Tíminn - 20.03.1974, Side 7

Miðvikudagur 20. marz 1974.
TÍMINN
7
NÝ ÚTGAFA AF FERÐABÓK
EGGERTS OG BJARNA
— henni munu fylgja
HHJ—Rvik — Nú eru fundnar
frummyndir þær, sem gerðar
voru vegna ferðabókar Eggerts
Ólafssonar og Bjarna Pálssonar,
eins og Timinn hefur skýrt frá.
l>ær fundust i vörzlu Danska
visindafélagsins og eru nú
komnar hingað til lands, þvi að i
ráöi er, að bókaútgáfan Örn og
Örlygur gefi ferðabókina út siðar
á þessu ári. Mcðal þessara
mynda eru margar litmyndir,
sem ckki birtust i útgáfunni, svo
að alls verða litmyndir i hinni
fyrirhuguðu útgáfu um þriðjungi
fleiri en áður hafa birzt, cða
kunnugt verið um.
Myndablöðin eru alls 26, en á
sumum þeirra cru margar mynd-
ir, þannig aö alls eru myndirnar
nokkuö á annað hundrað.
— Þetta er veigamesta verkefni
útgáfunnar til þessa, sagði Orlyg-
ur llálfdánarson bókaútgefandi
þegar hann ræddi við blaðamenn
um hina fyrirhuguðu útgáfu,
Kostnaður mun án efa skipta
mörgum milljónum, en i okkar
augum er- þaö ekki aðalatriðið
heldur hitt, að nú eignumst við
nýja útgáfu af þessu merka riti og
þar verða allar frummyndirnar
með i fyrsta skipti. Auk islenzku
útgáfunnar munum við gefa bók-
ina út á ensku nokkuð stytta.
Danska visindafélagið var svo
vinsamlegt aö lána okkur þessar
myndirhingað til lands vegna út-
gáfunnar, en i ráði er að efna til
allar frummyndirnar
sýningar á þeim. þannig að
almenningi gefist þess kostur að
skoða þessa ómetanlegu dýrgripi.
Bókin hefur áður komið út á
islenzku i þýðingu Steindórs
Steindórssonar frá Hlöðum, en sú
útgáfa er löngu uppseld.
— Ferðabókin var upphaflega
gefin út á dönsku árið 1972 sagði
Steindór Steindórsson, og siðar á
þýzku og laust fyrir aldamótin
1800 kom hún út á frönsku og loks
á ensku 1805. 1 dönsku frumútgáf-
unni kom bókin út i 500 eintökum
og áskriftarlistar sýna, að um 60
Islendingar keyptu hana. Flestir
þeirra voru prestar, en þó voru
þar á meðal 11 islenzkir stúdentar
i Kaupmannahöfn. Meðal merkra
nafna á listanum má nefna Finn
biskup. Skúla fógeta, Jón Ólafs-
son varalögmann, Magnús
sýslumann Ketilsson og Boga
Benediktsson á Staðarfelli. sem
er eini bóndinn á listanum.
Þegar Ferðabókin kom fyrst út
kostaði hún hálfan fjórða rikisdal.
sem var tölvert fé, þvi að þá mun
ærverðið hafa verið þvi sem næst
tveir rikisdalir, sagði Steindór.
Teikningarnar, sem nú birtast
eru sumpart gerðar eftir frum-
myndum Eggerts og liklega
Bjarna, þvi að ekki er órsennilegt
að hann hafi verið maður drátt-
hagur, þvi að listfengi var i ætt
hans, og sumpart eftir náttúru-
gripum.
Meðal myndanna eru tvær litl-
í litum
ar myndir, sem Eggert hefur
e.t.v. teiknað sjáifur, og er önnur
frá Hornströndum, en hin er
uppdráttur af Surtshelli.
Ferðabók Eggerts Ólafssonar
og Bjarna Pálssonar, sem fyrst
var gefin út á dönsku 1772 er eitt
hið ágætasta rit um ísland fyrr og
siðar. Islenzk þýðing hennar gerð
af Steindóri Steindórssyni frá
Hlöðum. kom úr 1943. Ferðabókin
var prýdd með 51 myndablaði,
voru það eirstungur af landslagi,
búningum, steinum, fuglum, fisk-
um, hvölum o.fl. dýrum. Eru
fleiri en ein mynd á sumum blöð-
unum. Hafa myndir þessar fylgt
öllum útgáfum Ferðabókarinnar,
nema hinni ensku, þær eru gerðar
eftir frumteikningu Eggerts,
flestar a.m.k. Þaö hefir lengi
verið kunnugt, að i upphafi gerði
Eggert fleiri myndir en þær, sem
prentaðar voru. Segir Þorvaldur
Thoroddsen i Landfræðisögu sinni
,,að útgefendur hafi valið úr hið
helzta”. 1 ævisögu Eggerts segir
Vilhjálmur Þ. Gislason, að hjá
Visindafélaginu danska séu
geymd 113 myndablöð, og séu
flestar myndirnar litaðar.
Annað var ekki kunnugt um
myndir þessar hér á landi fyrr en
dr. Egill Snorras., sem er yfir-
lækni i Kaupmannahöfn og af
islenzkum ættum flutti erindi um
Ferðabókina og myndir, er henni
heyrðu til, i Félagi áhugamanna
Þórður Einarsson, blaðafulltrúi utanrikisráðuneytisins, og Steindór
Steindórsson með litmyndapakkann á milli sin.
Örlygur Hálfdanarson, Jónas Kristjánsson og Steindór Steindórsson
virða fyrir sér einhverja athyglisverðustu myndina.
Frá hádegisverðarfundi Sambands isl. samvinnufélaga. Jón Þór Jóhannsson framkvæmdastjóri Véla-
deildar SIS er i ræðustóli.
Timamynd: Róbert
Hddegisverðarfundur um jarðvinnslutæki
Gsal—Reykjavik— Nýverið bauö
Samband fslenzkra samvinnu-
félaga jarðræktarráðunautum til
ráðstefnu og hádegisverðar að
Hótel Sögu. Sóttu þennan fund
margir ráöunautar viðs vegar að
af landinu, auk búfræðikandidata
frá bændaskólanum á Hvanneyri.
Jón Þór Jóhannsson, fram*
EFTIRTALDIR nemendur luku
námi frá Hjúkrunarskóla tslands
6/3 1974:
Ágústa Eiriksdóttir frá Þingvöll-
um, Ásdis Jónsdóttir úr Kópa-
vogi. Ásta Karlsdóttir úr
Reykjavik.Berglind Freymóðs-
dóttir úr Reykjavik, Björg Cortes
úr Reykjavik, Bryndis Konráðs-
dóttir úr Reykjavik, Edda ólafs-
dóttir úr Reykjavik, Elinborg
Angantýsdóttir úr Eyjafirði,
Erla Friðriksdóttir úr Kópavogi,
Guðriður Hulda Haraldsdóttir úr
Reykjavik. Guðrún Gerður
Sæmundsdóttir úr Hveragerði,
Halldóra Andrésdóttir, úr
Reykjavik. Helga Sigurjóna
Helgadóttir frá Ólafsfiröi, Halla
Hauksdóttir úr Reykjavik, Ingi-
björg Jónsdóttir úr Stykkishólmi.
Jóna Kristjánsdóttir úr Reykja-
vík. Kristin Á. Claessen úr Kópa-
vogi, Magnhildur Þórveig
Sigurðardóttirfrá Hvammstanga,
kvæmdastjóri Véladeildar
SIS, bauð gesti velkomna, en
Gunnar Gunnarsson deildar-
stjóri flutti erindi um ný tæki
jarðvinnslu. Skýrði hann frá þvi,
að SIS væri að fá nýja og
fullkomna dráttárvél frá hinum
heimsþekktu Farmall Inter-
national fyrirtæki til sölu. Enn-
fremur ræddi hann um ýmis-
Margrét Halldórsdóttir úr Kópa-
vogi, Ásta Arnþórsdóttir úr
Köldukinn, S.-Þing. Minerva
Sveinsdóttir úr Reykjavik, Ólina
S. Torfadóttir af Isafirði, Sigriður
Agnarsdóttir úr Kópavogi, Sigriö-
ur Harðardóttir af Akranesi,
Steinunn Ingvarsdóttir frá Reykj-
um á Skeiðum, Valgeröur
Baldursdóttir úr Aðaldal, S-Þing.
Þórey Hannesdóttir úr Reykja-
EBE og USA
NTB—London — Utanrikisráð-
herra Bandarikjanna, Henry
Kissinger, ætlar að ræða viðhinn
brezka starfsbróður sinn.James
Callaghan, að sögn starfsmanns
við ameriska sendiráðiö i London.
Kissinger kemur til London
legan útbúnað fyrir þessar vélar,
en þær eru 145 hestafla með 125
hestafla aflúttaki og á tvöföldum
hjólbörðum að aftan. Er þessi vél
búin öllum bezta útbúnaði, sem
völ er á. Sambandið er að leita
fyrir sér um stórvirk tæki, sem
nota má við þessa dráttarvél, svo
auka megi notagildi hennar fyrir
jarðvinnslu.
vik, Þórdis Kristinsdóttir úr Nes-
kaupstað.
Þcssir nemendur Ijúka námi á
næstu vikum:
Guðriður Kristjánsdóttir úr
Hafnarfirði, Arndis Ósk Hauks-
dóttir úr Reykjavik, Sveinbjörg
Eyvindsdóttir úr Reykjavik,
llallbera Friðriksdóttir úr
Reykjavik. Ilulda Guðbjörnsdótt-
ir úr Kópavogi.
eftir fyrirhugaða heimsókn sina
til Moskvu, þar sem hann ræðir
við sovézka leiðtoga.
Búizt er við, að Callaghan og
Kissinger ræði aðallega um
spennuna milli Bandarikjanna og
Efnahagsbandalagslandanna.
um sögu læknisfræðinnar, i
Háskóla lslands 1970, en ekki var
það kunnugt almenningi fyrr en i
Arbók Fornleifafélagsins fyrir
árið 1972, en dr. Egill hefir
kannað þetta efni til hlitar. Varð
hann mjög hrifinn af myndunum
og kallar þaö ..oplevelse” að
skoða margar þeirra. Fjórir
teiknarar hafa endurteiknað
frummyndir Eggerts, þeirra á
meðal er Jón yngri frá Svefneyj-
um, bróðir Eggerts. sem er
höfundur steinamyndanna. Dr.
Egill hefir kannað feril teiknar-
anna og gerir grein fyrir þeim i
erindi sinu. I nýútkomnu riti um
Visindafélagiö danska hefir svo
Asger Lomholt, arkivar gert
grein fyrir myndasafninu og birt-
ir hann þar nokkrar litmyndir af
þeim. og eru sumar þeirra prent-
aðar i Árbók Fornleifafélagsins.
Eins og fyrr var getið þýddi
Steindór Steindórsson ferðabók-
ina á sinum tima. Þegar hann svo
dvaldist i Höfn haustið 1972 skoð-
aði hann myndasafnið, og fór
honum likt og dr. Agli að hann
hreifst mjög af þeim. enda er það
mála sannast, að þær eru margar
forkunnarvel gerðar. og sýna
miklu meira en eirstungurnar,
sem margar hverjar hafa
heppnast miður vel. Varð honum
þá ljóst, að ef einhverntima kæmi
til nýrrar útgáfu af Ferðabókinni
á Islandi yrði skilyröislaust að
prenta hinar upphaflegu litmynd-
ir i stað eirstungnanna, og auk
þeirra hinar óprentuðu myndir.
a.m.k. langflestar þeirra, þvi að
margar þeirra standa prentuöu
myndunum sizt að baki.
Þegar svo Bokaútgáfan örn og
Örlygur ákvað á siðastliðnu ári að
gefa út að nýju islenzku og ensku
þýðingarnar á F’eröabók Eggerts
á þessu ári, töldu útgefendur
sjálfsagt, að i hinni nýju
útgáfu yrðu hinar lituðu
frummyndir, ekki aðeins þær,
sem eirstungur voru til af
heldur einnig hinar, sem
hvergi hafa birst. Annað væri
naumast sæmandi minningu
Eggerts. Fóru þeir örlygur
Hálfdanarson og Steindór til
Hafnar að kynna sér mynda-
safnið betur og vinna að undir-
búningi á prentun þeirra.
Fyrir milligöngu Siguröar
Bjarnasonar sendiherra i Kaup-
ma.nnahöfn fékkst allt safnið
léð hingað heim og sýndi Asger
Lomholt arkivar sérstaka
ljúfmennsku og greiðvikni i þvi
sambandi. Voru myndirnar siðan
fluttar hingaö heim á vegum
islenzka utanrikisráðuneytisins
og afhenti blaöafulltrúi þess.
Þórður Einarsson, þeim Steindóri
og Örlygi myndirnar hinn 4.
október sl. Þann sama dag veitti
forstöðumaður Árnasafns. dr.
Jónas Kristjánsson. myndunum
viðtöku, en meðan þær verða hér
heima verða þær geymdar i
Arnagarði og þar unnið að undir-
búningi prentunar þeirra. Kann
útgáfan öllum þessum aðilum
þakkir fyrir ágæta fyrirgreiðslu.
Og nú eru myndirnar komnar
heim, þótt ekki sé nema um
stundarsakir. En heimsókn
þeirra verður til þess, að þær
verða almenningi kunnar. og
munu þær vissulega auka hróður
þeirra Ferðabókahöfundanna
Eggerts og Bjarna, auk þess sem
margar þeirra eru sérstakt
augnayndi, hverjum sem meta
kann vel gert verk.
Auk útgáfu bókarinnar á þessu
ári er sem fyrr segir fyrirhugað
að halda sýningu á myndunum.
Hún verður i húsakynnum
Þjóðminjasafnsins og hefir
þjóðminjavöröur góðfúslega veitt
leyfi sitt til þess, en eftir er að
afla heimildar danska Visinda-
félagsins.
Það er ýkju- og öfgalaust mál.
að myndir þessar eru i senn bæði
stórfróðlegar. og yfirleitt prýði-
lega gerðar. auk þess, sem þær
kynna oss eina hlið á hinum
fjölþættu hæfileikum Eggerts
Ólafssonar. enda þótt hann hafi
ekki frá þeim gengið til fulls. þær
sýna bæði. hvaö honum var mest i
mun að komiö væri á framfæri til
skýringar texta bókarinnar. og
einnig að hann hefir verið drátt-
hagur. þvi að jafngóöar myndir
hefðu naumast verið gerðar. ef
ekki hefði notið viö sæmilegra
frumteikninga. Það er þvi vel til
fundið og maklegt. að myndir
þessar verði almenningseign.
ásamt nýjum útgáfum Feröabók-
arinnar. sem veriö hafa ófáanleg-
ar I fjölda ára, á hátiðarárinu
1974, en þá eru liöin 202 ár siðan
Ferðabókin var fyrst prentuð i
Sórev.
Þess skal aö lokum getið að hin
enska útgáfa Ferðabókarinnar.
sem kom út árið 1805 i styttri
útgáfu, hefir veriö endurskoðuö
að nokkru og eins og fram hefir
komið mun hún einnig prýdd
áðurnefndum litmyndum.
Hönnun bókanna og uppröðun
mynda annast Hilmar Þ. Helga-
son i samráði viö þýöanda og út-
gefendur. Frumteikningar af
búningamyndum eru ekki til.
Hilmar hefur þvi litskreytt þær
koparstungur. sem til eru af
búningamyndunum og hefur þar
stuðst við þjóðlifsmyndir úr
Ferðabókinni og auk þess leitað
fanga á Þjóðminjasafninu.
Nýjar hjúkrunarkonur Ijúka prófi
Ræða spennuna milli