarinnar
verður auðvitað aö skoða i ljósi
þess, að hún er gerð út með
gömlum og erfiðum togurum, þar
sem viðhald á togara getur farið
upp 18.5 millj. og erfiðleikar hafa
komið fram við kaup hins nýja
togara, sem enn hefur ekki farið
nema eina eða eina og hálfa veiði-
ferð. Þó sýnir fjárhagsáætlun
bæjarútgerðarinnar sem nýlega
hefur verið lögð fram, að gert er
ráð fyrir um 10.0 millj. kr.
hagnaði á þessu ári af þvi skipi.
Bæjarútgerðin hefur oft verið hér
til umræðu i borgarstjórn og
þyrfti samt sjálfsagt að ræðast
miklu meira. Framtiðaráætlanir
útgerðarinnar eru miklar, hún
býr yfir nýjum skipum, hér er
rætt um nýtt frystihús, og nýlega
lá fyrir hafnarstjórn
lóðarumsókn bæjarútgerðarinnar
ym geysimikiö svæði á upp-
fyllingu fyrir vestan Granda.
Veljið yður í hag
OMEGA
Nivada

JUpina.
Magnús E. Baldvlnsson
Laugavegi 12 - Slml 22804
úrsmíði er okkar fag
PIEAPOÍIT