Tíminn - 16.11.1973, Qupperneq 13

12
TÍMINN
Föstudagur 16. nóvember 1973.
Föstudagur 16. nóvember 1973.
TÍMINN
13
VIÐAR ER
MÝ EN VIÐ
MÝVATN
Þegar talað er um mý-
varg og mýbit, dettur lík-
lega flestum Mývatn og
Mývatnssveit i hug, enda
er það rétt að vonum.
Sveitin og vatnið eru kennd
við mý, og orðaleikir á
borð við ,,hvað er mikið
mýið við Mývatn?” hafa
f logiðá vængjum vindanna
um land allt.
En það er viðar guð en i
Görðum. Þótt mý sé ærið i
Mývatnssvei^þá er þó að minnsta
kosti einn staöur á tslandi, þar
sem meira ber á þvi ágæta skor-
dýri. Það er Grafningurinn. Þar
hafa löngum verið slik býsn af
mýflugu, aö til eindæma má
telja.
Vargurinn kvaldi
menn og skepnur
Guðmundur Jóhannesson er
maður nefndur. Hann bjó lengi á
Króki i Grafningi og er þvi mæta-
vel kunnugur aðstæðum á
þessum slóðum. Guðmundur var
sóttur heim ekki alls fyrir löngu
og beðinn að svara nokkrum
spurningum. Það var að sjálf-
sögðu byrjað á þvi að tala um
flugu, og samtalið hófst eitthvað á
þessa leið:
— Var mýflugan ykkur
til óþæginda, þegar mest var af
henni á sumrin?
— Já , það var nú ekkert hálf-
verk á þvi. Þegar lognmoila var
og hlýtt i veðri, gat flugan orðiö
svo mikil, að hún hlóðst á ljáinn,
huldi hann eins og ábreiða, þegar
maður stanzaði til þess að brýna.
Þegar svo brýnið var tekiö upp,
hlóðst hún strax á það en ætlaði
maður aö strjúka af ljánum og
brýninu, varð allt að sVartri
drullu, svo nærri ógerningur var
að brýna. Þetta var sérlega
óþægilegt, þvi alltaf bættist nýtt
og nýtt við, þótt reynt væri að
þurrka og hreinsa mýiö burt.
Þegar unnið var úti, þurfti að
binda um úlnliði og hálsmál, svo
flugan kæmist ekki inn á mann
þar, og sömuleiðis þurfti alltaf að
binda fyrir eyrun, þvi fæstir þoldu
að fá þetta inn i hlustirnar.
— Voru ekki skepnur alveg viö-
þolslausar, þegar mest bar á
flugunni?
— Jú mikil ósköp. Þaö þurfi oft
að sækja hrossin suður undir
ölfus, og stundum sáust þau
standa uppi á hæöum eða hólum
og snúa sér beint i vindinn, ef ein-
hver var. Þegar verið var aö
flytja heim hey, hálf-hlupu
klárarnir ofan á mann, nudduðu
sér hver utan i annan, hóstuðu og
hnerruöu, þvi þeir önduðu flug-
unni að sér, og hafa trúlega
stundum fengið hana niður i
lungu. En það var eins og flugur-
nar þyrftu alltaf að vera rétt á
undan lestinni, þær voru eins og
ský, rétt fyrir framan mann, og
svo skullu þær á manninum og
hestunum eins og él ef vindhviða
kom og bar þær að manni. Hestar
gátu sýnzt svartir, þótt þeir væru
hvitir, sérstaklega þó við Úlf-
ljótsvatn og Kaldárhöfða, enda
var flugan langsamlega mest
þar. Sumir reyndu að hafa slör
fyrirandlitinu, en á þeim stöðum,
sem ég nefndi núna, var það iöu-
lega ekki hægt, þvi flugan settist
svo I slörið, að menn sáu bókstaf-
lega ekki nokkurn skapaðan hlut
— slöriö varö að svartri skán á ör-
skammri stund.
— Þetta hefur verið siður en svo
þægilegt.
— Já, ég býst við að sumum nú á
dögum myndi þykja þetta heldur
óþægilegur fylgifiskur við dagleg
útiverk.
Það var einhverju sinni, að
Magnús heitinn á Villingavatni
ferjaði konu yfir Úlfljótsvatn.
Flugan fylgdi þeim heldur betur á
leiðinni, en vesalings konunni
varö svo mikið um, að hún fór að
gráta og sagðist ekki borga neinn
ferjutoll fyrir aðra eins meðferð.
Flugan varði engjarnar
— Tók ekki flugan þátt i þvi að
verja engjarnar hjá ykkur?
— Jú, það gerði hún sannarlega.
Það tolldi ekki nokkur skepna i
heimahögum, samanber það sem
ég var að segja um hestana áðan.
Það var meira að segja hægt að
sjá það á skepnum,hvort flugan
var á leiðinni eða ekki. Þegar
flugan var að koma, streymdi féð
til hæðanna, en þegar hún fór,
héldu skepnur aftur niður á lág-
lendiö.
— Gekk það i bylgjum, hvort
flugan kom eöa fór?
— Fróðir menn, sem lengi höfðu
aliö aldur sinn i Grafningi, sögðu
að það væru jafnan þrjár göngur
af flugu á hverju sumri. Seinasta
gangan var skömmu fyrir réttir,
og hún var oftast litil.
— Likaði mönnum ekki illa
nábýlið við mývarginn?
— Það læt ég vera. Jón i Hlið var
merkur bóndi og sjálfum sér nóg-
ur á flestum sviðum. Hann sagði,
að enginn hefði farið úr
Grafningnum vegna flugunnar,
og hann bætti þvi við, að það ýrði
ekki gott að búa þar, eftir að
flugan væri farin.
— Lifði ekki silungurinn lika á
henni?
— Jú, ég hugsa að segja megi, að
silunginn i Úlfljótsvatni hafi
lifað á henni að mjög miklu leyti,
en það hygg ég að hafi verið
minna i Þingvallavatninu. Þar
held ég, að bleikjan hafi aðallega
lifað á botnkuðungi.
Eitrað fyrir flugu
— Voru ekki einhvern tima gerð-
ar heilmiklar ráðstafanir til þess
að ráða niðurlögum flugunnar við
Úlfljótsvatn?
— Jú, það var dreift eitri, D.D.T.
mun það heita, og tilgangurinn
var að hafa með þvi hemil á flug-
unni. Ég veit ekki, hversu mikið
þetta var, en heyrt hef ég, að það
hafi verið talsvert mikið. Ég varð
sjálfur svo frægur að vinna meö
öörum að þessu i einn dag, en þá
fékk ég svo mikla óbeitá þessum
verknaði, að ég gat ekki fengið
mig til þess aö halda áfram og
hætti. Og þaö var ekki einungis að
mér þætti ómannuölegt að drepa
margar milljónir flugna á eitri,
heldur var ég þess lika fullviss, að
þetta myndi hafa vond áhrif á
vöxt og viðgang flugnastofnsins,
og þar með á silungsveiðina i
vatninu. — Ég leit sem sagt á
þetta sem náttúrspjöll.
— En hver varö reyndin á þvi?
— Reyndin varð sú, að veiöin
hvarf gersamlega úr Úlfljóts-
vatninu lengi á eftir.
— Heldur þú að það hafi verið
vegna þess, aö flugan var drepin?
— Já, i og meö,ei> þar kom einnig
fleira til. Sjálfsagt hefur veiði-
leysið að miklu leyti veriö eitrun-
inni að kenna, en hitt haföi lika
mikið aö segja, þegar stiflan
bilaði. Um veiðileysið geta marg-
ir boriö, enda hef ég þær upp-
lýsingar beint frá mönnum, sem
áttu veiði i vatninu. Þeir hafa lika
sagt mér, að það hafi verið fyrst
núna i sumar, sem hægt var aö
segja,aðsæmileg veiði hafi veriö
i vatninu.
— Hvað er langt.siðan verið var
að moka eitrinu á jöröina þarna?
— Ég skal ekki ábyrgjast ártaliö,
en mig minnir sterklegaþað vera
annað hvort 1957 eða 1958.
— En hvað gerðist, þegar stifian
bilaði? Hvernig drap það silung-
inn?
— Þegar stiflan bilaði, kom
geysilegt vatnsflóð. Vatnsborð
Þingvallavatns lækkaði um eina
tvo metra, ef ég man rétt. Þetta
var svo gifurlegt vatnsflug, aö
það reif upp botninn og drap allan
gróðursem þar var. Sums staðar
gröf veðrið upp botninn, reif upp
mikið af sandi og bar hann út um
allt vatn. Þetta eyðilagði botn-
gróðurinn, i svipinn að minnsta
kosti.
Lifsskilyröi kuðungsins
— En það var þetta með
bleikjuna i Þingvallavatni, þú
sagöir að hún lifði á botnkuöungi.
— Þettahefur mér reynzt. Þegar
bleikjan kemur upp úr djúpinu á
vorin, er kuðungur uppi undir
landinu. Þennan kuðung étur
bleikjan svo stift, að hún er bók-
staflega út þanin af honum.
Þegar maður fer höndum um ný-
veidda bleikju um þetta leyti
vors, þá rennur kuðungurinn
aftur úr henni.
En svo fór að koma að þvi,að
það varð ekki vart við neinn
kuðung i bleikjunni er veiddist.
Við fórum meira að segja aö
standa hana að þviaðéta sili, en
það höfðum við aldrei séð áöur.
— Hvaðkom til? Hafði kuöungur-
inn drepizt?
— Ég held aö miklar sveiflur á
vatnsborðinu hafi drepiö kuðung-
inn. Þegar hækkar og lækkar á
vixl i vatninu, getur það verið
stórhættulegt, einkum þó aö
vetrinum. Vatnsborðinu er að
sjálfsögðu stjórnað af mönnum.
Þegar frost eru mikil , vatns-
rennsli litiö og þar af leiðandi
hætta á rafmagnsleysi, er aö
sjálfsögðu gripið til þess ráðs að
sækja vatn i varasjóðinn. Viö það
lækkar vatnsboröið undir isnum,
isinn leggst niður, þvi hann fylgir
vatnsborðinu, — og nú hljóta allir
að skilja, hvað á spýtunni hangir.
Þar sem grunnt er (einmitt þar
sem kuðungurinn heldur sig
mest)y lendir isinn alveg niöur
undir botn. Það þolir kuðungurinn
ekki og hreinlega drepst.
Það var einu sinni, svo ég vissi
til, mældur hitinn i Þingvalía
vatni á tiu metra dýpi, rétt þar
fyrir ofan sem Sogið fellur úr
vatninu. Hitinn reyndist vera 0
stig. Hugsiö þiö ykkur! Hitinn
stendur á núlli á tiu metra dýpi.
Það er litill hiti, og á hvorki vel
við gróður né klak.
En það eru ekki aöeins vetrar-
frostin, sem hafa áhrif á klakið og
önnur lifsskilyri i vatnsbotninum.
Stórviðri á öðrum timum árs hafa
lika mikið aö segja. Vindaldan er
sterk, og hún getur náð djþt. Ég
hef séö botngrjótið snúast alger-
Guðmundur Jóhannesson
lega við, þannig að sá hluti
steinsins,semáðursnéri upp, snýr
nú niöur. Nærri má geta, hvernig
þetta fer með þann gróður, sem á
steinana hefur safnazt.
Beitarhúsasmali í
Grafningi.
— Hvað bjóst þú fengi i
Grafningnum?
— Ég bjó i Króki i rösk þrjátiu
ár, svo ég á að þekkja dálitiö til
þarna.
— Varstu sauðfjárbóndi, eða
framleiddir þú mjólk?
— Framan af árum var ég nær
eingngu með sauðfé. En svo kom
mjólkursalan, og þar næst mæði-
veikin, og þá fór ég að fjölga kún-
um. Aldrei urðu þær þó fleiri en
þetta átta og niu, þegar flest var.
— En sauðféö?
— Það komst hæsti hálft sjötta
hundraö. Þá þurfti ég aö setja ó
hundrað og fimmtiu gimbrar á
haustin til þess aðhalda stofnin-
um við.þvi aö mæðiveikin var
skæð og hjó geigvænleg skörð i
hópinn.
— Hvað hefðir þú sett á að öörum
kosti?
— Ef allt hefði verið með eðlileg-
um hætti, hefði ég látiö nægja
svona fimmtiu til sextiu lömb.
Það munar sem sagt þvi, að
annars heföi ég getað lagt inn allt
að þvi hundrað lömbum fleira en
ég geröi. Það var svo sem ekki
von.að maður yrði rikur á þessu
háttalagi, enda fór þvi fjarri.
— Vdr aldrei skorið niður hjá
ykkur?
— Jú, það var gert einu sinni, og
þá voru menn fjárlausir i eitt ár.
— Beit.tir þú fénu mikið á
vetrum?
— Já. Þegar ég bjó i Króki, beitti
ég alltaf mikiö, enda hefði ég
aldrei getaö átt allt þetta fé án
þess. Ég átti þrenn beitarhús, og
gerði það til þess að jörðin yrði
ekki alls staðar eins og flag. Með
þvi að dreifa fénu svona.entist
beitin beturog jöröin skemmdist
minna. Ég fór aldrei til kindanna
nema einu- sinni á dag, gaf einu
sinni, og þurfti ekki annað en
kalla i kindurnar, þá komu þær,
en ég lét yfirleitt alltaf liggja við
opið.
— Þótti þér ekki erfitt að passa fé
á þrennum beitarhúsum?
— Sumir héldu, að þetta væri
óskaplega erfitt, en ég var alveg
sæmilega léttur á mér, og fór
ýmist riðandi, gangandi, eða á
skiðum á milli. Þegar skiðafæri
var bezt, þurfti ég ekki annaö en
að fara upp á háan hól, sem er hjá
einu beitarhúsinu og rann ég þá
fyrirhafnarlaust alla leiö heim aö
bæ, en það er fullur tuttugu
minútna gangur á auöri jörö.
Varð rólegur og hamingju-
samur
Þegar ég var kominn meö þetta
margt fé, átta kýr og átta til tiu
hross, þá var orðið alveg full-
komið dagsverk að sinna þvi öllu.
Auk þess þurfti ég að fara meö
mjólk austur að Irafossi, og það
erfimm til sjö kilómetra leið. Það
fóp ég oft á dráttarvél. Þetta
slarkaðist allt-af, en engu að siöur
þótti mér þetta helzt til mikið.
— Ahyggjurnar og streitan hafa
gert vart við sig?
— Nei, hreihnt ekki. Þótt vinnan
væri mikil, var ég sjálfur alltaf
rólegur og laus viö þessa marg-
umtöluöu spennu, sen>alla menn
er að drepa nú á dögum. Ég las
mikið bækur um yoga, og það
haföi mjög góð áhrif á mig. Ég las
um yoga, sem talinn var einhver
mesti spekingur á Indlandi á sinni
tið. Hann hafði verið á likum aldri
og ég, en var nú látinn. Ég hef
ekki hugmynd um,hernig það hef-
ur verið, en þaö var eins og hann
heföi einhver áhrif á mig.Ég fór
að verða allt öðru visi en ég átti
mér að vera. Ég var alltaf róleg-
ur og hamingjusamur, hvernig
svo sem útlitið var eins og all
ir vita er lifiö ekki alltaf eins og
menn helzt vilja hafa þaö. Þessi
breyting á mér lýsti sér meðal
annars i þvi, að nú blótaði ég
miklu minna en ég átti vanda til,
alveg óafvitandi. Ég er ekki aö
segja, að blótsyröi séu nein synd
frá trúrænu sjónarmiði, en
auövitað er ósiður að hafa þau
mikið um hönd, og óþörf eru
þau.
— Hvað tókst þú þér fyrir
hendur, þegar þú hættir búskap i
Króki?
— Fyrst vann ég eitt sumar við
Efrafjall, en um haustið fór ég til
Krýsuvikur, var þar nokkurs
konar ráðsmaður hjá Hafnar-
fjarðarbæ og hirti sex hundruö
fjár. Þaö þóttimér létt verk, þvi
féð var allt undir einu þaki, aldrei
beitt neitt, þvi nóg var til af
ágætu heyi og vatnið streymdi i
brynningardallana úr góðri
vatnsleiðslu. — Ég hóf gegningar
kiukkan átta á morgnana og
var oftast búinn um hádegi. Svo
átti ég fri, það sem eftir var
dagsins. Þetta var mér öldungis
nýtt, enda yngdist ég upp, og ég
er að vona, að ég verði heldur
langlifari en ella vegna þeirra
góðu daga, sem ég átti i Krýsu-
vik.
— Saknar þú ekki sveitalifsins,
siðan þú komst hingað til Reykja-
vikur alkominn?
— Jú, vist sakna ég þess að
mörgu leyti, en það lif sem
maður lifir hér, er auðvitað
léttara fyrir likamann.
— En svo við vikjum aftur að þvi
efni, sem við ræddum i upphafi:
Saknar þú mývargsins i
Grafningnum?
— Flugan..já, þú segir nokkuð.
Nei, ekki get ég nú sagt það. Ég
viðurkenni fullkomlega hlutverk
þessa ágæta skordýrs i náttúr-
unnar riki, en sjálfs min vegna
sakan ég hennar ekki. Hún beit
mig alltaf, skömmin, og var mér
á ýmsan hátt til leiöinda. Per-
sónulega er ég ósköp feginn að
vera laus við hana.
-VS.
„Yfirlitssýning d verkum
Ásmundar Sveinssonar
í Listasafni ríkisins"
I umsögn i Stefni um list As-
mundar fyrir hálfum öðrum
áratug minnir mig, aö ég hafi
ýjað að þvi, að eðli höggmynda-
listar væri oft áþekkt þeirri
samlikingu Lao Tse, að þótt
þrjátiu pilárar mætist i einni
nöf, sé notagildi vagnhjólsins
samt komið undir öxulgatinu,
þ.e. rúminu eöa tóminu. Eitt-
hvað svipað virðist Ásmundi aö
minnsta kosti ofarlega i huga, ef
marka má þafysem komiö hefur
fram i viötölum viö hann i
fjölmiðlum upp á siðkastiö.
Asmundur hefur lika dregiö dár
að glimu við „kvenmanns-
rassa”, sem hann telur heyra
fortiðinni til. Eldmóður þassa
aldna og reynda snillings kemur
manni i svolitinn bobba, þvi
Asmundur hefur sjálfur gert
figuratifar myndir, meðal ann-
ars af bosmamiklum konum,
myndir, sem tapa i engu, þótt
árin liði. Verkamaðurinn i
Asmundi hefur sem betur fer
forðað abstrakt myndum hans
frá þvi hlutskipti að veröa að
massatærðri teikningu mitt i
sjálfum fivagbrö&unum við
rúmið. I slikum tilvikum verður
litið úr eiginlegum skúlptúr,
enda er okkur væntanlega i
fersku minni áminning hans um
þýöingu massans. Einmitt
þessi tilfinning fyrir massanum
gengur eins og rauður þráður
gegnum abstraktverk Asmund-
ar, þótt hann á hinn bóginn sé
auösæilega upptekinn af rúm-
inu, brasa saman rúm og
massa. Ég hef oft furöað mig á
þvi, hve Asmundur er persónu-
legur listamaður, allt að þvi svo
persónulegur, að stundum
hrekkur ósjálfrátt fram á varir
manns: má þetta. Og þó er list
hans aldrei forpokuð. Að leysa
þau vandamál, sem Asmundur
kýs sér að fást viðy er æriö
vandaverk. Honum er mikið i
mun að vera alislenzkur (og
honam tekst það) og þó hefur
frækorni þeirrar listar, sem
hann glimir viö, upphaflega
verið sáð i mold annarrar
heimsálfu, umhverfis, sem
þveröfugt við fósturjörð hans
býr að langri, margbreytilegri
og viðamikilli hefð á þessi sviði.
Þótt engin þörf sé á aö hafa
þetta til hliðsjónar, væri samt
ósanngjarnt að gera það ekki,
fyrir utan það, að slikt eykur og
dýpkar skilning okkar sjálfra á
list hans. t fimmtudagsþætti
Gylfa Gislasonar i útvarpinu 8.
þ.m. drap Asmundur á dreif
merkingu óhlutbundinna verka
sinna. Þetta ber vist varla aö
taka allt of alvarlega. Það á til
að vera misveðrasamt i hugar-
heimi listamanna. Nöfn mynd-
anna koma einatt heim og
saman við útfærslu þeirra og
það oft svo, að hlýtur að vekja
aðdáun. Og vanþað ekki einmitt
„kjaftæði”, kennara okkar og
leiðbeinenda, sem við veltum
sleitulaust fyrir okkur eins og
viö ættum lifið að leysa, unz við
eygðum þar sjálft vizkunnar
ljós i umkomuleysi og
þrældómsmyrkri námsáranna.
Hverju breyta árin I þessi til-
liti, þar sem listin er endalaus
Hvernig svo sem þvi vikur við,
þá átti ég ekki von á þvi, að
sýning Ásmundar yrði jafnmikil
upplyfting og raun varð á.
Kannski má rekja rætur slikrar
svartsýni til heildaryfirbragðs
höggmyndalistarinnar i dag og
þá eiiikum poppskúlptúrs á
næstliðnum árum. Maöur
skynjar likt og i leiftursýn, að
maður er gegn vilja sinum orð-
inn að spreki, sem velkist i kol-
gráu straumfalli eintómra af-
skræminga.
Þótt árin liði, dregur hvorki
sundur né saman meö lista-
mönnunum og upphaflegum
hugsýnum þeirra, unz tómleika-
kennd og doði fer að sytra inn i
sjálfann kjarnann, áhugann
fyrir endurnýjungunni. List
Ásmundar er efnismeiri, ekki
þó i bókmenntalegum skilningi.
Én þegar gengið er um sali
safnsins, þá fer ekki milli mála,
Þórsteinn
Þórsteinsson
aö hver mynd fyrir sig er eitt-
hvað allt annað en maður var aö
enda við aö slita sig frá.
t myndum eins og „Eva yfir-
gefur paradis” (no. 22) eða
„Höfuðlausn” (no. 20) er að
minu viti ekki hægt að tala um
figúratif verk. „Lifsblossinn”
(no. 26) eða „öldugjálfur” (no ’.
32) gætu þá rétt eins kallast
figuratif verk, sem raunar er
fráleitt. Einhverjir á gagn-
stæöri skoöun kynnu samt að
bera við ákveönum blæbrigöa-
mun. Staöreindin er einfaldlega
sú, aö þaö er gerlegt að túlka sig
i óhlutbundinni list og ná
fullkomlega hlutdrægri útkomu.
Fæstum fer þetta þó liklega vel
úr hendi nema þvi aðeins, að
þeirstandi báöum fótum á jörð-
inni og það gerir Asmundur.
Þetta er ekki skjall heldur hrós,
sem hann er auk þess vel að
kominn. Ekki verður heldur
sagt að yngsta mynd sýningar-
innar „Vængbrotinn fugl” (no.
63, 1971) sé á nokkurn máta
gamaldags verk. Til þess að
álykta sannfærandi i þeim dúr
ýrði maður að velja sjónarhorn-
ið i smiöju happa- og glappa-
listamanna samtiðarinnar og
myndi þó varla hrökkva til, þvi
verkið er ekki aöeins hreint af-
bragð, heldur er formið svo
knappt, að inntakið virðist
bókstaflega hanga i bláþræði.
Ályktanir Fiskiþings
Fiskiþinginu lauk á
laugardaginn, 10. nóvem-
ber. Þingiðgerði fjölmarg-
ar ályktanir varöandi
sjávarútveg og fiskvinnslu
og voru helztar ályktanir
um lánamál, vélvæðingu
fiskiðnaðarins, tekjuhalla
af latryggingasjóðs, vita-
mál, hagnýtingu fiskveiði-
landhelginnar, verðbólg-
una og sjávarútveginn,
fiskmatið, hafnarmál,
skattamál verkafólks og
sjómanna, síldarrannsókn-
ir, verðjöfnunarsjóð fisk-
iðnaðarins, fræðslu- og
tæknimál, f iskræktarmál
o.fl.
Á þinginu fór ennfremur fram
kosning fiskimálastjóra og
stjórnar Fiskifélagsins og var
Már Elisson endurkjörinn fiski-
málastjóri, vara fiskimálastjóri
var kjörinn Þorsteinn Gislason.
Almenna stjórn skipa Marias
Guðmundsson, Isafirði, Margeir
Jónsson, Keflavik, Hilmar
Bjarnason, Eskifiröi, Angantýr
Jóhannsson, Eyjafirði, Ingólfur
Arnarson, Vestmannaeyjum,
Andrés Finnbogason, Reykjavik,
Eyjólfur tsfeld, Reykjavik, Jón
Karlsson, Garðahreppi og Ingólf-
ur Stefánsson, Reykjavik.
Hér fara á eftir helztu ályktanir
fiskiþingsins:
Lánamál.
Fiskiþing mótmælir þvi að lán
úr Fiskveiðisjóði fylgi visitölu
byggingarkostnaöar, meö þeim
afleiðingum, sem dæmi eru til, aö
lán hækki um þriðjung á einu ári.
Miðað við, hvað bátar ganga fljótt
úr sér, er það óeðlilegt.að lán út á
þá séu visitölubundin með þess-
um hætti.
Vélvæöing fiskiönaðarins.
Fiskiþing taldi, af ef um veru-
lega aukna vélvæðingu i fisk-
iðnaðinum ætti að vera að ræða,
þyrfti að auka til muna lán til
þeirra hluta. Einnig væri nauð-
synlegt, að um yrði að ræða ein-
hvern hlutlausan aðila, sem próf-
aði tæki og vélar, sem væru á al
mennum markaði og væri mönn-
um til ráðuneytis i kaupunum.
Tekjuhalli aflatryggingarsjóös
Fiskiþing telur, að færa beri
framlag rikissjóðs til Afla-
tryggingarsjóðs sjávarútvegsins i
sama hlutfall og það var til ársins
1963, þ.e., að framlag rikisins
verði jafnhátt framlagi sjávarút-
vegsins i sjóðinn, sem innheimt er
með útflutningsgjöldum. Ariö
1972 voru greiðslur úr sjóðnum 74
milljónir umfram tekjur, enda
hafði þá framlag rikissjóðs verið
lækkaö niöur i fjórðung þess, sem
áður var.
Vitamál
Þingið skoraði á samgöngu-
málaráðherra að sjá til þess að
fjármagn fengist, og vitamála-
stjóra aö hraða framkvæmdum —
til byggingar stefnuvita fyrir leið-
ina á milli Bjarnareyjar og nýja
hraunsins i Vestmannaeyjum og
vita á norðausturenda nýja
hraunsins og siöan leiðarmerki
fyrir innsiglinguna i Vestmanna-
eyjum. Ennfremur taldi þingið
nauðsynlegt að fjölga radarsvör
um á hinni lágu suðurströnd
landsins. A ýmsum öðrum stöð-
um lagði þingið til, aö komið væri
upp ýmist ljós-hljóð eöa radióvit-
um og einnig aö ljósmagn nokk-
urra vita væri aukið.
Hagnýting fiskveiöilandhelginnar
I þessu efni geröi Fiskiþing
itarlega ályktun i 9 liðum og var
meginefni þeirra sem hér segir:
Fiskiþing leggur áherzlu á, að
lagasetning um nýtingu fiskveiöi-
landhelginnar verði frjálsleg og
samræmd hagræn-liffræðileg og
félagsleg markmiö i fiskveiöum
og sjávarútvegi landsmanna.
Þingið taldi óeðlilegt að veiði-
heimildir væru fastbundnar með
lagasetningu vegna stöðugra
breytinga á fiskgöngum, út-
gerðarháttum, stærð og búnaði
veiðiskipa og veiðarfæra.
Þingið taldi.að það ætti að lög-
festa þaö hlutverk Haf-
rannsóknarstofnunarinnar að
láta i ljósi álit,stutt visindalegum
rökum, um heildarstefnu i veiði
til friðunar og verndar fiskistofn-
unum, hins vegar yrði fram-
kvæmd laga og reglugerða i
höndum landhelgiszælunnar og
lögregluyfirvalda i viðkomandi
byggðarlögum.
Þingið taldi ekki hyggilegt aö
miöa veiðiheimildir eingöngu við
rúmlestatölu skipa, heldur frem-
ur viö tegund veiöarfæris, lengd
skips og hestaflatölu.
Þingiö vildi og benda á, aö lok-
um stórra veiöisvæða, eins og
gert er ráö fyrir i frumvarpi land-
helgisnefndar, hefði óhjákvæmi-
lega i för með sér tilfærslu á sókn,
sem gæti þá orðiö öörum lands-
hlutum óhagstæö.
Ennfremur ályktaði þingiö, aö
engar togveiðar skyldu heimilaö-
ar innan 4ra sjómilna frá strönd
landsins, nema fyrir suöurströnd-
inni,þar bæri aö miöa við 3 sjóm.
Þingið vildi, að heimilt væri að
alfriða hryngingarstöövar þeirra
fisktegunda, sem hrygna á botn-
inn, og einnig takmörkuö svæði
hrygingar- og uppeldisstööva
annarra nytjafiska.
Loks taldi þingið, aö þegar um
væri aö ræöa leyfisveitingar á af-
mörkuöum svæöum meö ákveö-
inni tegund veiðarfæris eða
ákvöröun hámarksafla, þá væri
nauðsynlegt, aö útgeröaraöilum
væri gert slikt kunnugt meö nægi-
legum fyrirvara. Við breyttar lif-
fræðilegar aðstæður skal þó
heimilt að afturkalla áður veitt
leyfi.
Veröbólgan og sjávarútvegurinn
Þetta mál var eitt af megin-
málum Fiskiþings og var gerö um
þaö itarleg tillaga og samþykkt
með samhjóða atkvæöum.
Meginefni tillögunnar var, að
verðbólga hefði magnazt svo hér-
lendis,að nú horfði til algers öng-
þveitis höfuöútflutningsatvinnu-
vega þjóðarinnar, sjávarútvegs-
og iðnaðar, á næstu mánuðum.
Þrátt fyrir mikla verðhækkun
sjávarafuröaá erlendum mörkuð-
um.hefði orðiö mikill hallarekstur
hjá togaraflotanum siðastliðið ár
og fyrirsjáanlegt, að svo yrði
einnig á þessu ári. óöaveröbólgan
leiddi einnig af sér, að bæði
einstaklingar og félög reyndu að
Ijárfesta sem mest i stað þess að
geyma reiðufé, sem yrði verð-
laust i höndum manna. Þetta
hefði i för með sér auknar fram-
kvæmdir og þá samkeppni viö
sjávarútveginn um vinnuafl, og
þegar svo við þetta bættist,að hið
opinbera yki stöðugt sinar fram-
kvæmdir og fjármagnaði þær
meö erlendu lánsfé, þá hlyti þetta
að leiöa til fólkseklu i sjávarút-
vegi og fiskvinnslu. Sjávarútveg
urinn hefur þá sérstööu meðal at-
vinnuvega þjóðarinnar að hann
verður að sæta verðlagi á erlend-
um mörkuöum hverju sinni og
getur þvi ekki velt verðbólgu-
þunganum af sér. Fiskiþing skor-
ar þvi á Alþingi og rikisstjórn að
taka verðbólguöngþveitið, þetta
mesta vandamál útvegsins, til
rækiregrar athugunar.
Fiskmat.
Fiskiþingiö samþykkti tiilögu
um, aö tekið væri upp skyldumat
á ferskum sjávarafla og haldið
væri áfram að samræma fersk-
fiskmatiö á hinum ýmsu stööum.
Hafnarmál.
Fiskiþingið lagði áherzlu á að
auknar væru fjárveitingar til
hafna viðsvegar og i greinargerö
segir svo: ...mikiö vantar á, að
aðstaða i höfnum sé i samræmi
við ört vaxandi og stækkandi
fiskiskipaflota, svo telja megi
Framhald á bls. 23