Tíminn - 25.10.1974, Blaðsíða 9

Föstudagur 25. október 1974.
(Jtgefandi Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm). Jón Helgason. Auglýsinga-
stjóri: Steingrimur Gislason. Ritstjórnarskrifstofur f
Edduhúsinu viö Lindargötu, simar 18300—18306. Skrifstof-
ur I Aftalstræti 7, simi 26500 — afgreiftslusimi 12323 — aug-
lýsingasími 19523.
Verft f lausasölu kr. 35.00.
Askriftargjaid kr. 600.00 á mánufti. Blaftaprenth.f. J
Staða iðnaðarins
Að undanförnu hefur verið réttilega skýrt frá
þvi i fjölmiðlum, að sjávarútvegurinn og fisk-
iðnaðurinn hafi við margvislega erfiðleika að
glima. Þar fara saman stórhækkað kaupgjald
á þessu ári, miklar hækkanir á innfluttum
rekstrarvörum og lækkað verðlag á ýmsum út-
flutningsafurðum. Gengislækkunin hefur ráðið
nokkra bót á þessu, en hvergi nærri fullnægj-
andi. Hér má áreiðanlega ekki neitt út af bera,
ef ekki á að koma til meiri eða minni stöðvun.
Þetta þurfa ekki sizt leiðtogar stéttarfélaga að
vega og meta áður en hafizt er handa um nýja
kröfugerð.
En það er ekki aðeins sjávarútvegurinn og
fiskiðnaðurinn sem hefur við erfiðleika að
glima um þessar mundir. Það, sem gildir
um fiskiðnaðinn, gildir vitanlega einnig um
annanútflutningsiðnað. Iðnaðurinn, sem fram-
leiðir fyrir innanlandsmarkað berst lika i
bökkum.
Launahækkanirnar, sem hafa orðið á þessu
ári hvila þungt á honum. Einnig hafa orðið
miklar verðhækkanir á aðfluttum hráefnum.
Við þetta bætist svo stóraukin samkeppni af
hálfu erlendra aðila. Efta-aðildin opnaði ekki
aðeins fyrir óheftan innflutning á þessum vör-
um, heldur fól i sér, að þessar vörur yrðu
smám saman tollfrjálsar. Þessi tollalækkun
segir þegar orðið verulega til sin. Þegar rætt
var um Efta-aðildina á sinum tima, drógu
framsóknarmenn mjög i efa, hvort iðnaðurinn
fengi nógu langan aðlögunartima, og átti það
meginþátt i þvi, að þeir sátu hjá við afgreiðslu
málsins. Þá fylgdi það Efta-aðildinni, að ekki
má t.d. i sambandi við auglýsingar i opinber-
um fjölmiðlum mismuna neitt innlendum eða
útlendum fyrirtækjum. Þetta hafa útlendu
fyrirtækin sem eru fjársterkari, notað sér
verulega i sambandi við auglýsingar i sjón-
varpi.
Það hefur svo sitt að segja, að hlutur iðn-
fyrirtækja hefur enn ekki reynzt nægilega
bættur i sambandi við rekstrarlán og búa is-
lenzku iðnfyrirtækin, sem framleiða fyrir
heimamarkað, tvimælalaust við mun lakari
aðstöðu i þeim efnum en erlendu keppi-
nautarnir, sem geta veitt innflytjendum hér
mikla fyrirgreiðslu.
öll eru þessi mál þannig vaxin, að fyllsta
ástæða er til, að staða iðnaðarins verði tekin til
gaumgæfilegrar athugunar og það ekki aðeins
athugað með bráðabirgðalausn i huga, hvernig
framtið hans verður bezt tryggð. Það er aug-
ljóst mál, að næg atvinna verður ekki byggð
hérlendis, frekar en annars staðar, án blóm-
legs og vaxandi iðnaðar. Þetta er ekki aðeins
mál iðnrekenda eða þeirra, sem við iðnaðinn
starfa, heldur mál allrar þjóðarinnar.
Af hálfu sumra launþegasamtaka hefur ver-
ið óskað eftir þvi, að það yrði upplýst sem bezt,
hver staða atvinnuveganna raunverulega sé.
Þetta er vafalaust sagt með það i huga, að þau
muni miða kröfur sinar við þessar upplýsing-
ar. Þetta er eðlileg afstaða. Þetta er ein af
ástæðum þess, að rétt er nú að láta fara fram
itarlega athugun á stöðu iðnaðarins og reyna
þannig að leiða i ljós, hvar skórinn kreppir
mest að og hvað er helzt til úrbóta.
TÍMINN
9
ERLENT YFIRLIT
Hlýtur Mondale
fylgi Kennedys?
Humphrey styður hann öfluglega
Walter F. Mondale
ÞAÐ létti yfir flestum
þeirra, sem höfftu ráögert aft
gefa kost á sér sem forsetaefni
demokrata, þegar Edward
Kennedy lýsti yfir þvl 23.
september siðastliðinn, aft
hann myndi ekki ljá máls á þvi
að vera i framboði i sambandi
við forsetakosningarnar 1976.
Kennedy færði einkum fyrir
þessu persónuleg rök eins og
heilsuleysi konu sinnar og son-
ar og umsjón með börnum sin-
um og bræðra sinna. Fram að
þessu hafði Kennedy staðið i
vegi allra hinna forsetaefn-
anna en þó mest i vegi þeirra,
sem voru svipaðrar skoðunar
og hann. Almennt þótti liklegt,
að hann yrði langsamlega
sigursælastur i prófkosning-
unum, en hins vegar var talið
tvisýnt, að hann gæti unnið i
sjálfum forsetakosningunum,
þvi að Watergate-málið hefur
orðið til að rifja upp ýmsar
spurningar, sem margir telja
að enn sé ósvarað i sambandi
við bilslysið, sem hann lenti I
fyrir nokkrum árum. Ef það
væri ekki til fyrirstöðu, væri
Kennedy vafalitið sigurvæn-
legasta forsetaefni demokrata
nú og nýtur hann þar ekki að-
eins bræðra sinna. Kennedy er
nú sennilega sá sjórnmála-
maöur Bandarikjanna, sem er
aðsópsmestur ræðumaður á
stórum fundum og fáir koma
betur fyrir i sjónvarpi eða á
blaðamannafundum en hann.
Þá hefur hann unnið sér gott
orð sem starfsamur og glögg-
ur þingmaður. Kennedy hefði
þvl orðið sterkur frambjóð-
andi, ef bilslysið hefði ekki
verið annars vegar. Annars er
hann það ungur, að hann getur
vel beðið til 1980 eða 1984, en
að sjálfsögðu getur margt
breytztá þeim tíma. Kennedy-
dýrkunin getur minnkað og
nýir glæsilegir leiðtogar kom-
ið til sögu. En þrátt fyrir þetta
allt, hefur sú ákvörðun
Kennedys mælzt vel fyrir, að
hann skyldi draga sig I hlé að
þessu sinni, og má vel vera að
það geti orðið honum til
styrktar siðar.
AF ÞEIM stjórnmálamönn-
um demokrata, sem hafa
hugsað til framboðs i forseta-
kosningunum 1976, hefur vafa-
laust enginn hagnazt meira á
þvi, að Kennedy dró sig i hlé
en Walter F. Mondale
öldungadeildarþingmaður frá
Minnesota. Hann þykir likleg-
ur til að fá mikið af fylgi
Kennedys, þvi að skoðanir
þeirra falla mjög saman.
Meðan rætt var um Kennedy
sem hugsanlegan frambjóð-
anda, átti Mondale lika erfitt
uppdráttar, en sagt er að það
hafi breytzt mjög siðan.
Fylgismenn Kennedys fylkja
sér um hann, enda er sagt, að
Kennedy kjósi hann helzt til
framboðs. Sjálfur hefur
Kennedy lýst yfir þvi, að hann
muni styðja hvern þann mann,
sem flokkurinn velur til fram-
boðs, að undanskildum
Wallace.
WALTER F. MONDALE er
fæddur 5. janúar 1928 og er
yngstur þeirra manna, sem nú
er helzt rætt um sem hugsan-
legt forsetaefni demokrata.
Hann er fæddur og uppalinn i
Minnesota og gerðist strax á
unglingsárum mikill stuðn-
ingsmaður Humphreys, sem
hefur verið áhrifamestur
stjórnmálaleiðtogi i Minne-
sota um þrjátiu ára skeið. Eft-
ir að hafa lokið háskólanámi
og herþjónustu sneri Mondale
sér óskiptum að stjórnmálum.
Hann var kjörinn dómari 1956
og fjórum árum síðar var
hann kosinn dómsmálaráð-
herra I Minnesota og var hann
þá yngsti maðurinn, sem hef-
ur gegnt þvi starfi. Hann
gegndi þvi til 1964, en þá var
hann skipaður öldunga-
deildarþingmaður i stað
Humphreys, sem hafði verið
kjörinn varaforseti og varð
þvi að láta af þingmennsku.
Arið 1968 var Mondale svo
kosinn öldungadeildarþing-
maður og endurkosinn 1972.
Mondale og Humphrey eru nú
öldungadeildarþingmenn
Minnesota.
Þeir Mondale og Humphrey
eru báðir af norskum ættum.
Það hefur lengi verið kunn-
ugt, að Mondale ætlaði sér
stærri hlut en að vera
öldungadeildarþingmaður. I
þeim efnum hefur hann lika
notið hvatningar og stuðnings
Humphreys, sem hefur litið á
hann sem eins konar pólitisk-
an fósturson sinn. Fyrir for-
setakosningarnar 1972 beitti
Humphrey sér fyrir þvi, að
Mondale yrði teflt fram sem
forsetaefni, en i reynd var það
ekki gert I fullri alvöru, heldur
frekar gert til þess að koma
honum á blað, ef svo mætti
segja, þannig að farið yrði að
ræða um hann sem forsetaefni
i framtiðinni. Mondale fékk
lika litlar undirtektir að þvi
sinni og svo fór,að Humphrey
fór sjálfur á stúfana og gaf
kost á sér á móti McGovern,
sem hann taldi ósigurvænleg-
an, eins og lika kom á daginn.
Humphrey beið ósigur fyrir
McGovern og nú er hann tal-
inn vera of gamall til þess að
vera i framboði við forseta-
kosningar. Hann vinnur þvi
kappsamlega að þvi, að Mon-
dale verði i framboði. Mon-
dale getur þannig treyst á
stuðning margra fylgismanna
Humphreys og Kennedys og er
það ekki litill grundvöllur til
að byggja á.
Það háir hins vegar Mon-
dale verulega, að hann er litið
þekktur utan Minnesota og
Washington. I Washington
hefur hann unnið sér gott álit
sem mjög starfhæfur og sam-
vizkusamur þingmaður. Hann
hefur yfirleitt skipað sér i
frjálslyndari arm demokrata
og ætti þvi m.a. að geta treyst
á stuðning blökkumanna, þvi
að hann hefur jafnan stutt
málstað þeirra. Mondale
skortir það hins vegar, að
hann er ekki ræðumaður á
borð við þá Humphrey og
Kennedy. Hann er að visu
sæmilega máli farinn, en er of
sléttmáll og tekst þvf oft ekki
að vekja nægilegan áhuga og
eftirtekt áheyrenda sinna.
Hann hefur þvi verið að reyna
að breyta nokkuð ræðustil sin-
um að undanförnu, m.a. á
þann hátt að beina spurning-
um til áheyrenda. Nokkurt
dæmium það var nýlega nefnt
i Washington Post. Mondale
hefur lengi verið hvatamaður
þess, að útgjöld til vigbúnaðar
væru lækkuð. Andstæðingar
hans hafa túlkað þetta á þann
veg, að hann stefndi að þvi að
gera Bandarikin að annars
flokks herveldi. Sovétrikin
yrðu hernaðarlega sterkari en
Bandarikin, ef stefnu hans
yrði fylgt. Á stórum fundi,
sem Mondale var á nýlega,
ræddi hann um þessi mál og
sagði siðan: Vilja þeir rétta
upp hendina, sem hafa verið i
hernum? Mjög margir
fundarmenn réttu upp hend-
ina. Þá spurði Mondale:
Hversu margir ykkar telja að
óþörf eyðsla eigi sér stað inn-
an hersins? Þá voru álika
margar hendur réttar upp.
Mondale er einnig misjafn
sem sjónvarpsmaður. Hann er
myndarlegur maður, en getur
verið heldur dauflegur, og
hættir til að vera of langorður i
skýringum sinum. Sagt er að
hann sé nú i þjálfun hjá reynd-
um sjónvarpsmönnum og hafi
það þegar borið verulegan
árangur.
Ef dæma á eftir skoðana-
könnunum, á Mondale enn
langt i land áður en hann getur
talizt sigurvænlegur i próf-
kjörum á næsta ári. En ætlun
hans er að hefja nú þegar
undirbúning að þátttöku i
nokkrum þeirra og mun hann
leggja aðalkapp á að kynna
sig i viðkomandi rikjum. Hann
hefur þegar hlotið opinberan
stuðning ýmissa þekktra
stuðningsmanna Kennedy-
bræðra. Meðal þeirra má
nefna Arthur Schlesinger og
Theodore Sorensen.
Þ.Þ.
Þ.Þ.