Atuagagdliutit - 24.05.1989, Blaðsíða 10

10 Nuna-TekTele 1989
IPP - tutsuvigineq, ataqqineq
imminullu ikiornerusinnaaneq
Telep kalaallinik pisortassanik sungiusaasitsinerminl, qanoq inemeqarumaamissaa assut
pissanngatigineqarsimasumi, isumassarsiat ersarissumik pissarsiarisimasani allanuttaaq saqqummiuppai
Inuusuttut neriunaate-
qarluartut arlallik ka-
tersoriarlugit ukiuni
marlunni imminnut tut-
suivinissaannik, ataqqi-
nissaannik ikiomerusin-
naannissaannillu pissar-
sisissinnaasimagaanni
qanoruna iliortariaqar-
toq? Taamaaliornikkut
siunertarineqarsima-
suuppata ruujorilerisuu-
neq imaluunniit puan-
nik pilattaasarneq soo-
runami qularnanngilaq
ilinniartitat naammagi-
nartuxnittaaq angusa-
qarsinnaassasut. Taa-
maakkaluartorli tutsu-
vigineq, ataqqineq im-
minullu ikiomerusin-
naaneq ilinniagassatut
allatulli inngillat, piu-
masaqaataananilu atu-
akkat allaat 20-t angul-
lugit atuar simani ss aat
soraarummeeriartuler-
sigani.
Ulluiimami soorpianngit-
suusanillusooq taamatut
inuit kapillugillusooq aki-
uussutissinniassagaanni
taamaaliomissamut nan-
gaasariaqanngilaq, nassaa-
riniaannartariaqarput inuit
iliuuseriniakkamut soquti-
Maligaasai
All. Saamu, IPP-mi peqataasimasoq
Saamu
Maligaasiornerinik oqa-
rama imatut paasineqas-
sanngilaq ingerlaqqeri-
arfissaqanngitsutut eq-
qarsaatigigikka. Ujaqqa-
mik imermut immamul-
luunniit miloriarutta
takusarparput maligaa-
siorneqalersartoq arlaa-
tigut malunnaarunnaa-
vissortussanik
Uagut »maligaasiorni-
vut« imaluunniit ilinniarsi-
masatta kinguneri sumor-
suaq malunniuttuartus-
saapput, IlP-eqataanitsinni
pissarsiavut qanorluunniit
issimagaluarpata, pinngit-
sooratilli qaqugorsuarmut
malunniusimqj uartussaap-
put.
Assigiinngitsorpassuit aq-
qutigalugit ilinniartitaasi-
mavugut, Island, Japan Ca-
nadalu tikeraarfigisimallu-
git, taamaaliUutalu kulturit
Kalaallit Nunaata avataa-
niittut paasisaqarfigisimal-
lugit, nunat allamiut oqaa-
siinik atuinermik sungiu-
sarsimallut taamalu inuttut
ineriartomerput aqqutiga-
lugu aqutsinermik, suleqa-
tiginninnermik, pilersaaru-
siomermik oqalugiarner-
millu sungiusarsimalluta,
tassami pisortat, naalakker-
suinermik suliaqartut arlar-
passuillu naapittarsimagat-
sigit.
Naak »maligaasiornerit«
assigiinngitsorpassuit ator-
lugit oqaluttuarineqarsin-
naagaluartut taamaattoq
naggasiiniarpunga oqaatsit
aalajangersimasut arlallit,
taamaattorli uanga sulifiin-
ni sulininni sunniuteqaler-
simasut ulluinnarnilu ilua-
qutigilersimasakka.
Pilersaarusiorneq
Siusinnerusukkut oqaaseq
pilersaarusiorneq inuunin-
ni suliffinnilu atugarisi-
manngilluinnarpara, inuu-
gamami atugassarititaasut
atorlugit inuusoq.
IlP-eertilluta paasilerpa-
ra taamatut ingerlaannar-
sinnaanngitsunga, pilersaa-
rusiortaleriaramalu paasi-
lerpara angusaqarnerusa-
lerlunga pilersaarusiakkalu
al lanngortikkaangakkit
paasisalerlugu ingerlaqqeri-
arsinnaanngortarlunga.
Piukkunnarnerusoq
IPP-inngikkallarlunga sta-
tionslederimut taartaagama
aqutsinissara aallaqqaataa-
ni assut nalomisoorutigi-
sarsimavara.
Maannali oqarsinnaavun-
ga nalomisoortarnera mi-
kinngitsumik milleriarsi-
masoq, aqutsinissallu tun-
gaatigut piukkunnarsarne-
rusimallunga
EDB-mik atortoqarneq
IIP-qataasimanikkut angu-
satta ajunngitsortaat eqqar-
saatigigaangakkit qujassuti-
gisarpara sammisassama
ilaattut »EDB-mik atorto-
qarneq« qinersimagakku.
In ussiam ersumik
inuulluaritsi
Saamu
ginnittut, namminissarsi-
unngissusermik nikallu-
jaassusermillu pigisaqartut.
Nattoralaat
1985-imi taamanikkut Tele-
mi pisortaasoq Tage Iversen
qasutalluni nalunaarpoq
ajorluinnaqqissaartoq Tele
kalaalerpassuamik suliso-
qarmat, pisortarititaali ka-
laallit ikippallaarujussuar-
lutik. Qanoq iliuuseqarfigi-
sariaqarput, taamaalilluni-
lu piareersalerlugu »Immik-
koortortani Pisortassanik
Pikkorisaaniarneq«, taaju-
minarsarlugu naalisame-
qartoq »IPP«.
Isumassarsiaq taanna Ta-
ge Iversenip P&T-miit pis-
sarsiarisimavaa, tassanis-
saa qullersaasuni »kunngis-
sat« amigaatigineqarmata.
Taamaattumik »liiviaqqat«
katersorneqarput, siornati-
gut pisortatut sulisitaareer-
simasut, pikkorissartinniar-
lugit pisortavittut ingerlat-
sisinnaanngortinniarlugit,
pifiissanngorpallu pisorta-
tut atorfinnik qaiTasinner-
paanik tigusisinnaanngor-
tinniarlugit.
Telemili taakkunatorpiaq
iliorneq ajornarsimavoq,
tassami kalaallit pisortaati-
taasut pisortanngortitaa-
sinnaasutullu piulduinnar-
tut ikippallaarujussuarma-
ta. Taamaattumik sullivim-
mi sulisorisat kalaallisut
oqaluttut kaammattome-
qarsimapput soqutiginnik-
kunik nalunaaqqullugit.
NalunaartuUumi amerla-
simaqaat, allaat apersuine-
rit annertuut pisariaqarsi-
mallutik, eqqarsaatigilluar-
neqartariaqarlutillu tele-
qariinni pingasuusuni suli-
sut kikkorliit 14-iusussat
»nattoralaatut« ilinniartin-
neqassanersut.
Telemi atorfilik Einar Ga-
de Jørgensen, periaaserini-
akkamik paasisimasaqa-
reersoq, pilersinniakkamut
pisortanngortinneqarpoq si-
unnersuisunik marlussun-
nik ikiorserlugu, tamaan-
narmik pisortassanik sungi-
usaanemik suugaluanil-
luunniit paasisimasaqarlu-
artunik, kiisalu kalaallimis-
saaq siunnersuisussamik
atorfinitsitsisoqarluni. 10
millioner kronet aningaasa-
liissutigineqarmata sulias-
saq pimooru tivillugu aallar-
tinneqarpoq.
Kajumissaat
paasinartulik
IPP-rtut ukiut marluk ator-
simavaat kqjumissaarutinik
paasissutissarpassuarnillu
immersomeqarlutik. Naal-
lu taanna kisiinnangajaat
sammisarigaluarlugu 14-iu-
sunit 12-it ilinniarnertik
inaarpaat.
Ilinniartitsineq ingerlan-
neqaipoq Telemi nammi-
nermi avataanilu sulinerta-
qartumittaaq - peqatigitillu-
guli IPP-rtut angerlaallugit
suliassaqartitaas arput ka-
tersuutitinneqartarlutillu
Kalaallit Nunaanni taassu-
malu avataani. Tam akku
saniatigut nunanuttaaq al-
lanut angalatinneqartarput,
soorlu Japanimut, USA-
mut Canadamullu.
Ilinniartitaanerat suku-
miivissumik maani eqqar-
torsinnaanngilarput, imari-
sai amerlaqimmata, soquti-
ginnittulli iliuuseqarsima-
nermik nalunaarusiat atu-
akkanut marlunnut allan-
neqarsimasoq Tele-mut pi-
niarsinnaavaat. Nalunaaru-
siaq taanna misissuataarne-
qarsinnaavortaaq atuagaa-
teqarflnni tam agin ni, nassi-
ussuunneqarsimallunilu
Kalaallit Nunaanni pisorta-
qarfinnut namminersorlu-
tillu inuussutissarsiutilin-
nut.
Anguniagaq inerneralu
IPP-qartitsinerup siunertaa
ataatsimut naatsumik oqaa-
tigissagaanni inunnik ikit-
tunik sungiusaaneruvoq pi-
sortatut suliaqarsinnaa-
sunngortinniarlugit. Im-
minnut iluaqutigiinnarna-
gu aammali Telemut innut-
taasunullu iluaqutissamik.
Siunertarisarlu angune-
qarsimanersoq apeqqutaa-
voq akiuminaatsoq, tassami
suliaq artomartuuvoq nali-
leruminaatsuullunilu. Taa-
matorluinnaqqissaaq inuut-
taaq inerikkiartortamera it-
tarpoq. Inuulli nammineq
issutsi paasisinnaasarpaa -
aamma inummik taassu-
minnga ilisimaarinnilluar-
tut.
Tamakkorpiaat pissuti-
gerpiarlugit IPP-mik inger-
latsisut suliartik naammas-
simmat nalileruminaatsissi-
mavaat siunertaasoq angu-
simanerlugu. Taamaattu-
mik ilinniartinneqarsima-
sut immikkoortortanilu pi-
sortaasut apeqquteqarfigi-
neqarsimapput: »Ineriallaa-
taasimanersoq maluginiar-
sinnaavisiuk?«
Akissutigineqartut neriu-
saaripput. Tupaallannartu-
mik IPP-eqataasimasut
taakkulu pisortarisaasa
akissutaat assigiingajalluin-
narput. IPP-qataasimasut
inuttut namminneq misigi-
simanerusaat makkorpiaa-
simapput:
- Oqalliseqataalersinnaa-
neq.
- Isummanik saqqummi-
ussisinnaalemeq.
- Oqallorissineruneq.
• Paasisimasanik allanut
nittaasinnaalerneq.
- Allat isumaannut am-
manerulemeq.
- Suliassanik aaqqissuus-
seriarsinnaaneq.
- Pilersaarusiorsinnaaler-
neq.
- Ilikkajanerulemeq.
- Patajaannerulemeq.
- Suleqatiginnissinnaaler-
neq.
- Nammineq sanngeequtit
sualuttaarutigisartakkallu
nalilersinnaalemerat.
- Imminut tutsuvigineru-
lerneq.
- Kalaallit Nunaannik ta-
marmiusumik paasisimasa-
qalerneq paasinnilemerlu.
- Kalaallit Nunaata nu-
narsuarmiunik allanik
pinngitsuuisinnaannginne-
ranik nassuerutiginninneq.
- Inuiaat allat oqaasiinik
(danskisut - tuluttut) paasi-
simasaqartariaqamermik
nassuerutiginninneq.
- Kulturit inuttullu pis-
sutsit issusiinik assigiinn-
gissutaannillu paasinnin-
neq.
- Kalaallit Nunaata kultu-
rianik historiaanillu paasin-
ninnerulemeq.
- Politikkimut soqutigin-
ninnerulemeq.
- Pisortatut ingerlatsiner-
mik paasisimasaqalemeq.
Akissutigineqarsimasut
pingaarnerit tam akku nit-
tarpaat peqataasimasut mi-
sigisimasut tutsuvigineru-
lerlutik, imminnut ataqqi-
nerulerlutik ikiorsinnaane-
rulerlutillu.
Aklsussaaneq
Ilinniartitsinermi anguniar-
neqartup aappaa pingaar-
neq tassa ataatsimoortumik
nassuerutigissallugu suliso-
risaq inuttut akisussaassu-
seqartumik inerinnerusi-
masoq. Imaappoq: Inuup
nammineq ineriartornermi-
ni inuunerminilu akisus-
saafTeqamini qanoq atsigi-
sumik paasisimavaa, ava-
tangiisiilu qanoq akisus-
saaffeqartigaat, pingaartu-
mik Tele.
Telep tungaaniit tamatu-
munnga nassuerutigisaria-
qarpoq IPP-qartitsinikkut
inuup nammineq issutsimi-
ni ineriar torsimanera ineri-
artoqqikkumaamissaalu
nalileruminaatsuummata.
Sullivimmi inissaqartaria-
qarpoq eqaannerusumillu
periarfissaqartitsisariaqar-
luni, kiisalu suliap qanoq
annertutigineranik paasin-
nissimasariaqarluni. Tama-
tumanilu pingaaruteqarlu-
innarpoq atuagaannarsuk-
kat ulluinnarnilu suliat at-
sikkutigiissumik sullivim-
missaaq atorniameqamis-
saat. Aammali nassuerutigi-
sariaqarpoq inunnik toqqar-
tuisimanermi annertuneru-
sumik uisimaniarfigineqar-
simanngimmat peqataasut
kingusinnerusukkut qanoq
periarfissaqartigiumaarne-
rat ineriar toqqinn is samin-
nut.
Aappaatigut peqataasi-
masunut ataasiakkaanut
qjomartuusinnaavoq pisi-
masoqarfissuit najoreersi-
mallugit sullivik taamatut
sukkatigisumik ineriartorti-
taasimanngitsoq uterfigeq-
qissallugu aalajangersin-
naassuseq nikallortaaser-
sinnaanerlu sungiusimalaa-
lereersimagaluarlugit, pui-
gutsaaliniassallugillu. IPP-
rsimasut ilaat qulit suli Te-
lemi siunissamissaaq ikor-
fertortuagassatut unifligi-
neqarsimapput. Telellu suli-
assarilissavaa ikorfertomia-
gaasut tam akku sutigut pit-
saanerpaanik inerititaqar-
sinnaatissanerlugit.
Isumaanngilarli IPP-rsi-
masut pinngitsooratik Tele-
mi sulijuarnissaat. Taama-
tut sungiusartitaasimasut
inuiaqatigiit atorfissaqar-
tippat, tamannalu taakku-
nunnga kaammattuisuus-
saaq atorfissaqartinneqar-
lutik utaqqineqartutut mi-
sigisim as sagam ik. Uvagut-
sinniiginnarusuttut nuan-
naarutigissavagut, taama-
tut taaq nuannaarutigissa-
vaguttaaq allam ik nutaa-
mik sulifiittaarniarlutik
noqqaajumaartussat. Nuan-
naarutigissavagut kingusin-
nerusukkut paasisimasa-
qarluarlutik uteqqikkusus-
sappata, nuannaarutigissal-
lutigiUu nammineerlutik in-
gerlatsinialissappata.
Siunissaq
IPP-rtitsineq 1987-imi
naammassimmat Telep paa-
sisimavaa suliffeqarfik mi-
kivallaartoq kisimiilluni
taamaattumik ingerlatseq-
qinnissaminut. Paarlaallu-
gulu Nuna-Tekip direktøre-
qarfianut inassutigineqarsi-
mavoq - pisariaqassappat
NamminersorneruUutik
Oqartussat suliffeqarfiu-
taat soorlu KNI, KTU aam-
ma KNR suleqatigalugit -
IPP-rtitsinermut assingu-
sumik ataatsimoorussamik
ingerlatsiniaqqullugit ima-
luunniit Namminersome-
rullutik Oqartussat ilinniar-
titsinermut suliaqartitai ta-
matuminnga ingerlatsileq-
qullugit.
Nassuerutigisariaqarpor-
li Nuna-Tekip siunissaa qa-
noq piumaamersoq naluna-
rallartillugu suliassat taa-
matut annertutigisut inger-
lanniaannameqarsin-
naanngimmata, taamaalius-
sagaanni qanoq pisoqaru-
maarnissaa qularnaatsumik
ilisimareertariaqarmat.
Taamaattumik sulissutigi-
saq tamanna ingerlateqqin-
niartariaqarpoq malittari-
neqar tariaqarlunilu. Tele
paasisimas aminut akisus-
saavoq allanullu pilerisaa-
rissalluni, tamannalu ajor-
nanngilaq. Telep angusima-
vaa oqarsinnaanngorluni
tamatuma inuiaqatigiinnut
qanoq iluaqutaatigisinnaa-
nera, pingaartumik IPP-
rtitsisarnerit ataatsimoo-
russamik ingerlanneqar ta-
lis sappa ta.
Isumaqarpunga:
Taaneqareersutut peqataa-
simasut angusarisimasaat
IPP-qamerminni inerikki-
artuutigisinnaasaminnik
pissarsisim aneran nik aala-
jangiisussaapput. Taamaat-
tumik IPP-qarsimasut sisa-
mat piumafligisimavagut
namminneerlutik allaaseri-
saqaqqullugit. Qanorlu isu-
maqavinneri avisip matuma
quppernerisa ilaanni atuar-
neqarsinnaapput.