Tíminn - 25.10.1974, Blaðsíða 11

10
TÍMINN
Föstudagur. 25, október. 1974.
Föstudagur. 25, október. 1974,
TÍMINN
11
Talið frá vinstri:
Bríet Bjcirnhéðinsd.
Karólína Siemsen.
lóntna Jónatansdóttir.
Jónína Jósefsdóttir.
Aíaría Pétursdóttir.
Verkakvennafélagið
Framsókn i Reykjavik
var stofnað 25. október
1914 að frumkvæði
Kvenréttindafélags | ís-
lands, sem þá mun um
árabil hafa stefnt að þvi
að stofna til samtaka
meðal verkakvenna,
m.a. haftbein afskipti af
kaupgjaldi verkakvenna
með viðræðum, og jafn-
vel samningum, við at-
vinnurekendur. Það liðu
17 ár frá því karlmenn
stofnuðu fyrstu lifvæn-
legu stéttarfélögin, þ.e.
Verkamannafélagið
Fram á Seyðisfirði og
Hið islenzka prentara-
félag, en bæði þessi félög
eru starfandi enn þann
dag i dag.
Aöur höföu þó veriö stofnuð
verkamannafélög: á Akureyri og
i Hrunamannahreppi. Trésmiðir
og skósmiðir höfðu einnig stofnað
stéttarfélög fyrir 1890, og sagnir
eru um það, að verkamannafélag
hafi verið stofnað austur á Héraði
áður en Verkamannafélagið
Fram á Seyðisfirði var stofnað.
Formaður þessa félags mun hafa
verið Guðmundur Hallvarðsson,
bóndi að Bessastöðum, en hann
lézt á bezta aldri.
Hvaða ástæöur lágu til þess, að
verkakonur stofnuðu ekki til sam-
taka fyrr en fyrsta verkakvenna-
félagið var stofnað árið 1914, ligg-
ur ekki ljóst fyrir: konur á vinnu-
markaði voru að visu miklu færri
en karlar. Forystumenn fyrstu
verkamannafélaganna munu
flestir hafa verið heldur andvigir
þvi að konur fengju þar félags-
réttindi. Ekki mun þó hafa reynt
á þetta nema i einu tilviki, svo
kunnugt sé, þvi að við stofnun
Dagsbrúnar — 1906 — mun hafa
komið fram tillaga um að konur
fengju aðild að félaginu með
sama hætti og karlar. Þessi til-
laga fékk dræmar undirtektir, og
var a.m.k. ekki samþykkt.
Eins og áður segir þá var það
Kvenréttindafélag íslands, sem
ruddi brautina og lagði grund-
völlinn að stofnun stéttarsamtaka
meðal kvenna.
Hér verður birtur hluti af við-
tali við fyrsta formann Verka-
kvennafélagsins Framsóknar,
Jónlnu Jónatansdóttur, en viðtal
þetta var einn hluti fjögurra ára
starfssögu Kvenréttindafélags-
ins, sem út kom árið 1947. í niður-
lagi viðtalsins segir svo:
„Manstu hvenær ykkur datt
þessi félagsstofnun i hug? „Ja,
hvort ég man: Við Briet vorum
nágrannakonur, og heimsóttum
hvor aðra oft. Einu sinni kom hún
til min I eldhúsið. Ég var að baka
kökur, og hún settist á eldhússtól-
inn og fór að segja mér frá ein-
hverju, sem Kvenréttindafélagið
þyrfti nauðsynlega að gera, safna
fé til styrktar ýmsum málefnum,
styrkja eða hjálpa einhverjum
stúlkum til náms, eöa eitthvað
slikt. Og það varð mér allt i einu
að orði: „Þið eruð alltaf að hugsa
um lærðu konurnar, væri ekki
lika nauðsynlegt að gera eitthvað
fyrir verkakonurnar hérna i
Reykjavik, fiskverkunar-
stúlkurnar og allar, sem verða að
þræla daginn út og daginn inn fyr-
ir svo að segja engu kaupi?”
Briet þagði nokkra stund, en
mælti svo: „Já, það er ágætt,
komdu þá með tillögu um það á
næsta fundi, svo skulum við
hjálpast að.” — Ég gerði það. En
það kostaði mörg orð og mörg
spor og mikil heilabrot: unz fé-
lagið var stofnað 25. okt. 1914.
Stofnendur voru 68. En meðlimum
fjölgaði óðfluga. Þetta var fyrsta
verkakvennafélagið, sem stofnað
var á Islandi.
„Og hvernig var mörkuð stefna
og tilgangur félagsins?”
„Að styðja og efla hag félags-
kvenna og menningu, á þann hátt,
sem kostur er á, meðal annars
með þvi að ákveða vinnutíma og
kaupgjald, og stuðla að þvi, að
verkalýðurinn taki sjálfstæðan
þátt i stjórnmálum lands og bæj-
arfélags. Ennfremur er ákveðið,
að félagið skuli stofna styrktar-
sjóð, strax og það sér sér fært.”
„Hverjar voru kosnar I
stjórn?”
„Fyrsta reglul. stjórn félags-
ins ar kosin i janúar 1915, og skip-
uðu hana þessar konur: Jónina
Jónatansdóttir, formaður, Karó-
lina Siemsen, gjaldkeri, Maria
Pétursdóttir, varaformaður,
BrietBjarnhéðinsdóttir, ritari, og
Jónina Jósefsdóttir, fjármálarit-
ari.”
„Hve lengi varst þú formað-
ur?”
„Ég var formaður samfleytt
fyrstu 20 árin, en svo tók frú Jó-
hanna Egilsdóttir við, og hefur
veriö formaður siðan. Meðlimir
voru um 900, þegar ég lét af for-
mennsku. Stjórnina skipa nú:
Formaður Jóhanna Egilsdóttir,
varaformaður Jóna Guðjónsdótt-
ir, ritari Anna Guðmundsdóttir,
gjaldkeri Guðrún Þorgeirsdóttir,
fjármálaritari Guðbjörg
Brynjólfsdóttir. Félagskonur
hafa öðlazt miklar réttarbætur,
og eru farnar að lita á sig sjálfar
og lifið i heild öðrum augum en
fyrr. En ekki hefur það allt gengið
baráttulaust.”
„Varstu ekki oft þreytt að
standa I þessu stimabraki milli
verkakvenna og vinnuveitenda?”
„Vist varð maður að hafa sig
allan við með köflum. Kunningja
konur minar voru undrandi yfir
þvi, af þvi að við hjónin vorum I
sæmilegum efnum, að ég skyldi
standa i þessu amstri og illdeil-
um. En ég stóð aldrei i illdeilum.
Konurnar fylgdu svo fast eftir, og
skildu ótrúlega fljótt og vel, að
hér var að ræða um hag þeirra
sjálfra og barna þeirra. Þær voru
mér alltaf svo þakklátar, og
margar urðu beztu vinkonur min-
ar. Ég hafði nokkuð gott lag á að
tala við útgerðarmenn og vinnu-
veitendur, svo alltféll i ljúfa löö.”
Og frú Jónina nefnir þar ýmist
nöfn þeirra sem örðugastir voru
viðureignar, og annarra, sem
sanngjarnastir voru i öllum
samningum.
„Ég tel þennan þátt einna
markverðastan i lifi minu, og mér
þykir so vænt um alla, sem meta
viðleitni mina og annarra I þess-
um málum til verðleika.”
Við kveðjumst með meiri skiln-
ingi og klökkva en noKkurn tima
fyrr. Ég sá hana ekki framar.”
Hér iýkur þeim þáttum fyr-
greinds viðtals, sem I.B. birti i 40
ára minningarriti Kvenréttinda-
félags tslands árið 1947.
Eins og áöur segir lét Jónina
Jónatansdóttir af formennsku ár-
iö 1934. Þá tók Jóhanna Egilsdótt-
ir við formennsku, og hafði hana
á hendi til ársins 1962, að Jóna
Guðjónsdóttir tók við árið 1962.
Hún lét af formennsku i byrjun
þessa árs, og við tók núverandi
formaður, Þórunn Valdimars-
dóttir. Það mun vera sjaldgæft,
að á nálega 60 ára starfsferli eins
félags skuli aðeins þrjár konur
hafa gegnt formannsstörfum all-
an þann tima.
Starfi Verkakvennafélagsins
Framsóknar siðustu áratugina
verða vafalaust gerð greinargóö
skil af félagsins hálfu.
Þökkum Verkakvennafélaginu
Framsókn farsælt forustustarf til
hagsældar vinnandi konum og
velfarnaðar um ókomna tima.
Siðast en ekki sizt ber að þakka
Kvenréttindafélagi Islands hið
fórnfúsa brautryðjendastarf,
semþað lét i té við undirbúning og
stofnun fyrsta verkakvenna-
félagsins hérlendis — starf, sem
hefir borið rikulegan árangur.
Áskorun til ríkisstjórnarinnar frá hreppsnefnd Hvammstangahrepps:
AFKASTAGETAN ÞEGAR ÞRISVAR TIL FJÓRUM
SINNUM MEIRI EN LEYFÐUR HÁMARKSAFLI
FB—Reykjavlk. Hreppsnefnd
Hvammstangahrepps kom til
fundar á þriðjudag, og samþykkti
þar áskorun til rikisstjórnarinnar
varðandi rækjumálin við Húna-
flóa. Var áskorunin siðan send i
bréfi til ríkisstjórnarinnar. Er
það dagsett 21. október og fer hér
á eftir:
A fundi hreppsnefndar
Hvammstangahrepps i dag var
samþykkt eftirfarandi áskorun til
rikisstjórnarinnar: Hreppsnefnd
Hvammstangahrepps skorar á
rikisstjórnina, að koma i veg
fyrir, að rækjuvinnslustöö verði
sett upp á Blönduósi, með þvi að
heimila ekki bátum þaðan rækju-
veiðar á Húnaflóa, eða með öör-
um aðgerðum.
Vegna þessarar áskorunar vill
hreppsnefnd Hvammstanga-
hrepps benda á eftirfarandi:
Afkastageta þeirra rækjuverk-
smiöja, sem fyrir eru við Húna-
flóa I dag er liklega þrisvar til
fjórum sinnum meiri en leyfður
hámarksafli úr flóanum. Augljóst
er þvi, að enginn grundvöllur er
til að skipta aflanum á fleiri
staði, en nú er gert.
A þeim fjórum stöðum við
Húnaflóa, þar sem rækja hefur
verið unnin, hefur hundruðum
milljóna króna verið varið i
fjárfestingu i rækjuvinnslustöðv-
ar og báta, og þar hefur rækju-
vinnsla verið byggð upp sem við-
varandi atvinnugrein, og verið
uppistaðan i atvinnulifi staðanna
mikinn hluta árs. Verði aflanum
nú skipt á enn fleiri staði, má bú-
ast viö, að undirstöðunni verði
kippt undan þeirri f járfestingu og
atvinnulifi staðanna aö verulegu
leyti.
A Blönduósi hefur um árabil
veriðmun betra atvinnuástand en
á öðrum stöðum við Húnaflóa. At-
vinriurekendur þar hafa gefið
yfirlýsingar um, að þar hafi veriö
tilfinnanlegur vinnuaflsskortur á
siðast liðnum vetri. Þar eru 1
byggingu iðngarðar yfir smærri
iðnfyrirtæki og búið að leggja i
mikla fjárfestingu I sambandi við
iðnað. Töluverð fólksfjölgun hef-
ur orðið þar á undanförnum ár-
um, þegar Ibúafjöldi annarra
kauptúna við Húnaflóa hefur
staðið i stað, eða farið minnkandi,
þar til rækjuvinnsla var hafin á
þeim stöðum.
A Hvammstanga var byrjað að
vinna rækju árið 1966 og hefur
rækjuvinnsla verið starfandi þar
siðan, nema árin 1968 og 1972.
Þaöan eru nú gerðir út fimm bát-
ar á rækjuveiðar, og hefur það
sjónarmið verið rikjandi hjá for-
ráðamönnum rækjuvinnslunnar,
að fjölga ekki bátum úr hófi fram.
Þar sem fjölgun báta þýöir
minnkandi aflamagn á bát og
minnkar rekstrarmöguleika
þeirra og laun sjómanna. Tölu-
verð ásókn utanhéraðsmanna
hefur verið að flytjast til
Hvammstanga og komast að með
báta I viðskitpi. Við rækjuvinnsl-
una og á bátunum vinna nú 40 til
50 manns, og eru rækjuveiðarnar
þá atvinnuvegur, sem veitir
flestu fólki atvinnu fyrir utan
sláturhúsin á haustin.
Hvammstangi er sá staður,
sem liggur næst beztu rækjumiö-
unum i Húnaflóa, út af Hrútafirði
og Miðfirði, og þangað er um
hálfrar klukkustundar sigling A
Hvammstanga hefur verið landað
miklum hluta þess rækjuafla,
sem unninn er á Skagaströnd, og
aflinn verið bilfluttur þangað. A
undanförnum vertiðum hefur
verið gott samkomulag á milli
staða, sem stundað hafa rækju-
veiðar I Húnaflóa, þótt rækju-
aflanum hafi ekki verið skipt. A
fundi I Staðarskála 5. september
sl. með sjómönnum og forráða-
mönnum rækjuvinnslustöðva frá
Hólmavik, Drangsnesi,
Hvammstanga og Skagaströnd
náðist fullt samkomulag um
skiptingu rækjuaflans úr flóan-
um, 50% vestur og 50% austur, en
umræður um hugmyndir um upp-
setningu rækjuvinnslustöðvar á
Blönduósi komu I vég fyrir, að
það samkomulag tæki gildi.
Þvi verður ekki annað séð, en i
algjört óefni sé komið, með sam-
komulag milli staða um afla-
hluta, þó er ekki ástæða til að ætla
annaö, en við það samkomulag'
verði staðið, verði komið I veg
fyrir, að rækjuvinnslustöðin á
Blönduósi komist upp.
Virðingarfyllst, fyrir hönd
hreppsnefndar Hvammstanga-
hrepps,
Þórður Skúlason,
sveitarstjóri.
Hringvegur
um Vestfirði
— sala happdrættisskuldabréfa hafin
DJÚPVEGUR
Fimmtudaginn 24. október nk.
hefst sala á happdrættisskulda-
bréfum rikissjóðs, E flokki, og
skulu fjármunir þeir, er inn koma
fyrir sölu bréfanna renna til
greiöslu kostnaðar við að fullgera
Djúpveg og opna þannig hringveg
um Vestfirði.
Úm þessar mundir er verið að
ljúka undirbyggingu siðasta veg-
arspottans i Djúpveginum, um 3
1/2 km kafla i Hestfirði. Enn er
eftir aö sprengja á nokkrum stöð-
um, steypa brú i Hestfirði, og
setja nokkur ræsi, áður en endan-
legt slitlag verður sett á veginn.
Er nú sýnt að hringvegi um Vest-
firði verður lokið fyrir næsta
haust.
Aður hefur rikissjóður boðið til
sölu fjóra flokka happdrættis-
skuldabréfa, að verðmæti 580
millj. króna, til að fullgera hring-
veg um landið. Allir þessir
flokkar hafa selzt upp.
í þessum flokki eru gefin úr
happdrættisskuldabréf samtals
að fjárhæð 80 milljónir króna, en
hvert bréf er að fjárhæð tvö
þúsund krónur. Arleg fjárhæð
happdrættisvinninga nemur 10%
af heildarútgáfunni og er dregið
um þá einu sinni á ári, nú fyrst 27.
desember nk. Alls er dregið 10
sinnum, en vinningar hverju sinni
eru samtals að fjárhæð 8
milljónir króna og skiptast
þannig:
2 vinningar á kr. 1.000.000.00
1 vinningur á kr. 500.000.00
20 vinningar á kr. 100.000.00
350 vinningar á kr. 10.000.00
Happdrættisskuldabréfin verða
endurgreidd handhafa að 10 árum
liðnum ásamt verðbótum i hlut-
falli við þá hækkun, sem kann að
verða á framfærsluvisitölu á
lánstimanum. Sem dæmi um þró-
un framfærsluvisitölu, hækkuðu
1000 kr. bréf, sem gef in voru út 20.
sept I fyrra um kr. 414.00 á einu
ári.
Happdrættisskuldabréfin eru
undanþegin framtalsskyldu og
eignaskatti, en vinningar svo og
verðbætur undanþegnar tekju-
skatti og tekjuútsvari.
Seðlabanki íslands sér um út-
boðhappdrættislánsins fyrir hönd
rikissjóðs, en sölustaðir eru
bankar, bankaútibú og spari-
sjóðir um land allt.
Öfluðu 21000 króna fyrir hjartabíl
SJ—Reykjavik. Þessar duglegu stúlkur úr 11 ára bekk f Lækjarskóla I Hafnarfirði tóku sig til og héldu
hlutaveltu að Erluhrauni 2 nú á laugardaginn var. Þær höfðu 21.000 krónur upp úr krafsinu og lögðu þær
fram til kaupa á nýjum hjartabfl fyrir islendinga.
Myndina tók Guðjón ljósmyndari Timans á skrifstofu Rauöa kross islands, þegar stúlkurnar ellefu
komu þangað með ágóðann af þessu framtaki sinu.
Þvl miður vitum viö ekki rööina á stúlkunum, en þær heita: Sigrlður Siguröardóttir, Guðbjörg Ingi-
bergsdóttir, Hanna M. ólafsdóttir, Björk Gunnarsdóttir, Heiðveig Brynjólfsdóttir, Auöur Sigurgeirs-
dóttir, Asta G. Björnsdóttir, Dagbjört Gisladóttir, Kristln B. Halldórsdóttir, Ragnheiður ólafsdóttir og
Þórey Dan.
250 þús. í hjartabíl fyrir Norðurland
Sldtrun
FB—Reykjavik. Stjórn Kiwanisklúbbslns Kaldbaks á Akureyri ákvað
fyrir nokkru að leggja 250 þúsund krónur I söfnunina vegna hjartabfls á
Norðurlandi, sem Blaðamannafélag tslands beitir sér fyrir. Þessi
mynd var tekin, er forseti Kaldbaks, Stefán Gunnlaugsson, afhenti
Guðmundi Blöndal, gjaldkera Rauða krossins á Akureyri, peninga-
upphæðina. A myndinni eru einnig Kiwanisfélagarnir Haraldur Svein-
björnsson, Ottó Tulinius, Sævar Vigfússon og Sigurjón Þorvaldsson
(talið frá vinstri).
að Ijúka
SÞ Búðardal — Sauðfjárslátrun
lauk I Kaupfélagi Hvammsfjarð-
ar á þriðjudag. Heldur var slátr-
að meira nú en I fyrra, en fail-
þungi dilka mun vera heldur
minni I ár.
Um 27.500 fjár var slátraö i
sláturhúsi kaupfélagsins, sem er
heldur meir en sl. ár. Þetta var fé
úr Dalasýslu, að undanskildum
Saurbæjarhreppi, og einnig af
Skógarströnd.
Um eitt til tvö hundruö stór-
gripum veröur slátraö, en stór-
gripaslátrun var einnig áður en
sauðfjárslátrun hófst, 17. septem-
ber. Stórgripaslátrun verður út
þessa viku, en þar á eftir verður
einhverju af hrossum slátrað.
Electrolux
Eldavélin NOVA 160
Hún hefur 4 hellur með stiglausri
stillingu (2 hraðhellur, I steikarhellu, I
hellu með sjálfvirkum hitastilli) Tveir
ofnar. Sá efri rúmar 54 lítra. Hraðræsir
hitar ofninn í 200 gráður C á 6 1/2 mín.
Gluggi á ofni með tvöföldu gleri. Grill
með teini og raf mótor. Sjálfvirkt stjórn-
borð með rafmagnsklukku, viðvörunar-
bjöllu og steikarmæli. HxBxD =-
850x695x600 mm.
LITIR: Ljósgrænt, koparbrúnt og hvítt.