Tíminn - 16.02.1974, Síða 8

TÍMINN Laugardagur 16. febrúar 1974. Laugardagur 16. febrúar 1974.
Atli Freyr Guðmundsson skrifar frd Bretlandi:
URSLIT KOSNINGANNA
ERU AFAR TVfSÝN
Jórvik 8.2. ’74.
Harðvitugasta kosninga-
barátta, sem háð hefur verið á
Bretlandseyjum á bessari öld.
hófst i gærdag er Ted Heath for
sætisráðherra Breta ákvað að
rjúfa þing og efna til kosninga
hinn 28. febrúar n.k.
Þessi tilkynning kom ekki á
óvart. Allt frá þvi að rikisstjórn
Ihaldsflokksins komst til valda
eftir óvæntan kosningasigur árið
1970 hafa verið stöðugar deilur á
vinnumarkaðnum, sem náðu
hámarki, er kolanámamenn
efndu til verkfalls árið 1971. Þetta
verkfall varð hið harðvitugasta
og lengsta slðan 1926,Kolanáma-
menn hlutu með þessari baráttu
nokkrar kjarabætur, en dýrt voru
þær keyptar.
Siðan hefur verðbólgan i Bret-
landi verið meiri en áður þekk -
ist. Meginstefna rikisstjórnar-
innar varð þess valdandi, að bilið
milli fátækra og rikra hefur
stórvaxið, en hjálp hins opinbera,
öldruðum og þurfandi til handa,
hefur ekki verið i neinu samræmi
við verðlagsþróunina i landinu.
Sem dæmi um efnahagsþróun-
ina má nefna að á siðasta ári var
greiðslujöfnuður við útlönd óhag-
stæður um 2000 milljónir punda.
Litlar ráðstafanir virðist rikis-
stjórnin hafa gert til að fylla þetta
stórkostlega bil milli innflutnings
og útflutnings, þvl eins og sakir
standa eru allar horfur á, að 1 ár
bætist aðrar tvö þúsund milljónir
við reikninginn og I lok ársins
verði staðan fjögur þúsund
milljónir punda Bretum i óhag.
Rétt erþó að hafa i huga, að hluti
þessa er vegna oliustriðsins i
heiminum.
Verðbólgan hefur vaxið á „nýju
meti” að undanförnu, 10% á ári
að meðaltali.
Það er nú ljóst, að hvaða rikis-
stjórn, sem tekur við búinu hinn 1.
marz n.k., mun hafa mjög litið
svigrúm til athafna. Efnahags-
mál Breta virðast aðeins verða
leyst með stórkostlegri lifskjara-
skerðingu almennings i landinu. í
fyrsta skipti síðan heimsstyrjöld-
inni siðari lauk, eru nú horfur á að
heimsverzlunin muni ekki aukast
á árinu. Sú pólitik, sem Harold
Wilson rak á sinum tima að reisa
stórlán og stórauka útflutning er
ekki lengur fyrir hendi.
,,Rauðir undir rúmun-
um”
í ávarpi sinu til þjóðarinnar i
gærkvöldi réðist forsætisráðherr-
ann með offorsi á „þau öfl, sem
vilja algjörlega umbylta hinum
lýðræðislegu stjórnarháttum okk-
ar”. Með þessu er hann enn á ný
að ráðast á foringja verkalýðs-
hreyfingarinnar, sem hann segir
vinna að þvi i smáhópum að koll-
varpa rikjandi þjóðskipulagi.
Þá réðst Heath á foringja
stjórnarandstöðunnar, Wilson, og
kvað hann ábyrgan fyrir þvi, að
sættir hefðu ekki tekizt á vinnu-
markaðnum.
Að lokum beindi forsætisráð-
herra orðum sinum til kolanáma-
manna og sagði: „Það eru erfiðir
timar. Við erum öll á sama báti,
og ef þið sökkvið okkur núna,
munum við öll drukkna”. — „Og
varla þú, bölvaður þú átt þó alltaf
stórsnekkjuna „Morning Clbud”
til að bjarga þér,” heyrði ég
verkamann segja af þessu tilefni,
en Ted Heath er siglari mikill
sem kunnugt er.
Meginefni ræðu Heath var sem
sagt að segja þjóðinni það skýrt,
að verkamenn og verkalýðsfor-
ustan (sem hann hefur kallað
„Reds under the beds” — RAUÐ-
IR UNDIR RÚMUNUM) væru að
sigla skútunni I strand, og að
kommúnistar væru að biða sins
færis. Sjálfsagt hrifur þessi áróð-
ur íhaldsflokksins, þvi
kommúnista óttast Bretar meira
en pestina.
AFTUR TIL STARFA
MEÐ „LABOUR”
Þegar þetta er skrifað hefur
Harold Wilson, foringi stjórnar-
andstöðunnar, ekki svarað for-
sætisráðherra. Það mun hann
gera siðar i dag I ávarpi til
þjóðarinnar. Allir flokkarnir
munu leggja fram kosningaávarp
sitt um og eftir helgina.
Frjálslyndi flokkurinn hefur
verið tilbúinn með sitt plagg um
nokkurn tima og vitað er að aðal
kjörorð Verkalýðsflokksins verð-
ur: „Back to work with Labour”
— Aftur til starfa með Verka-
mannaflokknum.
Talið er að i ræðu sinni muni H.
Wilson einkum leggja áherzlu á
að Heath sé að fela efnahags-
óstjórn á bak við verkamenn.
,,Sá svarti senuþjófur”
Sá, sem stal senunni i gær var
enn einu sinni hinn öfgasinnaði
Ihaldsmaður Enoch Powell. Hann
lýsti þvi yfir, að hann myndi ekki
gefa kost á sér til endurkjörs fyrir
íhaldsflokkinn að svo stöddu.
Enoch Powell, sm verið hefur
ókrýndur konugnur hægrisinna
meðal fhaldsmanna vakti fyrst
stórathygli árið 1968, er hann var
rekinn úr skuggaráðuneyti E.
Heath fyrir ögfafulla ræðu, sem
hann flutti i Birmingham um
stöðu útlendinga I Bretlandi.
Siðan 1970 hefur E. Heath legið
undir stöðugum árásum þessa
flokksbróður sins fyrir að hafa
svikið þá stefnu, sem flokkurinn
boðaði i kosningunum 1970.
I yfirlýsingu sinni i gær sagði E.
Powell m.a. að þessar kosningar
munu verða háðar á fölskum for-
sendum, og bætti við, að það væri
ósæmilegt við brezk stjórnmál, og
hættulegt fyrir þingið sjálft, þeg-
Wilson
Thorpe
FF
Ríkisstjórnin hefur boðað til þessara
kosninga í örvæntingu"
Harold Wilson gerði grein fyr-
ir kosningaplaggi Verkamanna-
flokksins sl. laugardag. í ræðu
sinni endurtók hann það, sem
hann áður hafði sagt i sjónvarpi
kvöldið áður, að ástæðan fyrir
ákvörðun Heath um að boða til
kosninga nú væri, að forsætis-
ráðherrann sæi nú eina mögu-
leikann á að losa sig undan
ábyrgð rangrar stjórnarstefnu,
og reyndi að varpa þeirri
ábyrgö á herðar námamanna og
alþýöu.
„Rikisstjórnin hefur boðað til
þessara kosninga i örvæntingu.
Hún er ófær um að stjórna, og
hún þorir ekki að segja fólki
sannleikann”, sagði H. Wilson.
Og um Ted Heath sagði hann:
Jleath hefur sýnt að hann er
góður við að skapa vandamál.
En hann hefur ekki sýnt, að
hann sé að sama skapi góður við
að leysa þau”.
Kosningaávarp Verkamanna-
flokksins var birt á sama tima
og yfirlýsing kolanámamanna
um að þeir muni halda við fyrri
ákvörðun um verkfall.
Avarpið er óbreytt frá þvi
sem birt var hinn 11. janúar sl.
Undir fyrirsögninni: „Vinnum
saman, leið Verkamannaflokks-
ins úr ógöngum”, er aðal-
áherzla lögð á að bæta kjör al-
mennings og minnka bilið milli
rikra og fátækra.
Verkamannaflokkurinn mun
þegar i stað hefjast handa um
gerð nýrra samninga við Efna-
hagsbandalagið. Hann mun
þjóðnýta oliulindirnar i Norður-
sjó. Þá boðar flokkurinn róttæk-
ar breytingar á löggjöf um al-
mannatryggingar.
Varðandi verkfall náma-
manna segir i ávarpinu:
„Rikisstjórn Verkamanna-
flokksins mun sjá til þess að
verkfallið verði leyst með
samningum. Við munum koma
á stofn verðlagseftirliti og ráð-
ast gegn hvers kyns gróðab>-alli
og við munum skapa það ásland
að friður haldist á vinnu-
markaðnum”.
Á sama tima og þessi yfir-
lýsing var birt tilkynntu kola-
námamenn verkfall sitt, sem
hófst á miðnætti sl. laugardags.
Ekki hefur komið til neinna
átaka milli verkfallsvarða og
yfirvalda, enda mun Wilson
leggja mikla áherzlu á það^ við
námamenn, að þeir stofni ekki
til neinna þeirra átaka, sem
spillt geti fyrir sigri Verka-
mannaflokksins.
Ihaldsf lokkurinn birti
kosningaávarp sitt i morgun.
Meginefni þess er að rikisstjórn
Ihaldsflokksins muni láta
verkalýðsfélögin sjálf bera
ábyrgð á verkfallsgreiðslum til
félagsmanna sinna. Ef sjóðir
verkalýðsfélaga ganga til
þurrðar mun rikisstjórnin veita
lán til skamms tima.
Með þessu ætlar ihaldið sér
auðsjáanlega að lama styrk
verkalýðsfélaganna og gera
þeim eins erfitt og frekast er
unnt að öðlast kjarabætur. í
öðru lagi er kveðið á um að
endurskoðuð skuli tvisvar á ári
lögin um eftirlaun (ellilaun).
I þriðja lagi er boðaður sá
möguleiki að hægt sé að kaupa
„verkamannabústaði”. En eins
og lög eru i dag eru slik hús ekki
eign þeirra, sem i þeim búa.
I fjórða lagi er svo boðað að
Iögin um vinnudómstólinn
(Industrial Relations Court)
muni endurskoðuð.
En I lokin kveður við annan
tón i þessu ávarpi, sem ber
fyrirsögnina „Ákveðnar að-
gerðir fyrir sanngjarnt Bret-
land”.
Þá getur ihaldið ekki lengur á
sér setið en ræðst með offorsi
gegn Verkamannaflokknum.
Þar segir m.a. „Verkamanna-
flokkurinn hefur nú i fyrsta
skipti I sögunni verið yfirtekinn
af öfgafullum vinstrimönnum.
Þetta hefur tekizt vegna yfir-
drottnunar litils hóps valda-
gráðugra verkalýðsforingja,
sem hafa gert Verkamanna-
flokkinn að þeirri óskapnaði sem
hann nú er”.
Þannig enda þeir plaggið,
sem þeir sjálfir segja, að hafi
verið samið af „skynsemi og
hófsemi” (Reason and
moderation).
Harold Wilson sagði i sjón-
varpsviðtali I morgun, að ávarp
Ihaldsflokksins byði ekki upp á
neitt nema sundrung. Hann
kallaði ávarpið: „Akallið um
sundrung”.
Hann lagði enn áherzlu á það,
að brezka þjóðin léti ekki ginn-
ast af þeim áróðri Ihaldsflokks-
ins, að kosið væri um það,
hverjir ættu að stjórna landinu,
verkalýðshreyfingin eða rikis-
stjórnin. „Verðlagsmálin, jafn-
rétti, og hja'lp hins opinbera við
þurfandi eru aðalmálin”, sagði
Wilson. Ennfremur lagði hann
áherzlu á, að ef rikisstjórn
Verkamannaflökksins kæmist
að, myndi ekki liða meir en „ein
vika eða tvær” þar til endur-
skoðun samninga við EBE hæf-
ist.
Jeremy Thorpe réðst gegn
ávarpi thaldsflokksins og sagði
það fullt af öfgum. Raunar kvað
hann þessar kosningar vera að
meginefni um „öfgar til hægri
eða vinstri”.
Aðspurður sagði Jeremy
Thorpe leiðtogi Frjálslynda
flokksins, að ef hann kæmist i
oddaaðstöðu að kosningum
loknum, þá mundi hann reiðu-
búinn að vinna með hverjum
þeim, sem væri I raun tilbúinn
til að leiða þjóðina úr þeim
ógöngum, sem hún er nú i.
„En”, sagði Thorpe, i slikri
samsteypustjórn get ég ekki
séð, að Wilson eða Heath geti
verið leiðandi. Þeir geta ekki
sameinað þjóðina”.
Með þessu er Thorpe að gera
þvi skóna, að Frjálslyndi
flokkurinn verði kallaður til for-
ystu i rikisstjórn
Og vissulega má Thorpe vera
vongóður, þvi þeirri skoðun
eykst stöðugt fylgi, að Frjáls-
lyndi flokkurinn muni vinna
umtalsverðan sigur i kosning-
unum.
Að lokum má geta þess til
gamans, að vegna kosninganna
hefur timatakmörkunum, sem
hafa gilt frá áramótum um út-
sendingartima sjónvarps, verið
aflétt. Og fjölmiðlar eru „upp-
fullir” af kosningaumræðum.
Næsta miðvikudag mun
Frjálslyndi flokkurinn birta
stefnuávarp sitt, og mun Timinn
gera grein fyrir þvi siðar.
Á meðan heldur kosninga-
slagurinn áfram. Heath og Wil-
son eru báðir á ferðalagi i
norðurhluta Englands, en
Thorpe hyggst eyða öllum sin-
um tima i eigin kjörd?:mi, enda
vann hann sæti sitt i siðustu
kosningum með aðeirs 369 atkv.
meirihluta, og þvi erfiður róður.
A.F.G.
TÍMINN
9
Heath
ar „rikisstjórn reynir að stela
sigri með þvi að telja almenningi
trú um einn hlut fyrir kosningar
og gera svo hið gagnstæða eftir
kosningar”.
Yfirlýsing Enoch Powells er
mikilvæg og enginn veit, hver
áhrif hún muni hafa, en eitt er
vist, að „úlfurinn frá Wolver-
hampton” mun verða Heath eins
óþarfur og erfiður og frekast má.
HARÐVÍTUGUSTU
KOSNINGAR
Á ÖLDINNI
1) Sá frestur sem gefinn er fyrir
kosningarT.nú er einn sá styzti,
sem um getur, og sá stytzti sið-
an heimsstyrjöldinni siðari
lauk, eða þrjár vikur.
2) Eitt siðasta verk brezka þings-
ins nú var að framlengja lögin
um „State of Emergency ” sem
þýðir, að aðeins einu sinni áður
á þessari öld hafa kosningar
verið háðar á Bretlandi á
„neyðartimum”.
3) Nú verður kjörið I fyrsta skipti
eftir nýrri kjördæmaskipan, og
verður fjölgun þingmanna
fimm af þessum sökum.
4) Og eitt af þvi, sem sýnist mjög
mikilvægt er að nú er kosið
vegna deilna milli verkalýðs-
hreyfingarog rikisstjórnar. Er
mér ekki kunnugt um að það
hafi áður verið gefin sem aðal-
ástæða fyrir þingrofi og
kosningum á Bretlandi.
5) Allar likur eru á að kola-
námumenn verði i verkfalli, og
er ekki gott að segja nema það
muni hjálpa íhaldsflokknum.
Hver vinnur?
Gallupskoðanakönnunin sýndi I
gær 3% sigur fyrir verkamanna-
flokkinn. Þessar skoðanakannan-
ir eru þó ekki áreiðanlegar. Menn
skipta um skoðun daglega, ef svo
má að orði kveða, allt til kjör-
dags.
Er þess að minnast, að i kosn-
ingunum 1970 sýndu skoðana-
kannanir sigur Verkamanna-
flokksins til siðasta dags, en
sigurinn varð fhaldsflokksins.
Heath hefur skorað á verka-
lýðsforustuna að beita sér fyrir
þvi að ekki verði verkföll meðan á
kosningabaráttunni stendur.
Ihaldsflokkurinn hefur nú
fimmtán sæta meirihluta i þing-
inu. Frjálslyndi flokkurinn undir
stjórn Jeremy Thorpe hafði jafnt
og þétt saxað á meirihluta Ihalds-
flokksins i aukakosningum. Hver
staða hans verður er ómögulegt
að segja. Rétt er þó að geta þess
að Frjálslyndir hafa að jafnaði
unnið i aukakosningum en tapað i
aðalkosningum. Kjósendur fara
þannig á „básinn sinn” þegar á
herðir!!
Enoch Powell gefur ekki kost á
sér til kjörs. Enginn veit hvað
fyrir honum vakir. En mér sýnist,
að hann gæti átt það til að berjasl
af alefli utanflokka i þessari
baráttu til að lemja á Ted Heath
og sýna forystu íhaldsflokksins
hversu sterkur Enoch persónu-
lega. Eitt er þó vist, að Enoch
Powell er afar sterkur áróðurs-
maður og hann hefur ekki sungið
sitt siðasta i pólitik.
Ég bað G. Moodie, prófessor við
Stjórnmálafræðideild Háskólans i
Jórvik að segja i stuttu máli,
hver hans viðbrögð og spádómar
væru á þessum fyrsta degi
baráttunnar. Hann sagði:
„Það er ómögulegt að svara
ýmsum þeim spurningum, sem
fyrir liggja. Ef námaverkamenn
gefa ekki eftir, en fara i verkfall
fyrir kosnignar, þá held ég, að
Ihaldsflokkurinn sé öruggur um
sigur. Þetta er aðalmálið.
Ef fólk liður skort nú vegna
verkfalla mun það hegna Verka-
mannaflokknum. Ihaldsflokkur-
inn hefur lagt að þvi grundvöll-
inn, að hér sé kosið um það,
hverjir eigi að stjórna, verkalýðs-
félögin eða rikisstjórnin, en ekki
um fjármálaerfiðleika rikisins.
Ef verkföll verða ekki boðuð,þá
er að sjá hvert verður aðalmál
kosninganna.
Verkamannaflokkurinn er afar
veikur i þessari kosningabaráttu.
Hann er klofinn innbyrðis. Staða
Harolds Wilson er mun veikari
en hún var 1964.
Ted Heath er áberandi sterkari
i sjónvarpi. Og það verður i gegn-
um sjónvarp, sem meginúrslitin
eru ráðin i stuttri og hatrammri
kosningabaráttu sem þessari.
Eg spái þvi, að Frjálslyndi
flokkurinn og þjóðernissinnar i
Skotlandi og Wales komi sterk
ari út nú en oftast áður, þró
unin virðist vera i þá átt.
Ég segi ekki að það verði sam-
steypustjórn eftir kosningar, en
mér sýnist að það séu þó meiri
möguleikar á slikri stöðu nú, en
oftast áður.
Enoch Powell er sterkur. Hann
á eftir að koma i þingið aftur,
sennilega i aukakosningunum
siðar. Hvort honum tekst að
breyta nokkru fyrir Ihaldsflokkn-
um nú veit ég ekki, en hann mun
berjast.
En mundu, sagði prófessor
Moodie að lokum, kosningaúrslit-
in velta á þvi, hversu óvinsæla
Ihaldsflokknum tekst að gera
verkamenn i augum þjóðarinn-
ar”.
Þessi skoðun prófessors G.
Moodie virðist vera algeng hér.
Ég spurði nokkra kunningja
mina hvernig á þvi stæði að Bret-
ar létu bjóða sér slika verðbólgu
og óstjórn, en ætluðusvo að kjósa
ósköpin yfir sig á ný.
Einn þeirra sagði: „Við erum
Ihaldssamir að eðlisfari Bretar,
og hræddir við breytingar „The
Devil you know is better than the
Devil you don’t know” — Djöfull-
inn, sem þú þekkir, er skárri en
sá, sem þú þekkir ekki.
— Þetta virðist mér vera
grunntónninn hjá fjöldanum
núna.
En við skulum biða eftir
boðskap flokkanna nú um helg-
ina. Hlaupið er hafið, og það þen-
ur sig hver sem betur getur.
Og úrslitin verða afar tvisýn.
»