Atuagagdliutit - 10.06.1987, Page 10

10
ATUAGAGDLIUTIT/GRØNLANDSPOSTEN
NR. 24 1987
Isumaliutersuut- Kronik

Ilinniarfissuaq
ukiuni 140-ni
Allattoq Peter Gr. Samuelsen, ilinniartitsisutut
ilinniarsimasoq
Ilinniarfissuaq nunatsinni aner-
saakkut kulturikkullu piorsaaner-
mi pingaaruteqarnerpaasimasoq u-
kioq manna ukiuni 140-ni piso-
qaassuseqalissaaq.
Aamma aasaq manna kingumut
Ilinniarfissuaq ilinniartitsisun-
ngortitsissaaq, pisarnertullu oqalu-
giartoqassaaq. Oqalugiarnerni ta-
makkunani Ilinniarfissuup ukiumi
qaangiuttumi ingerlaasaani ippigi-
sat — immaqa ilaatigut sakkortusi-
laarlugit — saqqummersinneqar-
tarput.
Ilinniarfissuaq, aqutsisui, ilinni-
artitsisui, sulisuilu tamaasa qujas-
suteqarfigerusuppakka ullut ta-
maasa ilungersorlutik nunatsinni i-
linniartitsisussaqarnissamik sulis-
sutiginnimmata.
Nutarterinerit pisariaqarfiisigut,
tunngavissaqarluartumillu pissu-
tissaqaraangata ajunngilaq aqquti-
gisartigit, kisianni nutarterineq i-
nuiaqatigiinnut iluaqutaasussaan-
ngitsoq ilisimareerlugu, nutarteri-
niaannernerli pissutigalugu ilior-
neq akuersaarneqarsinnaanngilaq.
Ilinniartitsisunngorniartarneq
pillugu Inatsisartut peqqussutaat
nr. 16, 1979-meersoq aallaavigalu-
gu ukiuni sisamani ilinniartitsi-
sunngorniartarneq aallartikkalu-
aannartoq — ilinniartunillu Ilinni-
arfissuarmillu namminermit iluari-
simaarneqartoq — 1984/85-imi I-
natsisartut aalajangiineratigut uki-
uni pingasuni ilinniartitsisunngor-
niartarnermik taarserneqarpoq.
Tamatumani Ilinniarfissuaq ilinni-
artullu akuersaanngillat.
Siunissami atuarfik
Piffissami kingullermi meeqqat a-
tuarfiata ullutsinnut siunissamullu
naleqqussarneqarnissaa pillugu o-
qallittoqarpoq. Imaappoq: oqallin-
neq annikeqaaq, kisianni atuarfe-
qarnermut pisortaqarfimmit isum-
mat katersorneqarput. Tassunga a-
tatillugu kaammattutigerusuppara
Ilinniarfissuup Inunnillu Isumagin-
nittussanik Ilinniarfiup Oqallinner-
mi ilanngullugit eqqarsaatigineqar-
nissaat, pingaartumik ilinniarfiit
taakku marluk ullumikkut Nuum-
mi sanileriillutik inissisimagaluar-
lutik suleqatigiinnginnerat suleqa-
tigiinninngortariaqalermat. Tama-
tumuunakkut nukkioqatigiissin-
naanerat periarfissaqalissaaq. Pe-
rorsaasutummi ilinniarsimasut
meeqqanik nukarlernik ilinniartit-
sisutut atorneqartut ikittuujun-
naarput.
KTU - KALAALLIT TUNISASSIORFIAT makkunanlipoq:
KTU - (Grønlands HjemmestyreProduktionsvirksomhed) findes overalt

J
■■ < '■ ? V

g
i
" y/p
i/
ti f.
KTU
KTU
• KALAALLIT TUNISASSIORFIAT
nunattinni piffinni 51-iniippoq.
Nunaqarfiit 40-it, illoqarfiillu 11-it
tunisassiorfeqarput.
KTU ulappuseruttorfiup nalaani
2500-nik sulisoqartarpoq.
KTU-uup ukiumut aningaasat
kaaviiaartitai ukuupput: kr. 650 mio.
KTU-mi tunisassiarineqartut
ilaat makkuupput: KINGUPPAAT,
QALERALLIT, SAARULLIIT.
SULUPPAAKKAT. KAPISILLIT,
QEEQQAT, UUKKAT, SAVAT il.il.
Wv
i
VV v
*• Tasiusaq, Upv
•> Aappilattoq. Upv.
Upernavik .•
Kangersuatsiaq
Upernavik Ku>alleq
•’ '> Nuygaalsiaq
<**>*,' • Ukkus.ssat
Niaqorna. ..." ^ S“"“'
Qaqfeut V* Ikerasak
x.... •■Utimmannaq
>•' '■•Vv.v.« Qeqertaq
Kangerluli:;« Oqaatsut
Qeqertarsua(j-«vv::'' Ilulissat
llimanaq
Qasigiannguit
A • . .••••••■••i' Ikamiut
Aasiaat 5;::,f..«-'^<un„aaa
Ka ngaatsiaq
lginniarfik^X^:^^aa,Suk
Altu
Sisimiut
‘t+.-jKøqgaamiui
Maniitsoq *? <
4 .^lammik
Tiniteqilaaq.j»
} ' >.-éermiligaaq
••Kuummiul
>:;3<-'tajlusuk
J ;:..» Tasiilaq
Kapisillit
KTU
■ KALAALLIT TUNISASSIORFIAT
har 51 produktionsanlæg i Grønland.
Fordelt på 40 bydgeanlæg og 11
byfabrikker.
KTU beskæftiger 2500 mennesker i
højsæsonen.
KTU omsætter 650 mio. kr. om året.
KTU producerer bl.a.: REJER
HELLEFISK. TORSK. RØDFISK.
SKÆLLAKS. HAVKAT. UUVAQ. LAM m m.
Paamiut
• Qassiarsuk
_...».-lgaliko
iassimiA'i....,^»-flarsaq ..... 5
4 • Eqatqgaarsuaii
Alluitsup PMi,; :^ufq.N,„
Nanortalik* ;i, ;^ppilalloq Nan
Narsaq Kujalleq
Postbox 270 • DK-3900 Nuuk • TU. (009-299-) 2 44 22 • Telex 90 427 • Telefax (009-299-) 2 30 90
Isumaqanngilanga meeqqat atu-
arfianni kristumiussutsimik atuar-
titsinerup annertusineratigut atuar-
fimmi ajornartorsiutit qaangerne-
qarsinnaasut. Oqaluttoqaraluar-
poq taamaaliornikkut meeqqanik
naalatsitsiniaaneq ileqqorissaartit-
siniarnerlu anguniarneqartariaqar-
tut. Atuarfimmili ajornartorsiutit
allanit tunngaveqarsoraakka.
Manna tikillugu ilinniartitsisut a-
kissaatikippallaarsimapput. Ilinni-
artitsisut meeqqat ataasiakkaat a-
ngerlarsimaffimminnit aallaave-
qartunit ajornartorsiutaannit suli-
akkersorneqartuarput — saniatigut
pingaarneq piffissakilliorfigilersar-
lugu, tassalu ilikkartitsiniaaneq.
Meeqqat angerlarsimaffimmin-
niit ajornartorsiutit atuarfimmut
nassartagaat tassaasinnaasarput i-
laqutariinnermi ajornartorsiute-
qarnerit, amerlasoorpassuartigut i-
migassamik peqquteqartartut.
Tamakku millisinneqartuuppata
ilinniartitsisut ilinniartitsinissartik
piffissaqarfiginerulissagaluarpaat,
ilinniartitseriaatsiminnillu nutar-
sartuarnissartik nakkutiginerulis-
sagaluarlugu. Nunatsinni suna ta-
marmi sukkasuumik ingerlagami.
Nunanut allanut qanigisatsinnut
nallersuukkiartorsoriniarluta aam-
mattaaq taakkunani ineriartorneq
sukkatsikkaluttuinnartoq, immaqa
ilaatigut nalunaaqutariniarpallaar-
parput. Nunatsinni uiverneqara-
ma. Suna pigaluarlugu, iluaqutaa-
nersoq tunngavissarsinngivillugu
allamik taarsertarlugu.
Meeqqat atuarfiata nutarsarne-
qarnissaani inuup peroriartornera-
ni, tarnikkut timikkullu ilisima-
tuussutsikkut paasisimasat toq-
qammaviusariaqarsoraakka, mak-
ku upperisarsiornermut naalakker-
suinermullu sumut atanermut a-
peqqutit tunulliunneqartariaqarso-
ralugit.
Tamatumani suut eqqortuup-
pat? Naveersineq tapersersuilluni-
luunniit? Tikeq napparsimasoq a-
torlugu, ikinngutinnersutulluun-
niit atuartitsineq? + tuarnialerlaat
alanngaartinneri imaluunniit ullu-
mikkut atortorissaarutit atorlugit i-
liorneq? Allannialeqqaat kukkuna-
veersaartinneqassappat naqinneril-
luunniit ilinniartinneqassappat
meeqqat isaasa qarasaasalu suleqa-
tigiittarnerat eqqarsaatiginagu? 2
+ 2 atorneqassava imaluunniit
meeqqat assassornerisigut timimik
piginnaassusiisa atornerisigut kisit-
sinermik avatangiisiminnillu ma-
lussarniarsinnaanerat ilinniartaria-
qarpaat?
Sooq misilittaanngilavut
Atuartut amerlavallaat atuarfiup i-
linniarfiillu ingerlaqqiffiusut piu-
masaqaatigisartagaat — atuagar-
sornikkut assassornikkulluunniit
— naammassineq ajorpaanngooq
... Inuussutissarsiutitigut ilinniar-
fiit isumaqarput atuarfik atuagar-
sorfiuallaartoq. Ilinniarfiit
at + agarsorfiusut piumasaraat i-
nuusuttuaqqat kisitsinermut, fysik-
imut, kemimut allamiullu oqaasii-
nut piginnaaneqarnerusariaqartut.
Isummat taakku marluk immin-
nut noqqoruuttutut ipput inuusut-
tuaqqallu ikkut noqqoruussutigi-
neqartut sumut inissinneqassap-
pat? Atuarfimmi atuagarsornikkut
assassornikkullu ingerlaqqeriarfiit
siusinnerusukkut pisartussanngor-
lugit eqqutissavagut? Naligiisitsini-
.arnerluunniit piinnarlugu assassor-
nermik piginnaasaqarnerusut no-
qissavavut atuagarsortillugillu, il-
luatungaatigullu atuagarsornermik
pginnaasaqarnersut assassortillu-
git? Taakkuunnginnerpallu ullum-
mikkut atuarfiup naliliisarnera a-
torlugu »pikkorluttutut« naqissu-
serneqartartut?
Sooq misilittaanngilavut? Sooq
atuarfeeraliunngilavut ilinniartitsi-
sunik pikkorissunik, piumassuse-
qartunik suliminnullu upperinnit-
tunik sulisulerlugu atuaqatigiik-
kuutaallu assigiinngitsukkaarlugit
katitikkat atuartillugit, periuserlu
naleqqunnerpaaq nassaariniarlu-
gu? Tamanna aqqutissaappat soor-
mi oqalorusaassaagut. Una uanga
upperaara: kisitsinermik nalusut
taamaailaat akunnerit amerlaneru-
sut kisitsisitsinikkut kisitsillaqqis-
sunngortinneqarsinnaanngillat.
Allanit tunngaveqarsimassammat,
soorlu ilinniartitsisoq ilinniartitsi-
nerlussimassaaq imaluunniit mee-
raq ilinniartaraniluunniit eqqarsaa-
tai allanit akoqarpallaarsimassap-
put.
Ilinniarfissuaq atuarfillu
Ilinniartitsisunngorniartunit sak-
kortoorujussuanngortillugu saq-
qummersinneqartartoq aamma u-
naavoq Ilinniarfissuup meeqqallu
atuarfiata imminnut ungasippal-
laarnerat. Tamanna misilitsinne-
rup nalaani misilittagaqarnermik
aallaaveqarpoq. Tassani eqqaama-
neqartariaqarpoq Nuummi atuar-
fiit sinerissamit sakkortunerunerat
aammalu Nuummi ilinniartooreer-
luni sinerissami inuussutissarsiutit
allaanerunerat. Tamakkuli najule-
raanni suliffigilerlugillu aamma i-
likkagassaapput sungiussassaallu-
tillu.
Eqqarsaatigineqarsinnaasulli i-
lagisariaqarpaat Ilinnairfissuarmut
atasumik meeqqat atuarfiannik pi-
lersitsisoqarsinnaanera. Taanna a-
tuarfik, Ilinniarfissuarmik Inunnil-
lu Isumaginnittussat Ilinniarfian-
nik ulluinnarni suleqatigineqarsin-
naassagaluarpoq, illuatungaatigul-
lu aamma Inunnik Isumaginnittus-
sat Ilinniarfiannut ilinniartut mee-
raanut paaqqinnittarfik Paannaat
suleqatigissallugit piukkunnarluin-
narpoq.
Ilinniarfissuup atuarfiullu sule-
qatigiinnerisigut ilinniartitsisun-
ngornianut ulluinnarni atuarfim-
mut qaninnerulernermik misigiffi-
usinaassaaq, ilinniartitsisut suline-
rat, meeqqat pissusilersornerat ilik-
kariartornerallu malittarineqarne-
rulersinnaassapput aammalu ilinni-
artitsissutissanik sanaartorneq aq-
qutissiuunneqalissalluni.
Ilinniarfissuarmi ilinniartitsisut
Ilinniarfissuarmi ilinniartitsisut a-
merlanersaat ilinniarnertuussat a-
tuarfiini ilinniartitsisussatut ilinni-
arnertuut ilinniarfissuini soraa-
rummeersimasarput. Pikkoriffis-
saminnut pikkorissorsuupput, qal-
lunaajugaluarlutillu ilinniartunit
sunnerneqarnerlutik inuiaqatigiin-
nut sulissutaminnut paasinnikka-
juttuupput.
Kisianni ilinniartitsisut taakkua
sanngeequtigisarpaat meeqqat atu-
arfianni sulisimannginnamik, naak
ilinniartitsisoqaraluartoq ilinniar-
titsisuusimasut. Isumaqarpunga a-
jornartorsiut taanna imaalillugu
qaangerniarneqartariaqartoq Ilin-
niarfissuup atuarfimmik suleqate-
qalerneratigut Ilinniarfissuarmi i-
linniartitsisut meeqqat atuarfianni
pissutsinik qaninnerUsumik malin-
naasinneqalernerisigut. Ajornar-
torsiutaavormi tamanna. Soorlu a-
tuarfimmi meeqqanik akunnattu-
nik atuartitsissutissap aalajangersi-
masup pilersaarusiornissaa, atuar-
titassanullu qanoq iliorluni naleq-
quttunngorsarnissaa pillugu ilinni-
artitsisut ilinniarnertuussanik atu-
artitsisussatut piukkunnarsarsima-
sut ikiorsinnaaneq ajorpaatigut.
Ilinniarfissuaq sulilluarina
Ilinniarfissuaruna qimassimallugu
unganartoq, assut. Unganassaqaa-
tit uagutsinnut maanna qimaguttu-
nut.
Ilinniarfissuaq ukiuni 140-ni nu-
natsinni piorssaanermut sallersaa-
simagavit pilluarit.
Suli periarfissaqarputit ingerlaq-
qinnissamut. Ukiuni sisamani ilin-
niartitsisunngorniartarneq uterti-
guk, pilersaarusiorluakkamik atu-
arfiup nutarterneqarneranut atatil-
lugu nutarterit, tamanna nukissa-
qartilluarpat.