Atuagagdliutit

Árgangur
Tölublað

Atuagagdliutit - 07.10.1987, Blaðsíða 13

Atuagagdliutit - 07.10.1987, Blaðsíða 13
NR. 41 1987 ATUAGAGDLIUTIT/GRØNLANDSPOSTEN 13 AIDS aamma »Isumannaatsumik atoqatigiinneq«: Usuup puui isuman- naallisaataapput Niels P. Broberg, Nuuk Septemberip aallartisimalernerani Den Danske Sundhedsstyrelse AIDS pillugu ataatsimiititsivoq ilisimatoor- passuarnit peqataaffigineqartumik, tassanilu ilaatigut AIDS-ip Daninar- kimi siaruaakkaluttuinnarneranut akiuunniarnissaq qanoq ingerlanne- qassanersoq oqaluuserineqarpoq. Paasinarpoq inuit aalajangersimasu- innarnik atoqateqartalernissaat suli- niutiginialeraat usuup puuisalu ator- neqarnerulernissaannik paasisitsini- aaneq millisarnialeraat, tamakkua »isumannaatsumik atoqatigiinner- mut« atugassatut paasisitsiniutigine- qarnerat sunniuteqarpallaarsiman- ngimmat. Qanittukkut saqqummerpoq atu- agaq atoqatigiittarnerup tungaatigut Amerikami ilisimasaqarluartumit ta- makkualu tungaasigut napparsim- mavimmi »New York Hospital — Cornell Medical Center«-imi pisor- taasumit Dr. Kaplan-imit allanneqar- simasoq. Atuakkagaq taaguuteqar- toq: The real truth about women and AIDS naqiterneqarsimavoq naqiteri- sitsisarfimmit Simon and Schuster- imit naqiterneqarsimavoq. Atuak- kami tassani allassimavoq usuup puuisa tunillatseratarsinnaaneq taa- maallaat millisarsinnaagaat, taa- maattorli »isumannaatsumik atoqa- tigiinnermut« atorneqarsinnaanngit- sut. Oqaaseqaatit taakkua tunngave- qarput naalagaaffiup qullerpaasutut misissuisoqarfiata »The food and drug administration«-ip misissuisi- maneranit. Paasineqarsimavoq u- suup puuisa 2 procentii putusoortar- simasut aammalu arnat usuup puui- nik anisuup uumasuaraanik toqoraa- titalinnik atuisimagaluartut lOpro- centiisa missingi naartulersoortarsi- masut. AIDS-ip uumasuarai suli mi- kinivararsuummata ilisimatuujun- ngikkaluarluniluunniit paasineqar- sinnaavoq mikisuaqqat tamakkua suli ajornannginnerusumik usuup puuisa alinniminivarannguisigut a- nillassinnaanerujussuussasut. Nap- paatip siaruaakkiartornera dr. Kap- lanip qeqertatut marluttut takorloor- nilersorpaa, aappaaniittut tassaallu- tik angutit anguteqatiminnik ilaati- gut angutit anguteqatiminnik arna- nillu atoqateqartartut aappaaniillu- tillu ikiaroornartunik kimittuunik atuisartut. Imaq avataanmittoq tas- saapput arnat taamalu tamalaar- tuunngikkaluartulluunniit tunillat- sissinnaanerat ilimanaateqarneru- jussuusutut isikkoqalerpoq. Taa- maakkaluartorli oqartariaqarpoq atuagaq isumalluarpaluttumik nipe- qartinneqarsimasoq. Danmarkimi oqaluuserineqale- reerpoq AlDS-imik tunillatsissima- sut nalunaarsorneqartalernissaat. Taamaakkaluartorli amerluutinut nappaatipalaanullu napparsimma- vimmi Bispebjerg Hospitalimi Kø- benhavnimiittumi paasineqarsima- voq angutit marluk, naak nalunngik- kualuarlugu tunillatsissimallutik, nuliatik tunillatsissimanerminnik ili- simateqqaanngivillugitnaartulersis- simagaat. Nakorsat nipangiussisus- saatitaanerat pissutaalluni nakorsat saperluinnarsimavaat nuliaasut naar- tulersimasut kalerrissallugit nakorsat nipangiussisussaatitaanerannut inat- sit unioqqutissanngikkunikku. Taa- ma atsigisumik kanngutsaatsulior- neq Sovjetimi pisimagaluaruni uki- uni arfineq-pingasuni parnaarussaa- nermik kinguneqarsimassagaluar- poq. Jens Lyberthimut aammalu Allattoq Hans Christian Lynge, Nuuk AG nr. 33-imi augustip ulluisa 12.- anni 1987 Jens Lyberthimut allak- kama ammasut akiumaneqanngin- nerat, imaluunniit eqqornerusumik oqaatigalugu, allakkama imaasa in- uiaqatigiinnguanut uatsinnut kalaal- linut namminneq nunatsinni suliffis- saraluatsinnikarsaartorneqartuartu- nut akisussaaf finnillu tigusilluta su- liumallersunut qanoq pingaaruteqar- tigisinnaanerat AG-mit atuarsimasu- nit »puigorsarneqaqqaarlutik« akis- suteqarfigineqarniarnerat utaqqiin- narumanagu, makkuninnga kingu- mut eqqarsaatersuuteqaqqinniarsa- raanga. Ullumikkut septemberip ulluisa 30.-anni AG nr. 33-imi ilanngussa- qarsimaninniit nalunaaquttap akun- neri 1.152-it qaangiussimalerput Jens Lyberthimut apeqqutit assigiinngit- sut »inuiaqatikka nipangersimaan- nartut« sinnerlugillusooq apeqqute- qaateqaramali. Naallu Jens Lyberthip oqarasuaa- titigut ilisimatereersimagaluaraanga folketingimut qinersineq »aatsaat« qaangiutereerpat akissuteqarfigiu- mallunga. Uangaarsorujunnguarli sulianut suugaluartunut pingaarute- qarsorisannut taamak pinasuanngit- sigalungalu paamaartiginnginnama, assut uissuumminartuutippara Jens Lyberthip taamak akiumaataarute- qarnera. Allaaserisanni pineqartumi inuifl- qatigiinnut kalaallinut nunattalu in- eriartortinneqaqqaalerfianiit, taa- mani 1948imi statsministeriusimasup Hans Hedtoftip landsrådemik ataat- simeeqateqareernerata kingunerisi- masaasa anguniagassat pingaarner- sarisimasaraluat mannaasoq: »Nu- natta ineriartorteqqaarneraniit ukiut 15-it aallarnersaaffigeriarlugit, taava kalaallit namminneq nunamik ineri- sarneqarnera ingerlatilerumaaraat«. — Maannakkullu paarlattorluinnaa- nut ingerlanneqartoq, tassa aamma Jens Lyberthip akuersissutigisimane- ramiuk, allagaarsorujunnguakkalu- unniit akinaveersaarpai. Ullumikkullu kalaallip nammineq nunamini suliumallernermik akisus- saaffimmillu tigusaqarumalluni eqe- eriartulernera »pitsaalineqarsinnaa- junnaarpoq«, maannakkulluunniit nunatsinni naalakkersuiniaarsuttu- nit avaqqunneqarsinnaanngitsumik isiginngitsuusaaginnarneqarsin- naanngitsumillu. Tassami kalaallip taamak piumasaqarnera Qallunaat naalagaaffiata inatsisaani tunngavi- usuni junip ulluisa 5,-anni 1953- meersuni piumasarineqareer- mat.Kiisalu nunarsuarmiut tamar- mik kattuffissuanni FN-imi aamma tamanna piumasarineqarluni. Piu- masaqaallu tamanna Europarådep ministerrådeanit ukioq 1953.imili aamma akuersissutigineqarlunilu atortussanngortinneqareersimal- luni. Naalli uagut Kalaallit Nunatsinni naalakkersuinermi oqartussaasugut, inuiassuarni tamani inummut tunn- gatillugu piumasaqaatigineqartoq, aamma uagut kalaallit »inuttut« piv- iusunngortissallugu sulisussaavugut. — Kannngusullutali immaqa maanna inuiassuarnut nassuerutigi- innartariaqalerumaarnerparput: »Kalaallit Nunatsinni naalakkersui- sutsinnit taamak anguniagassaqar- neq kajumigineqarnanilu ornigine- qanngivissoq«?! —Taamaattumik nunatsinni naalakkersuinikkut oqar- tussaasunut, taamatuttaaq Jens Ly- berthimut manna apeqqutigerusun- narpoq: »Naalagaaffeqatigiinnerup inatsi- saanni tunngaviusuni junip ulluisa 5.-anni 195 3- m i i 11 i kalaallit qallu- naallu naligiititaalernitsinni — innut- taaqatigiittullu assigiimmik pisin- naatitaaffigut — naalagaaffiup ilu- ani atorfeqartitaasut naalakkersui- nermillu suliaqartut »kisimik pisuul- lutik« suli piviusunngortinneqann- gitsut, qaqugu piviusunngortitaanis- saannik neriorsuuuteqarsinnaaner- susi. Ilami inuinnaasugut ima qaam- maassimasakitsiginngilagut, ukiuni 34-ni naammagittangaarluta utaqqi- lussinnartitaareersimasugut aamma suli ukiuni arlalissuarni utaqqilussin- nartitaaqqinnissatsinnut«. Allaaserisara pineqartoq politik- kikkut sumi inissisimanertalerlugu eqqarsaatersuutigalugu isummerfi- gissagaanni, ussernartorsiorpunga imaoqaaseqarfigissallugu: Allaase- risaq taamak inummut kalaallimut pingaaruteqartigisinnaasoq, Jens Lyberthip naalakkersuinikkut maannakkut oqartussaasutut atapa- laartitsisut ilaannit, soorlu: Inuit Ataqatigiinnitallaaserisaasimasuu- galuarpat, ila qanormitaavaana Jens Lyberthi akissuteqapallatsigisimas- sagaluartoq. Taamaattumik issariarnermik ataasiinnannguamilluunniittunuar- simanianngilluinnarpunga ima Jens Lyberthikkut naalakkersuinikkullu suleqatai nalilissallugit, tassaalersut: Kalaallit inuiaqatigiinnguit naalak- kersuininkkut suli ima qaatuussima- saqartigilersimanngitsut atornerlul- lugit, naalakkersuinermi suleqataa- nermikkut imminnut iluaqutissaq ki- siat anguniarnerullugu inuuniuteqa- lersut. Aali aatsaat aallartillutik, qa- norli ukiut 26-it angugunikkit. — Ilami qanoq allatut nalilerneqartari- aqaramik?! Taamaattumik inuiaqatitsinnut kalaallinut innuttaaqatitsinnullu qal- lunaanut, nunatsinni inooqataanis- saminnut akuerinnissimasunut, nu- natta ineriartortitaaneranik atomer- Puujaasamik anaatittoq Marlunngornermi septemberip 29- iani Nuummi politiit Blok 6-imut or- niguteqquneqarsimapput angut ni- aqqumigut aanaartupilussuaq taa- kani angalaartoq takuneqarsimam- mat. Sunaaffa angut 34-inik ukiulik ar- luinngitsunut oqaatsit makku oqari- artuutaalik: Ila qaa, kalaaleqat in- nuttaaqatillu qallunaat kikkuugalu- arnersusi, nunatsinni asasatsinni pi- sunut »suli piffissaagallartillugu« iterniarta! — Eqqaamallugu, tulliani qinersinissami ulluni ukiunilu mak- kunani atukkatsinni erloqinartorsi- orfioqisuni, kikkut naalakkersuinik- kut oqartussarisimanerigut. Inuttar- siorneq partiilersorpallaarnerujussu- arlu piunnaarlugit, nunattami silaan- naanut ilaanni atoruminaattaqisumi naleqqutinngilluinnarmata. Naggasiullugulu una Augo Lyn- gep ilaanni oqaaserisimasaasa ilaat issuaaffigilaarumavara, allaaseri- sama imarisaanut tulluartuummat: Kalaallit namminneq nunaminni su- liassanik ingerlatitsilersinnaanissaat anguniagaraara anguniassaanullu aqqutissaatillugu qaammarsagaaneq tassungalu ilanngullugu — taaneqa- reersutut — qallunaat oqaasiisa ilin- niarnissaat. naannilu assortuullutik arnaataata niaquatigut vinip puukuanik anaasi- magaa. Angut niaqqumigut kileru- jussuariarami arnaamminit qimaa- nissani pitsaanerutissimavaa. Angut napparsimmaviliaanneqarpoq tassa- nilu niaqqumigut arlalinnik kiluler- tissimalluni. Politiit arnaq suniarsimanngilaat isumaqarqmikarnap nammineq uimi niaquatigut vinip puukuanik anaasi- nermigutassortuunnertiknaggaser- simagaa. Namminersornerullutik Oqartussat INEQARNERMUT, TEKNIK-IMUT AVATANG1ISINULLU PISORTAQARFIK Illu tuniniagaq lllutaarniarluni taarsigassarsiniartarfiup matumuuna tuniniarpaa illu B 5302183/1691 Uummannapkommuniani Niaqornaniittoq. Illu ilaqutariinnutataatsinutilluliaavoq typeasseqanngitsoq katil- luni 35,22 m2-inik angissuseqartoq, GTO-mit nalilerneqarsima- soq 27.840 kr-inut. Illu pissusiatut itillugu tunineqassaaq tunisisoq akisussaatin- nagu. Illu akisunerpaamik ataatsikkut akiliiniartumut tunineqassaaq. Tiguneqarpallu illup qanoq iliorfigineqarnissaa pillugu illutaar- niarluni taarsigassarsiniartarfik qanorluunniit ittunik piumasa- qaateqassanngilaq. Allakkatigut telegrammikkulluunniit pisiariumannissutit nassiun- neqassapput uunga Direktoratet, Postbox 1070, 3900 Nuuk, ti- guneqarsimassallutillu kingusinnerpaamik ataasinngornermi 1. december 1987. QUIZ APEQQUTIT Sapaatip akunnerani tassani apeqqutit qulit akisinnaaner- lugit misiliguk. Akissutitillu sanilliutikkit akissutinut eq- qortunut, quppernermi alla- miittunut All. Hans A. Hansen. 1. N.A.P.A. sunaana? a) Aliikkusersuisartoqatigiit maani- miut b) Nordens Institut Nuummiittoq 2. Nunatsinni kangerluit qinngortu- nersaat 300 km-inik takissusilik ate- qartoq: a) Kangerlussuaq Søndre Strømfjord b) Scoresbysundip Kangerlussua 3. Dash-7 sunaava? a) Imeruersaat b) Timmisartoq suluusalik 4. Nanortalik niuertoqarfiliarineqar- poq ukioq: a) 1797 b) 1824 5. Amerikamiut timmisartoqarfiat nunatta kitaani qiterpasissumiittoq, atorneeruttoq, ateqarpoq: a) Toqqusaq b) Marraq 6. Sankt Georgs Gildet tassaavoq: a) Kangilinnguani sakkutuut peqati- giiffiat b) Spejderitoqqat 7. Sulisartut Højskoliat Qaqortu- miittoq ukioq 1977 julimi atoqqaar- tinneqartoq noqqaassutigalugu suli- niuteqarsimasutut oqaluuserineqar- tut marluk ukuupput: a) Odaq Olsen Knud Christensenilu b) Avgo Lynge Johannes Kjærbølilu 8. Inuiattuterinarsuuterput »Nunar- put utoqqarsuanngoravit« Henrik Lundip taalliarigamiuk erinniuppaa allamiut erinaataat, kikkut? a) Finlandimiut b) Svenskit 9. Danmarkip naalagaaffiani inatsi- sit tunngaviusut 1953-imi allanngor- tinneqarmata nunarput Danmarki- mut ilanngutitaavoq. Taamani kina statsministeriuva? a) H. C. Hansen b) Erik Eriksen 10. Saarulliit tarajugassatut nunat- sinni tunisaaleqqaarput: a) Maniitsumi b) Qeqertarsuatsiaani, Nuup pigi- saani. t Quj assut Asasatta Monannguup artorna- ngaartumik qimangunnerani na- lunaarasuaatitigut oqarasuaatiti- gullu tuppallernangaartumik misiginneqataasorpassuarnut qa- niuisunut, ilaquttatsinnullu ava- taanit misiginneqataajartorlutik orniguttunut, minnerunngitsu- millu naasorpassuarnut Paamior- miunullu qamannga uummatit- sinnik qujaniarnerput ingerlatip- parput. Anaanaa, erneeraa, uviusoq qatanngutaalu.

x

Atuagagdliutit

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Atuagagdliutit
https://timarit.is/publication/314

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.