Atuagagdliutit - 06.04.1978, Blaðsíða 19

Alfred Toft
NUK.NUUK
Kanga månalo_
Johan Sechmann Fleischer Nordpoliliardlune autdlarpoK Diskobugtimit,
„alianaitsorssuarmit arfangniarfigssuarmingåK" kujåmutdlo sågpoK „Ni-
ipisanit mtlit 79 migssiliordlugit avangnarparaluardlunilo", tåssa Sigguk
Upernaviup kujatånTtox angugaluardlugulo. måne takunexarslnauvox ar-
fangniat nuånissårfigssuånik Diskobugtimik Poul Egedep titartagå.
Johan Sechmann Fleischers nordpolsfærd startede fra Diskobugten,
„et meget smukt Sted, hvor der skulde være et stort Hvalfiskene11 og
endte „omtrent 70 mile nordfor Nipesine“ eller ved Svartenhuk sydfor
Upernavik. Her ses Poul Egedes tegning af hvalfangernes eldorado
Diskobugten..
(nangitaic)
„ivigkat kussanartut Cocleare
Gres (Kungordlit) sukulupor-
nermut nakorsautigssat pitsau-
nerpårtarait, Kalåtdlit-nunåne
nunap imånuf sangmernane su-
ne tamane naussartut, Dan-
markime naussartutut sérnarti-
gingitdlat, atorneKarångamig-
dlo ildne ndparsimassunut tu-
pingnåinartumik suniuteKartar-
put“, taima Hans Egede agdlag-
POK.
Kissugssat
OKautigineKarérsutut ajornartor-
siuterujugssuaK tåssa Kissugssai-
leKineK.
Imerigsunititdlutigdle Hans
Egedep inugtai Kissiniar^uartarsi-
rr>éputi ilisimaneKarérpordlo ki-
ssiat kalåtdlinuf inuniarnerme pi-
ngåruteKardluinartut såkut, a-
ngatdlatit igdlutdlo suliarineKar-
nigssånut.
igdlunik isaterinex
niuvertoKarfingmit inuit Kexer^a-
nut autdlartineKartalerput kalåt-
dlit igdlue inoKångitsut isateriar-
tortitdlugit Kissugssanik Nung-
mut pigssarsiumavdlune.
„3. december råde aulajangivoK
imiortarneK unigtikumavdlugo
KissugssaileKineK sualugpatdlå-
lermat nerissagssanigdlo iga-
nermut Kissugssaerutiliving-
mat.“
ukiutorKame pissutsit neriunau-
taerutivigsimåput:
KiussoxarpoK
„nåparsimassoKarmat k issug-
ssaileKinerdlo angnertoKingmat,
inunguåkuluit sångitsut kiussa-
riaKarsimåput.“
kisiåne åma tcKussutaussut av-
dlåuput:
„niuvertoKarfingmit nigorsima-
titdlunga angutit 5 toKUsimd-
put, tåuko ilåt atauseu. sakiai-
sigut angmarneKarpoK påsini-
ardlugo ilumiguf sumik ajoKU-
teKarsimancrsoK, påsineKardlu-
nilo puå aserordluinarsimassoK
nv.ngusimassordlo, tåssångalo
påsineKarsinauvdlune nåpaut i-
nuit amerdlasut toKussutigissåt
tdssaugindngitsoK sukulupor-
neu, imigatoKåtdle sdngitdlisi-
maneratdlo pissutauneruput.“
tamatuma kincgrna ilissinerit su-
jugdlermingarnit Kajagssuarneru-
ssumik ingerdlåneKarput.
taineKarérsutut novemberime
såkutoK ingeniøriussoK toKuvoK,
kir.guningua umiarssup nålagå,
sanassoK, taimalc ingerdlåinarput,
taimalo ukiutorKap nalåne najug-
kap igdlcKarfiunermingarnit ili-
vexarfik åssigineruvå.
28 tOKcrérput, arrsalo januarime
februarimilc sule 10 toKuput.
ilivexarfik
toKussut ømerdliartuårput:
„ajornerpåx tdssa, toKungassut
umassut akorndniginarmata, td-
ssame pernigsut amerdlånging-
mata toKungassunik ilissisinau-
ssut kdumat aprile suforKutdlu-
go",
1aima OKarpoK piligtåt.
ukiut ardlagdlit matuma sujor-
natigut (1974) „K’ivitut Igdluata"
(niuvertoKarfitorKame assis^entip
igdlua) sujcråne nunap iluatigut
erKaiviliagssaK agssangneKarmat
sulissartut navssårait inuit anei-
sorssuit saunikcrpagssue. tåuko
iliveKarfingmisutdle årKigssussa-
mik ilissausimångitdlat, kisiåne
ingminut Kaleriårdlutik sanile-
rigdlutigdlunit.
måne OKorutimingne merssusi-
mavdlutik nunasissut Kasuersår-
figssartik kingugdleK navssårisi-
magunarpåt, lamåniscrinarpordlo
Nup iliveKarfia sujugdleK. Hans
Egedep igdluata tununguane.
pissortanut pikigtitsinigssamik
tusatsiagkat
pissu'sit, ilungerscrnartorujug-
ssuångorput, tusatsiarneKarmat-
dlc såkutut pissori anut pikigtitsi-
nigssaK pilerssårutigigåt unuame
sinigtcKarneK ajungajagpoK.
(pikigtitsiniarneK pivdlugo Rink
(1877) OKarsimavoK:
„OKalugtuarineKartarpoK ukiup
ingerdlanerane k utdlersaussut
nålagkap igdlorssuånut kater-
ssutariaKarsimassut patdligtai-
lissatut ilersitdlugo, agdlåtdlo
igalåt angmardlugit kamutigdlit
inigssisimavdlugii unuaunerani-
lo r.ikitautdlutik pigårtussar-
dlutik nangmingnetc inugta-
mingnit sassunendsasoralutik."
Hans Egede någdliutinut tama-
nut pissutitaussoK (tåuname pi-
ssutigalugo måne nunapalårssu-
armikamik) anisagångame aut-
dlåimik imerérsimassumik nag-
sartalerpoK ånorårssuarminut tor-
Kordlugo!
rådime akerdleringneKalerpox
uvdlune såssussiniakujugfiulersu-
ne rådip ilaussortaisa akornåne
soruname ama akerdleringneKa-
lerpcK.
taimåitordle ukiup ingerdlane-
rane någdliungnartcrsicrneK ku-
janartumik ilånikuf puigutsiarne-
KartarpoK. sordlo åssersutigalugo
kungip inuvia, 11. oktober, piku-
nartumik KagssimiuaorfiuvoK.
kungip inuvia
igpagssaungmat unukut såkutut
nerérssuartineKarput. kungip inu-
viane uvdlåkut Kamutiligtarto-
Kartitdlugo erfalassoK amuneKar-
poK, taimalo pissoKariarmat ka-
låtdlit Nup erKånitut niuverto-
Karfingmut katerssuput nagdliu-
torsiorneruvdlc nalå tamåt tå-
ssanitdlutik.
uvdlup KerKalermat umiarssuit
aKumiue, palasit niuvertcKarfing-
milo kivfat åssugkerscrsimassut
nålagkamukarpul. atautsivdlo er-
såne inuit 18 nerrivingmut neri-
ssagssaKardluartumut igsåput.
nerinerup nalåne kunge skålér-
neKarpoK 9-nik Kamutileriardlu-
ne, dronninge kungigssardlo ta-
marmik ingmikut 7-inik Kamuti-
leriarfigineKardlutik, tauvalo ku-
ngigssap nulia, kungigssårirat, ku-
ngip Katångutai kungikormiutdlo
ilaKutait tamarmik skålérutigine-
Kartardlutik, tamarmik ingmikut
5-inik Kamutileriarnertalingmik.
tårsingmat Kumcrortartorssuå-
ngorput Kamutileriartardlutik
sérsartordlu'igdlc il. il..
nålagkap agdlagfianut mato
angmåinarpoK, tåssanilo unuaK
tamåt nerrivit mardluk nerissag-
ssaKartuartineKarput, åipå timik
kavfimigdlc, åipålo nerissagssa-
nik kissartungitsunik vinimigdlo.
nipilerssutigssaKånginamik (så-
kutut Kardlortau+it tumerparpåt-
dlo kisisa atorsinaungmatigik) så-
kutut nuliait erinarsscrtuliupait
uvdlåkuldlc Kåumalerneranut ki-
tatdlutik nuånatdlutigdlc.
IsumaKarnarpoK kalå'dlit tupi-
gusugdlutik scKutigingnigdlutig-
dlo pisimassunik maligtaringnig-
simassut åmalc nerisineKardlutig-
dlo imertineKarsimassut.
uvdlåkut nal. 7 migssåne nag-
dliulcrsicrneK KångiupcK, kalåt-
dlitdlc amerdlanerssait sinilersi-
måput. ilait igsiavingne ilaitdlo
naterme, eKérsarneKarputdle 3-
malo nerissagssanik tunissutinig-
dlo angerdlåussagssamingnik „ku-
ngimit" tunineKardlutik.
pivfigssame téssane imiaK nå-
partat 6 (nåpartat 6 imiaK tåssa
136 pot-it imalunit 130 liter mig-
ssiliordlugc, nalerput erearsauti-
galugc sualugtcrssungilaK. 1700-
kune imlnaK imigarineKaruma-
vatdlångilaK. taimåitumik Dan-
markime imiamik atuineK inung-
mut atautsimut uvdlcrmut 5 åma
10 pot-it akornånlpoK. aulakor-
nartuata procentia uvdlumikut i-
miårKap nakussusianit angnikine-
tuvok). sivnigdlit imerneKarsima-
vok KamutiligtaufigineKarsimav-
dlu.tigdlo paugssat 416 pundit, nå-
lagaK taima agdlagsimavoK.
sermerssuax
6. februar heste kingugdleK to-
kuvok pårinerdiiugaunermit, tai-
måitordle nålagaK Paars sermer-
ssuarmut ilisimassagssarsiordlune
autdlarpoK:
„25-dne (april) nålagaK ilagalu-
git såkutut nålagåt Richard
niuvertuvdlo ikiortå angutitdlo
5 sermerssuarmut ilisimassag-
ssarsiordlutik autdlarput ka-
ngerdlungmut Ameralingmut,
niuvertoKarfingmit 6—7 mili-
nik ungasigtigissumut, tdssd-
ngånit sermerssuarmut k aui-
nigssaK ajorndnginerungmat
Kaningneruvdlunilo."
taineKarérsut saniatigut kalåtdlit
mardluk åma ilisimassortåuput.
Nuanut tulagkamik sivisumik i-
lungersornartumigdlo ingerdla-
rérdlutik kisame sermerssuarmut
KaKiput. Kamutinik imalunit ing-
mikut pisatsersutinik avdlanik
nagsataKångitdlat.
majuarneK
„uvdlut 2 ingerdlarérdluta uv-
dlut pingajugssdne uvdlup ker-
Karå sermerssup kigdlinganut.
pivugut, nalunaeKutap akunere
mardluk navianartorsioKaluta
ingerdlaiKingnigssaK ajornarsi-
VOK,
sermip xupai
pissutigalugit sermip Kuparssue,
sermip ingerdlaneranit pissute-
Karsimagunartut, imaKalunit
kuit taimailersisimassait, sujug-
dlerdle taineuartOK ilimanarne-
ruvoK.
Kupat tamåko ilåtigut isåu-
nernik 2-nik ilåtigutdlo 3-nik
silissuseKarput iteualutigdlo iv-
nåruigsut, sindinut pivdluta a-
låkarångavtigik sordlume oka-
lugfiup Kåvanut KaKeriardlune
dmut aldkardlune Karmatut si-
kigigdluinartut, ukiorugtorne-
ratutdlo måne ingmat aput ku-
pat iluinitoK pissutigalugo ta-
kuneK saperparput narKdne ko-
KarnersoK koKdnginersordlu-
nit.. .
erxartut
ingerdlarKigsinaufungnaerdlu-
ta kångikavta sermimut ingi-
pugut autdlaisivtinigdlo 9-riar-
dluta serKortardluta imertar-
fingmutdlo silaerunartumik ku-
nge skålérutigalutigo nafugka-
me imertarfigtorfiungisåinarsi-
massume; sermerssuardlume su-
jornatigut taima atarKinartine-
Kångisdinarsimavdlune. .
ilisimassagssarsiorneK inerpoK i-
numarigsarnartumik angalarujor-
nerlut.
7. maj pexataussut niuvertoKar-
fingmut någdliungnartulingmut
uterKigput.
ukiox 1730 takornariarnex
Hans Egedep piligtå, Johan Sech-
mann Fleischer, (Johan Sechmann
Fleischer 1702—89) oxalugtuar-
poK:
ukioK måna angerdlarnigssavti-
nut umiarssuagssamik ilimanar-
toKdngingmat, niuvertup ikior-
tå lens Hiort Træsko, nujuar-
tat niuveKatiginiardlugit aut-
dlarnialerpoK.
umiatsiarssuaK angutinik sisa-
manik ipugtugssalik atortug-
ssauvå saKissordlo atauseic ilau-
ssugssauvdlune tanuagssanigdlo
nagsardlutik. ilaujumatdlerpu-
nga nuna takornarniardlugo.
Kaumat maj nålersoK Nepisene-
mit Disko Bugtimut autdlarpu-
gut, najugkamut kussanartoru-
jugssuarmut arferpagssuaKar-
nerartagdnut. mångånit aut-
dlarpugut Nordpolimut inger-
dlanigssarput sujunertaralugo.
20 milinik avangnarpasingneru-
ssumut pigavta sikorssuaK ti-
kiparput. 1 lh alenimik sikukut
putussiniaraluaravta imak ta-
kungitsorparput,
nujuaitat måne najugaKartut
ok arput Nordpolip tungånut a-
vangnardlersauvdlutik, siku-
kordlutalo Nordpolimukarnia-
ruvta mianerssutigissagssarput
tdssaunerarpåt tdssunga Kanig-
dlivatdlårnigssarput. tåssane i-
maK angmåinarsimavoK, sarfar-
torujugssuvoroK kåvigtuliorne-
re sukangåramik takunerdlunit
ajornardlutik. siko péraluarpat
umiarssuarmik umiatsiarssuar-
migdlunit tåssungnarnidsaga-
luaruvta tåuna avKusineK ajor-
narpoK kåvigtuliornerssuanit i-
neKarumångikåine, tåssame kå-
vigtuliorneK nunamif takug-
ssaussarmat putorufugssuartut,
nåkariarssuartut.
najugkavtinit tdssånga imaic
Kalåtdlit-nunånit akiane ame-
rika.rn.iut Skotlandidnut mitit 4
sivnernagit silissuseKarpoK. nu-
nat tåuko tamarmik sermimik
imardlo sikumik kagdlersimd-
put, ikerasauvdlo KanoK takiti-
ginera takune k saperparput.
tauvalo Nepisene-mut uternia-
lerpugut 70 milit migssait i-
ngerdlavigissugssauvdlugit. iki-
orte nujuartanit pisigångame
piumassarissarpå nujuartat
nangmingneK Nepisene-mukau-
tisagait.
(nangisaoK)
GRØNLANDSPOSTEN
• landsdækkende
• to-sproget
• er bladet, som læses’ i
næsten alle grønlandske
hjem
19