Atuagagdliutit - 07.10.1981, Qupperneq 22

Kalaallit Nunaanni
tuttut nujuartat
All.: Henning Thing, Vildtbiologisk Station, Kalø.
Angutiviaq angisooq puallaruttorneq Kangerlussuup timaani, 25. au-
gust 1979.
Stor og velnæret buk i indlandet ved Sdr. Strømfjord, 25. august 1978.
Kitaata tuttua nujuartaq ukiut
ingerlanerini tamaani najugaqar-
tut nunami piniartagaasa pi-
ngaarnersarisimavaat. Tuttup
inuit pilersorsimavai amernik,
ujallunik, saanernik neqinillu, ta-
marmik pinngitsoorneqarsin-
naanngilluinnartunik. Ullutsin-
nissaaq suli aavartarneq piniar-
tumut pingaaruteqarluinnartuu-
voq, naak piniagaannarnik ator-
toqarneq kalaallit inuiaqatigiit
akornanni nungussimagaluartoq.
Kalaallit Nunaannili tuttut
nujuartat amerlassusiat assigiin-
ngiiaartorujussuummat aamma
pisat amerlassusiat assigiinngii-
aartorujussuusimavoq. Kingul-
lermik tuttorpassuaqarsimavoq
60-ikkut naajartulerneranni 70-
ikkullu aallartisimalerneranni.
Taamanikkut tuttut qassiusima-
nersut ilisimaneqanngillat, amer-
lanaarnagilli eqqoriarlugit
100.000-it missaanniissangatin-
neqarput Sioqqap Disko Bugtillu
akornanniittut.
Tamatuma kingorna tuttut
nujuartat ikiliartulertorsimap-
put: 1977, 1978 1980-imilu
marts-aprilillu qaammataanerini
tuttunik kisitsisarnerni 25-
30.000, 18-20.000 aamma 8-
10.000-iinnaanerarneqarput.
1952-imiillu Kalaallit Nunaan-
ni Nuup Kangerluata ilaani nor-
gemiut tuttuinik nujuitsunik pe-
qarsimavoq. Itinneranilu pigine-
qartunit maanna piffinnut assi-
giinngitsunut tallimanut nuutsi-
soqarsimalerpoq. Tuttut Norge-
meersut kinguaavi 1.4.1980 ki-
sitsinermi 3-3.500-uupput.
Tuttut Kalaallit Nunaanni si-
ammarsimassusiat amerlassusi-
allu titartagaq 1-imi takuneqar-
sinnaapput. Immikkoortukkuu-
taat immikkoortivinneqartarsi-
mapput, tuttut immikkoortuniit-
tut kaputartuugunnaarsillugit.
Amerlassusiligaaneranni timmi-
sartumik kisitsineq kingulleq
marts-april 1980-imi pisoq tun-
ngavigineqarpoq.
Vildtbiologisk Stationip 1977-
imiilli tuttunik misissuisarnerati-
gut paasiniarneqarpoq tuttut nu-
juartat taama ikiliartupiloorne-
rannut suna peqqutaanersoq.
Nerisassaaleqineq (pingaartumik
orsuaasanik) ukiisarfinni peqqu-
taanerugunarpoq. Ukiualuit ma-
tuma siorna tuttut amerlinerpaa-
gamik ukiuunerani uninngaartar-
finni nerisassanut naleqqiullutik
amerlavallaaleraluarput, taa-
maattumik upernanngitsoq tut-
torpassuit toqorarput. Ullumik-
kut ukiuunerani uninngaartarfii
misissoraanni takuneqarsinnaap-
put suerutivillugit mangiarne-
qarsimasut, nunaginnersallu ivi-
gaqarlutillu orsuaasaqartussaa-
galuit suerulluinnartitersimasut.
Ajoraluartumik orsuaasat ki-
gaatsuinnarmik naajartortar-
tuupput (atugassarissaarnerpaa-
gaangamik ukiumut 5 mm), taa-
malu tamaani taama amerlatigi-
sunik tuttoqartuaannassappat
nautsorssutigissariaKåsaoK uki-
ut 30-40 ingerlajumaartut tuttut
qaammatini 7-8-ni nerisarisin-
naasaannik ukiuunerani unin-
ngaartarfinni orsuaasaqalernis-
saannut.
Ukiuunerani perlerluni toqu-
sarnerup saniatigut juni-julimis-
saaq norraat toqorangaatsiarsi-
mapput kolibakterieqarlutik nag-
gussamikkut aseruuttoornertik
pissutigalugu. Nappaat taanna
tunillaassuunnertut siaruaattar-
simavoq piffiillu ilaanni norraat
affaat toqusarsimapput.
Ilapittuutaagujortaaq aavar-
tarneq. Tuttut amerlanngissusi-
annut naleqqiullugu pisarineqar-
tut ikigisassaasarsimanngillat,
pingaartumik ukiuunerani tut-
tunniarnermi, ukiut marluk-pi-
ngasut kingulliit. Tamannalu
pissuteqarneruvoq tuttut assi-
giinngitsunik peqquteqartumik
piffiit ilaannut, nerisassarissaar-
nerusimagunartunut, katersuut-
tarsimammata. Piffiittaaq taak-
ku piniartunut tikikkuminartuu-
simapput, taamaalillutillu piniar-
tut tuttut ukiuunerani unin-
ngaarfimmiittut amerlanersaat
pisarisinnaasarsimavaat.
Vildtbiologisk Stationip inas-
sutigisimavaa ukiuunerani unin-
ngaartarfimmi ataatsimi tuttut
ataatsimoortut siunissami 6.000
aamma 12.000 missaannik amer-
lassuseqartinniarneqartassasut,
nerisassat amerleqqinnissamin-
nut periarfissaqarniassammata
peqatigitillugu piniartut tuttu-
nik 1.500-3.000-inik pisaqartar-
sinnaaniassammata.
Aavartarneq pillugu peqqus-
sut akuerineqaqqammersoq siu-
nissami tuttutarineqartartussat
aalajaallisarnerannut alloriarne-
rit siullersaraat. Tuttunniartar-
nermi nutaartaasut ilagaat Qe-
qertarsuarmut, Nuussuarmut,
Paamiut Tasiilallu eqqaannut
tuttunik nuutsinerit. Kommunal-
bestyrelset aalajangersimasumik
amerlassusilinnik pisaqarsinnaa-
nermut akuersissuteqarsinnaap-
put, taakkulu savimininnguamik
kommunep aqqanik normuanillu
allassimasunik ikkussivigineqar-
tassapput. Savimininnguaq tut-
tumut pisamut ikkunneqartas-
saaq taamaalillunilu pisarineqar-
sinnaatitaasut sinnerneqanngin-
nissaat sianigineqartassaaq.
Ukiuni aggersuni uumasorsi-
uut tuttunik timmisartumiit ki-
sitsiuartassapput tuttullu ukiuu-
nerani uninngaartarfinni nerisa-
risartagaasa amerliartornerat
malittarissallugu, politikerit tut-
tunniarnerup killiliiviginissaanut
pitsaanerpaanik tunngavissaqaq-
qullugit.
(----------------------------^
Jagtbøger
Vi har Danmarks største udvalg
i nye og antikvariske bøger om
jagt og natur. Skriv efter gratis
prisliste.
Ornis Bøger
Holstebrovej 16
Postbox 55
6900 Skjern
s____________________________4
Både- og bilvarmere g ^ n
GODTHÅB
ELEKTROVÆRKSTED A/S
Samuel Kleinschmidtsvej 9
Box 70, tlf 2 10 62, 3900 Godthåb
22
Piniarneq / Jagt
Ilassut / Tillæg