Atuagagdliutit - 06.10.1955, Qupperneq 3

Kalåtdlit-nunane kulturikut ingerdlaneK
ii
inuiaKatigit månåkut pissuserissait
nalivtinilo Kalåtdlit-nunane kulture-
Karnes oKåtåi-dlugit åssilialiarisagåi-
ne puiorneKångisåinariaKarpoK åssi-
lissap, oKåinaråine, åssiliaK avdla å-
ssilivdlugo Kalipagåunginigsså imalu-
nit åssilissap KaliparKårsimassap na-
ngei-KingneKånglnigsså. åssilissap av-
dlanit åssilinane nangminerssutigi-
ssap nuimanerussutigissartagai tå-
ssåuput: påsiuminåssuseK, iluarinå-
ssuseK, titarnerit angnertunerussut
alaKatigingneritdlo ersserKigsarne-
Karnerat, pingårtut pingångitsutdlo
ingmikortineKarnerat. uvagut pivdlu-
ta åssiliaK iliutsivtinut tatiginartu-
mik ilitsersussissungorsinaussoK kig-
sautigineKåsagpat ingmikortue titar-
nerilo tamarmik avdlångortiterneKar-
tariaKåsåput, åssigigsårtumik, misig-
ssuinernit nalinginaussunit autdlar-
Kautaussunit; misilerKingneKarsinau-
ssariaKåsaoK. tamåna iraailivdlune a-
Ha oKautigineKarsinauvoK: pilersså-
rusiorneKåsavdlunilo ilisimatut pe-
t'iausiat atordlugo suliarineKåsaoK.
misigssuinerit autdlarKautaussut
åssilissame pilersiniagagssavtine Ka-
bok ingerdlåneKåsagpat? eraarsauti-
gisimavarput tamåko ingerdlåneKåsa-
ssut inungnit ingmikut sungiusarsi-
Biassunit sivisuatsiarssuarmik Kalåt-
dlit-nunånisimassunit, imalo avgua-
tårsimagunik ajunginerusavdlutik,
ikigtunguåkutårdlutik inuit mardlu-
ssardlutik pingasussardlutigdlunit,
autdlarKautåne nunaKarfingne pinga-
sune sisamanilunit imatut torKagau-
siinassune sapingisamik Kalåtdlit-
Bunåne inuneK pissusisigut amerdla-
sutigut inisigssorKigsårneKarsinå-
Bgordlugo. tamatumane angussaKar-
dluarnigssamut pissutaussugssat su-
JUgdlersaråt inuit taimåitunut inig-
ssitaussugssat inuiaKatiginguanut på-
siniagagssaraingnut agdlautigissag-
ssamingnutdlo sapingisamik akuliusi-
Biavdluinarnigssåt. tauvalo issitik ki-
Bgatigdlo siutitigdlo angmatitdluar-
Biåsavait. misigssuissuvta ilåt tiki-
Berme aKaguane uvdlåkut najugartå-
Biine iterune arnaugune angutaugu-
Bilunlt maluginiåsavå kina maker-
agdl. professor Carsten Høeg
name åma nalinginait åssigingitsut
untritigdlit sujorKutsissumik — erao-
rajugtumigdlo — soKutåungitsutut
issigiumasinaussåsavai; iinaKa pissu-
tcKavigdlune Kånginarumasinaussåsa-
vå påsiniåsavdlugo nunaKarfingme
inuit Kavsit såmiunersut.
inuit atausiåkåt misigssugaunerat
aloruminartumik crninaK suniute-
KarsinaulisaoK. atago — ilåtigut su-
juliuisinauneK pingitsorumavdlugo —
mardlugsungnik nunarssuavta ilainit
pissunik tamåna ersserKigsauteKarti-
låriardlara. grækerit nunåne, pingår-
tumik igdlume itussut uvdlåkut imer-
mik imertarnerat pissusilersutilut
iluartutungajak issigissauvoit, ime-
riartorajugtarput ■—• erKorneruvor-
dlunit: arnat imertartitaussaraut —
ungasigsumit puilassup ervnganik
mamardluartumik. (tamåna imermut
inalugssarissuseK grækerit åtatinar-
tarpåt nauk sivisumik nunane av-
dlane inusimagaluardlutik; grækerit
sivisumik Danmaridmisimassut er-
Kaimassarpat Skivep ervnga mamait-
sussok Hjørringivdle ervnga pitsau-
ssussok, nauk igdloKarfit tåukua
oKautigissagssartait . avdlat tamaisa
puiorérsimagaluardlugit). inernera:
grækerip sujulerssuissussup suliag-
ssaminut inerdluarsimassup avdlatut
ajornavigkångat aitsåt imigssaKarni-
kut åniigssussinerme ervngup mamå-
ssusianut misigkarissutse tunugdliu-
tariaKartarpå, danskivdie pencingnig-
ssaK isumagalugo imea imigagssane
nåmagissarpå. Afrikap ilaine — oKau-
tigissarpåt — nerssussuauteKarner-
mik nuånarissaKarneK arritsumik ag-
dliartuåginarsimavoK agdlåt toKutsi-
nigssaK sapingajavingneKartardlune.
inernera: ingerdlatitsinerup sujug-
dlermik påsivdluaPKigsårKårtariaKar-
pai erKuméivutip tamatuma pissutai,
autdlareautåne OKalugtuagssartai su-
ssusialo åmalo tamatuma imaKa inu-
ssuteKarnermut sujumukarneruvdlo
tamanut atugagssatut kigsautigineKar-
tup nåmagsiniarneKarnigssånut ajo-
Kutaussumik suniuteKarsinaunera;
avdlatut ajornartitdlugo mianerssor-
dlune anersåkut pissutsip avdlångor-
tiniarnigssånut atortugssarsiortaria-
KarpoK (mianerssortumigdle inger-
dlaniartariaKarpoK: nunap inuisa ta-
marmik nunap nerssussuaKåssusia s.
i. ingnatdlagissami’k amigauteKariie-
ranit nuånårutiginerugpåssuk, på-
singningnera napertordlugo, pissu-
tigssaKåsångilaiv anersåkut pissuseK
ingnåtdlagissamigdlo piumassaKar-
neK avdlångortiniåsavdlugit).
amerdlanertigut misigssuinerit
amerdiasut katiterneKartåsåput suju-
lerssuissut uvdluinarne aperKutau-
ssut anigorniarnigssånut atortugssa-
mingnik tunineKångineråne, ilame
misigssuinerne isumamik iluamer-
sumik pigssarsisinauniarKuvdlugit:
tamånåtaoK torKaivdlune aperinerme
erKaimassariaKarpoK. iluåinartarpoK
aperssugkap aperssuissuvdlunit påsi-
simångikångåssuk tamåna imalunit
akissutausimassoK atautsimut katit-
dlugo OKautigingningnermut KanoK
isumaKåsassoK. akissut agdlalersutig-
ssat ilatut atautsitut isaoK aitsåt inig-
ssaminut ikuneKarune isumaKalersug-
ssatut.
atago imigagssamik atuineK ilu-
ngersornartoK åssersutigeriartigo.
ajoKut månguatigut tiguneKåsagpat
soruname påserKårtariaKarput nunap
ingmikortuine atausiåkåne tamane
KanoK angnertutigissumik imiorto-
KartarnersoK Kanordlo imertoKartigi-
nersoK, pinerdlungnerit KanoK amer-
dlatigissut — ilumut ilåinakortumig-
dlo — aulakornermit pissuteKartar-
nersut, kikut (KanoK atigdlit, Kavsi-
nik ukiugdlit, sumik inussutigssar-
siutigdlit, pigigsårtut, iliniarsimassut
il.il.) nunaKarfingmiut akornåne imex--
nermik nuånarissaKarnerun ersut.
tamånale namångilaK. ilisimassaria-
KarpoK imitsiartarnerit imertarneru-
jugssuitdlo ilaKutarit inunerånut
méricatdlo iliniarusungnerånut ilikar-
sinaunerånutdlo takordluisinaunerå-
nutdlo KanoK agtigissumik ajoKutau-
nersut. imertarnerup anersakut itu-
mik tungaveKarnera (patsiseKarnera)
påsiniartariaKåsaoK: iinerneK inger-
dlåneKarneruva ilaKardlune kisiinit-
dlunilunit, tamatuma tunuanitarpa
ingminut nivtarsåukumaneK, ani-
ngaussautinigsimaneK malugitiku-
mavdlugo, anersåkut ajornartorsiuli-
ne åssigingsitårtut puiorumavdlugit?
ei'KaimeKarsinaunerdlutik „inuit av-
dlat taimåitarmata“ imertarnerit, „ag-
ssuarnailsut“ igdlautigissagssångorti-
niarneKartarnerat? ilame agdlåt er-
KarsautigineKarsinaugunarput aula-
korumaneK aula'kortarnermutdlo inat-
sisit anersåp tungågut tunuliussut
DanmarkitorKame ilisimaneKångitsut
(pårdlagtualunit). apernutit tamåko
tamarmik misigssuinertigut (agdlau-
tigissatigut) nalinginaussutigut påsi-
neKarsinåungitdlat, kisiåne arritsu-
mik perKigsårtumigdlo inunerup
åssiglngitsorpagssuit tungånit inisig-
ssorneKarneragut.
ernarsariarta ingmikut atautsiml-
tartuvta Kalåtdlit-nunane igdloKar-
fingnit pingasunit-sisamanit pigssar-
siarisimagait taima imigagssamik ki-
migtumik atuinerujugssup anersakut
tunulerissånik tamatumunalo nuna-
Karfingme inoKatigingnerme pissut-
sit tamarmik ingerdlanerånut påsi-
ssutigssat — nauk tamane tamånika-
luardlutik — sukumissut. erKarsa-
riartalo politit, erKartussivit, liande-
lip atorfeKartitai avdlatdlo avKutiga-
lugit atuinerup angnertussusianut
atugkatdlo — tamatumungalo ilångut-
dlugo ukiup Kanon ilineragut atuga-
KarnerussarneK —, tamåkua kingune-
rissartagait pinerdlungnerit åssigi-
ssaitd.lo tamaisa pivdlugit påsissutig-
ssat katerssorneKarsimassut. tauva
OKartariaRarsinaulisånginerdlune si-
latumik nålagkersuilersinaunigssaj)
isumangnaitdlisinigssånut atortugssat
tamarmik piarérsimalersut?
aperKutit takujuanångitsut malig-
tuinaussut avdlat mérKanut tungassu-
put. tamatumane suleKatigissavta su-
liagssariniåsavåt mérKat inussausiat
tarnikutdlo pissusé, ilaKutaringne
atorneKarnerat, asimoKarfingme
atuarfingmilo, sulineråne ikangnerå-
nilo •— påsiniåsavdlugit. angajorKait
kårtunersoK. nalunaeKutaKartoKar-
kerdlune? nalunaeKutap Kavsingorne-
ra soKutigineKangånginerdlune? mér-
kat iluamérsunik nerinerdlutik, ima-
ka ivsingigagssanik? utorKait nåpar-
s'massutdlo isumagineKardluarner-
dlutik, imaKalume åma igdlume itu-
ssok. uvdlåkut ernlnaK imigagssamik
kimigtumik imertoKartarnerdlunc?
' niaicorigsarniardlune, unuame pu-
et'Kortorsiorsimanermine unagsårni-
kfdlune, aulisariarnigssaminut Ki-
^agsauserniardlune? mérKat pisinau-
ssånguartik tamat nererKussaussar-
kerdlutik? avorKårititarnerput —
1 •Balunit imana orpigtitarnerput? —
Bcrissagssatik ajoralugit neriumångi-
kangamik nerissatigdlunit nungusi-
•Bångikångamikik. KanoK avorKårine-
kartarpat? ila uvdlånguamit unung-
nerssuanut malugissagssaKaKalunilo
a8dlagtugagssaivåsaKaoK, ilame agdlåt
BtisigssuissutitaK unuap pissartuinut
tBarérsiinassarniåsaoK.
Biisigssugkatdle aitsåt isumaKaler-
sBgssaujumårput agdlanut aulaja-
^.Sersimassunut ilånguneKarunik. mi-
kjgssuissugssap sujugdlerpåmik Ka-
^tdlit-nunåt pivdlugo atuagkiausima-
■sBnik atuarnermigut påserKårtugssåu-
■avai itsaK tainåne sut ilerKusimaner-
j.}’1 Biatumalo sujornagut nunaitar-
*npnit nunaicarfingmut åssigingissu-
j Bik misigssugausimavdlutigdlo na-
BaerutigineKarsimassut. _ tugdliut-
Sl)US° åssigingitsutigut påsiniarniå-
s Va misigssugkane tamanut atortug-
^ BiisinåusanersoK. erninaK åssigi-
lugltsune påsilerumårpå inatsiserpa-
atBtnik maligagssaKångitsoK; soru-
Ausiait — Egedesminde < Foto: Palle Urandt.