Tíminn - 20.03.1974, Qupperneq 8

B
TÍMINN
Miðvikudagur 20. marz 1974.
Sigurjón Rist:
Laxó, Skjólfandafljót,
línuleiðir og staurahæð
— svar við opnu bréfi Sigfúsar
Jónssonar ó Einarsstöðum
Aldeyjarfoss I Skjálfandafljóti, fremst i Bár&ardal.
Góði kunningi, Sigfús á
Einarsstöðum.
Þú spyrð mig i Timanum 9.
þ.m., hvort það hafi verið
gleymska eða hvort fljóðljós
sjónvarpsvéla hafi villt svo um
fyrir mér, að ég minntist ekki á
virkjunarmöguleika Skjálfanda-
íljóts við Ishólsvatn i sjónvarps-
þættinum Landshorn nú fyrir
skemmstu. Nei. Þar var hvorki
flóðljósum né gleymsku um að
kenna. Til þess að unnt hefði verið
að minnast á Skjálfandafljót og
gera þvi skil, svo að gagni mætti
verða, hefði þátturinn þurft að
vera ofurlitið lengri og málin i
heild rædd itarlegar.
Við lestur bréfs þins virðist
mér, að ég þurfi að taka til með-
íerðar fjögur atriði, svara
spurningum þinum eða gera mál-
um á annan hátt fyllri skil. Bregzt
ég þá eigi vonum þfnum, en i nið-
urlagi bréfsins segir þú: ,,og auð-
vitað treysti ég þvi, að þú svarir
mér.”
Atriðin eru:
1) Laxá, frekari virkjun, stiflu-
gerð
2) Skálfandafljót, virkjun við
tshólsvatn
3) Lina um Sprengisand
4) Lina á lágum staurum
Ég stend vel að vigi við að
svara þér, þvi að dóttir min tók
sjónvarpsviðtalið upp á segul-
band, og nú hef ég hlýtt á það, svo
að ekkert fer á milli mála.
1. Laxá
t bréfi þinu i Timanum segir
þú: „Nú ætla ég þér siðustum
manna, að eytt sé dýrmætum
tima, i raforkuskortinum, i að
jagast um það, sem aldrei verður
— frekari virkjun i Laxá —.”
Rétt er það, ekki er vert að eyða
frekari tima án raunhæfra að-
gerða. Við árslok 1969 var um tvo
kosti að velja til að setja deilumál
niður þá strax: Fullvirkjun
Lagarfoss þá, eins fljótt og unnt
var, og leggja linu til Norður-
lands. Hinn valkosturinn var
orkulina norður yfir Sprengisand.
Illu heilli var ekki raunhæft að
ræða um hinn þriðja, virkjun i
Skjálfandafljóti, og skal ég koma
að þvi siðar. En snúum okkur nú
rakleitt að Landshorninu hans
Eiðs um daginn. Hann spurði mig
úm viðhorf mitt til áframhald-
andi virkjunar i Laxá. Svarið er
orðrétt þannig: „Eins og málin
standa nú, þá er það aðeins til að
tefja timann. Það er alveg fráleitt
að eiga við slfkt, vegna þess að
nýbúið er að leysa hina miklu og
erfiðu deilu og ekki vert að rifa
hana upp. Það er á valdi þessara
manna, landeigenda, að leyfa
virkjun og samþykkja. Þeir gera
sér grein fyrir þeim vanda, sem
Norðlendingum er á höndum.
Vilji þeir koma til móts til að
leysa vandann, þá myndu þeir
gera það. Ég tel alveg fráleitt að
vera að eyða timanum.”
„En er það ekki vatnsfræðilega
mjög hagkvæmt, það hagkvæm-
asta sem blasir við Norðlend
um, að byggja stiflu?” spyr Eið-
ur. Svar: „Já, það er mjög hag-
kvæmt, t.d. að byggja 20 metra
háa stiflu, eiginlega alveg nauð-
synlegt til þess að virkjunin sé
ekki bara krypplingur.”
Jæja, Sigfús minn. Þetta eru
blákaldar staðreyndir, og ég vona,
að við séum alveg sammala og að
jafnframt gerum við okkur ljóst,
að núverandi orkuskortur á Norð-
urlandi verður ekki leystur með
stiflu i Laxá. En hér virðist mér,
að leiðir okkar skilji, eða réttara
sagt hugmyndir okkar og viðhorf.
Mér skilst á bréfi þinu, að þú
munir jafnvel ekki telja vanda
ykkar Norðlendinga mikinn, þar
sem þið eigið Skjálfandafljót með
afbragðs virkjunaraðstöðu við Is-
hólsvatn. En gerum nú tilraun til
að athuga málið nánar, hleypi-
dómalaust og af raunsæi.
2. Skjálfandafljót
Ég sagði hér að framan, að þvi
miður hefði valkosturinn „að
virkja Skjálfandafljót”, og leysa
Laxá þannig af hólmi strax við
upphaf deilumála, ekki verið
raunhæfur. Ástæðan var sú, að til
þess voru málin of samtvinnuð:
Þrætuejilið Suðurá sameiginlegt
báðum virkjunarleiðunum, að
nokkru sömu jarðeigendur og
sami virkjunaraðilinn. Og fram-
haldið talar sinu máli. Tvö ráð-
gefandi verkfræðifyrirtæki, Virk-
irh.f. og Verkfræðistofa Sigurðar
Thoroddsen, hafa hvort i sinu lagi
gert virkjunaráætlanir við tshóls-
vatn, og eru þær allólikar. Þú
nefnir aðeins annað fyrirtækið i
bréfi þinu.
3. Lína um Sprengisand
Aðspurður taldi ég eðlilegast að
leggja orkulinuna frá Búr-
felli/Sigöldu um Sprengisand og
stefna á aðalmannafjöldann við
Eyjafjörð, 16 þúsund manns. Hér
virðist þú, Sigfús minn, hafa
brugðizt æfur við eða orðið fyrir
einhverri annarri truflun, þvi að
þú misstir af framhaldinu, sem
var þannig: „Ég tel alveg nauð-
synlegt að leggja veg inn Eyja-
fjarðardal, en það hefur ekki
verið gert, og til að hraða þessu
máli væri ráðlegast aö fara leið
um Bárðardal og þar niður. ”Ég
sé, að þú hefur misst af þessu, þvi
þú segir i bréfi þinu: „Hvi bentir
þú ekki á linustæðið af Sprengi-
sandi, sunnanvert við Kiðagil, of-
an i Krókdal og norður hann- að
austanverðu, sem virðist einboðin
leið og sjálfsögð? „Þetta er ein-
mitt „leiðin um Bárðardal”, sem
var sýnd á sjónvarpsskerminum.
t Ferðahandbókinni, útg. örn &
örlygur, get ég þessar leiðar sem
vænlegs framtiðarvegar milli
landsfjórðunga, frá Galtalæk i
Landssveit að Grænavatni i Mý-
vatnssveit. Orkuflutningur um
Bárðardalsleið hefur þann mein-
bug, að Akureyri fær rafmagn aö-
eins úr einni átt, en kostur hennar
er, að hún tengir vel saman aðal-
orkusvæði landsins.
4) Lina á lágum
staurum
Þú undrast, að ég skyldi i
Landshorninu ræða um linustæði
niður i/Eyjafjörð: „Um versta ill-
viðra- og snjóabæli á hálendinu
sunnan Eyjafjarðar. Enda
reiknar þú ekki með nema
tveggja metra hárri loftlinu...”
Það er regin munur á átakinu á
staurana i veðraham, hvort
minnsta hæð undir vir er 9 m
eða aðeins 2. Hugsum okkur tvær
linur, að öllu öðru leyti eins, og
gerum okkur grein fyrir, að vægið
er háð kvaðrati hæðarinnar. Það
munar um minna en 7 metra, og
auk þess vex vindhraðinn, og þar
með átak hans, allhratt með hæð
frá jörðu. Á hæstu mishæðir i
landslaginu (milli staura) kemur
vart meira en hálfs metra djúpur
snjór, og af þeim skefur. Auðvelt
er að sveigja linu á lágum staur-
um á hagfelldan hátt eftir lands-
íaginu. Girðingar (aðvörunar-
strengir) ættu að vera óþarfar á
meginhluta miðhálendis, aðeins
ér nálgast byggð og spölkorn
meðfram linunni, þar sem vega-
4lóðir liggja undir hana.
j í Finnlandi setjast sveitalinur
líekki aðalorkulinur) á jörð, þegar
þær eru lestaðar ísingu, og rétta
sig svo við aftur.
Mér býður i grun, að þú gerir þér
grein fyrir yfirburðastyrk lágu
llnunnar, þar eð þú segir: „Enda
reiknaðir þú ekki með nema
tveggja metra” o.s.frv. Siðan þú
heyrðir Landshorns-þáttinn um
lágu linurnar, hafa margir raf-
linustaurar brotnað. Fjölmiðlar
hafa t.d. flutt fregnir um^að aðal-
stofnlinan frá Mjólkárvirkjun
væri slitin á Bjarnardal og 15
staurar brotnir. Það reyndist
rétt, að staurarnir væru brotnir,
en virarnir, sem eru þrir, voru
allir heilir. Orkulinan brotnaði og
fauk, en isingu var ekki um að
kenna. Til varnar á við lægri lina
eða stögun. Norður á Langadals-
strönd sá ég, hvernig virinn á
nýrri eins strengs linu hreinsaði
sig af staurunum, sleit fest-
inguna,en hvorki slitnaði né braut
staurana. Nokkru innar á strönd-
inni voru virarnir aftur á móti
tveir, og þar kurluðust staurarn-
ir. tsingu og hliðarvindi var um
að kenna. Lágreistir simastaurar
stóðu keikir i næsta nágrenni. Það
mun vera útbreidd skoðun , að
fyrstslitni virinn, við það komi
hnykkur á næsta staur, hann
brotni og svo koll af kolli. Þannig
mun æði oft bera til, en þó vart
eins og oft og mál manna er. Ég
fæ ekki betur séð, en staurarnir
séu i raun hinn veiki hlekkur. Hjá
Steinsstöðum I öxnadal lenti
snjóflóð á tvistæðulinu og braut
eina tvistæðu. Virinn féll i hlaupið
og sveigið útaf og braut 7
tvistæðar til hliðar við hlaupið.
Allt ber að sama brunni, vægið
reynist staurunum um megri.
Nú fyrir skemmstu sá ég, hvar
snjóflóð hafði hlaupið úr brúnum
Reynihliðarfjalls við norðan-
verðan Arnarfj. og brotið staur i
raflinunni frá Mjálká. Efri hluti
staursins hékk og dinglaði á
virunum i kvöldhúminu, rétt eins
og þeir þar vestra hefðu hengt
upp galdrakarl. Allt þetta, og ótal
margt fleira, bendir til þess, að
vlrarnir standi fyrir sinu.
Sigfús! Ég tel mig hafa svarað
spurningum þinum og gefið skýr-
ingu á athugasemd þinni um
Skjálfandafljót. Ef við litum al-
mennt á vatnsvirkjunarmálin hér
á landi nú, þá er viðhorfið áþekkt
þvi það var á áratugnum 1960-
1970. Þá töldu fjölmargir ráða-
menn, að kjarnorkan myndi inn-
an örfárra ára gera vatnsföll
verðlitil sem orkugjafa. Nú er sá
draumur búinn, en jarðgufan er
hafin i öndvegi.
Fóstrur athugið!
Tor-Albert Henni,
formaður landsambands fatlaðra i
Noregi, flytur erindi um foreldrafræðslu
vegna fatlaðra og fjölfatlaðra barna.
Fundurinn er haldinn á vegum Sjálfs-
bjargar i ráðstefnusal Hótel Loftleiða
sunnudaginn 24. marz kl. 16. Fóstrur eru
hvattar til að sækja þennan fund.
Stjórn Fóstrufélags íslands.
Kjörskró
Kjörskrá fyrir bæjarstjórnarkosningar i
Kópavogskaupstað, semfram eiga að fara
sunnudaginn 26. mai 1974, liggur frammi
almenningi til sýnis á bæjarskrifstofunni i
Kópavogi frá kl. 8,30-15 alla virka daga,
nema laugardaga, frá og með 26. marz til
og með 23. april 1974.
Kærum út af kjörskrá skal skila til
bæjarstjóra fyrir kl. 24 laugardaginn 4.
mai 1974.
Bæjarstjórinn i Kópavogi.