Atuagagdliutit - 07.06.1989, Síða 11

tt Aliikkutassiaq 1989
mm........mi.............i............................ni..i.................................................mm......................in...in.......mi.......nininn.ninni..............niini
PeterFreuchen aviisimik atuartoq niuertoruseqarfimmi Thulemi.
Peter Freuchen læser avis i handelsstationen Thule.
(Qupp. U-imiit nangitaq)
Siunissaminut pilersaa-
ruteqarluni Minik aperine-
qarami oqarsimavoq Ava-
nersuarmut uterumaarluni.
Immaqagooq niuertunngor-
niarumaarpoq. Immaqa-
gooq nuliarumaarpoq.
»Akikitsuararsuarmik
inuuniartoqarsinnaavoq,
unnukkullu angerlarsimaf-
fiup saniatigut omigassaqa-
rani«.
Uterunili sorpassuamik
nassarniarpoq, »inuuniar-
nermi pitsanngorsaataasin-
naasunik ikinngutinullu
aliikkutaasinnaasunik«.
Min illi aamma USA-mut
tikiussaqarpoq ima New
York Times qulequtsersi-
masaanik: »Qalasersuup
avannarliup tikinneqarsi-
manera pillugu isertugaate-
qarnerarpoq.«
Minik oqarsimaneragaa-
voq Robert Peary pillugu
naammagittaalliuutissaqa-
rani, New York Timesimi
oqaatigineqarluni Minip
Avanersuarmut aallanngik-
kallarami sakkutuut imar-
siortut naalagaannik assor-
tuisimanera eqqarsaatigalu-
gu tamanna nutaarsiassaa-
soq.
Aviisimi allaatigisaq ima
nanginneqarpoq: »Minilli
eskimuut Pearyp Cockillu
angalaqatigisimasaat oqalo-
qatigisarsimavai, oqaluttua-
risaanerat paasiniarlugu
ukiumilu qaammassaaraa-
ngat misissortarsimallugit,
isumaqarporlu Qalasersuaq
a vannar lermut tunn gasu-
nik pingaarutilinnik paasi-
saqarsimalluni, aviisinut tu-
niniarsinnaasaminik ima-
luunniit ilisimatuutut peqa-
tigiiffiit ilaannut saqqum-
miussinnaasaminik.«
Minik akunnittarfimmi
McAlpinimi nqjugaqarallar-
niarpoq ikinngutigisimasa-
ni aammalu William Walla-
ce nanitserlugit.
Ullualuit qaangiutiinna-
rut Minik saafligineqarpoq
Henry T. Helgesenimit,
Amerikami inatsisartuni
Repræsentanternes Husimi
ilaasortaasumit, Minillu
paasilerpaa Peary akerle-
riissutaalersorlu USA-mut
utersimalluni.
Knud Rasmussenimit,
Peter Freuchenimit Crocker
Landimullu ilisimasassar-
siortunit amerikarmiunit
Minip tusarsimavaa Pearyp
illersortai qanoq oqaluttar-
simasut. Cook apriilip 21-
anni 1908-mili Qalasersuar-
mut anngussimanerarsima-
voq, silarsuarmilu tam armi
nersualaameqarsimaqisoq;
tamatumali kinguningaatsi-
annguatigut Københavnimi
Universitetip misissorsima-
vaa nuannaarnerujussuup
nalaani ataqqinaammik ili-
simatuutut suaarutigitita-
mi uppersarsaataa. Knud
Rasmussen universitetip pi-
simasup qanoq uppemarti-
gineranik misissuissussatut
komiteliarisimasaanut ilaa-
sortaasimavoq, ilamisulli
nassuerutigisariaqarsima-
vaa Cookip ilumut Qalasar-
suarmut anngus-
simaneranut uppemarsaa-
tissaqanngitsoq. Taamaalil-
luni Cook salluliortutut
peqquserluttutullu isigine-
qalersimasoq Peary Qala-
sersuarmik tikitseqqaartu-
tut nersomiarneqartorujus-
suanngorsimavoq. Upper-
narsaatissiissutaa akuerine-
qarsimavoq National Geo-
graphical Societymit, taas-
suma uppemarsarsinnaane-
rarsimallugu ilumut Peary
6. april 1909 Qalasersuar-
mut anngussimasoq.
Minip aamma tusarsima-
vaa Cookip tapersersortaa-
salu Peary qajassuukkun-
naarlugu eqqunngitsulior-
tutut saqqummiussimaga-
luaraat, Pearyli Amerikami
inatsisartunit sakkutuut
imarsiortut naalagarsuan-
nut tullersortitut atorfmit-
sinneqarsimasoq ajunngi-
vissunillu soraarnerussuti-
siassaqartitaalerluni, Qala-
lersuarmut anngusimanini
pissutigalugu.
Tassalu Cookip illersor-
taasa oqaatigisagaat Minip
tusarpaa, aammalu tusarlu-
gu Henry Helgesenip 1915-
imili tam anu t saqqummisu-
mik assortorsimagaa Pea-
ryp Qalasersuarmut avan-
narlermut anngussimane-
rarsimanera. Helgesenip in-
atsisartunilu ilaasortat ar-
lallit Pearymut akerliliissu-
tissarpassuit katersorsima-
vaat. National Geographic
Societyp naliliisimanera
upperineqarsinnaannginne-
rarsimavaat, pissutigalugu
National Geographic Socie-
ty Pearyp ilisimasassarsior-
tarnerinut tapersuisuusar-
tut ilagimmassuk, aammalu
siulersuisuini ilaasortat ar-
lallit Pearyp ikinngutigillu-
agarimmagit. Nangaanaqa-
qutitut isigaat Pearyp up-
pemarsaatissarineragaa ta-
manut saqqummiunneqar-
simanngisaannamerat,
aammalu Pearyp apeqqaris-
saarfigineqarnerata, 1910-
mi ingerlanneqartup ima-
qarnersiomera amigaater-
passuaqarlunilu pasinapi-
luttunik imaqarpallaaqim-
mat. Taasaasa ilagisimavaat
Pearyp ullorsiutini, sumiis-
susersiomermik allattukka-
nik imaqartut kimuUuun-
niit takutikkumasimann-
gimmagit, aammalu inun-
nut immikkut qinikkanut
takutinneqarami nutaator-
luinnaq pissuseqars imam-
mat, aal i qaammatini arla-
linni qimussernermi nassa-
tarineqarsimaneragaq. Paa-
sisimanerarpaat National
Geographic Societyp Pearyp
tam akku paasissutissarine-
ragai nalunaaquttap akun-
neri ikittuaraannannguit
atorlugit misissorsimasai
aammalu atortui qimuttuit-
sut unittarfianiittut karsi-
nit niunagilluunniit takune-
qarsimasut. Oqaatigaattaaq
Pearyp sumiissusersiortar-
toq misihttagaqartooq Bob
Bartlett Qalasersuup tun-
gaanut ingerlanerminni
atorfissaqartileruttorlugu
utimut aallartissimagaa, uf-
fa Pearyp sumiifiippiaa
taassuma uppernarsarsin-
naagaluaraa.
Minip New Yorkimut ti-
kinnissaa sapaatip akunnia-
lunnguinik sioqqullugu
Henry Helgesenip Washing-
ton D.C.-mi inatsiartuni
piumasarisimavaa Pearyp
atorfimmini qaffatsitaane-
ra, soraamerussutisiassa-
qartitaalernera ataqqiniar-
neqarneralu ato runn aarsin-
neqassasut, Pearylu taasi-
mallugu naalagaailiup oqat-
tuarisaanerani »peqquser-
luttuliortutut annersaan-
nik«, kiisalu piumasarisi-
malluguttaaq inatsisartuni
paasiniaasoqarnissaa, Pea-
ryp Cookillu »uppemarsaa-
tissatut« tam arm ik misis-
soqqissaarneqassammata.
Apeqqu taanerarpaa Pearyp
Cookillu uppemarsarsin-
naaneraat ilumut Qalaser-
suarmut avarm arlermiissi-
mallutik, taamatullu apeq-
qutaanerarlugu ilumut Qa-
lasersuarmiissimaner su t.
Qalasersuaq avannarleq si-
kujuitsutut kujallertulli aa-
lajangersimasumik inissisi-
manngilaq, sikumi nikerar-
tuartumiikkami.
Helgesenip New York Ti-
mesimiit tusaramiuk Minik
USA-mut pisimasoq, allatsi-
ni E.C. Rost qinnuigaa Mi-
nik atas su teqarfigeqqu llu-
gu, Rostip Helgesen ukiuni
arlaqartuni suleqatigisima-
vaa; Cookimiit akilerneqar-
simavoq Cook inatsisartuni
sullisissagaa, Rostilli Cook
iluariunnaavissimavaa
3000 dollarsinik akiitsoqar-
figimmani. Minik McAlpin
hotelimi atassuteqarfigaa.
Septembarip 29-anni New
York Timesimi nalunaaruti-
gineqarpoq Helgesen sin-
nerlugu Rostip Minik Wa-
shingtonimut aggersarsi-
magaa, Pearyp Cookillu Qa-
lasersuarmut angalasima-
nerinik paasissutissat pigi-
sani saqqummiunniassaga-
migit.
Taamaalilluni Qalasersu-
amgusaannermi Minik qi-
tiuleqqippoq, New York Ti-
mesip Minik aperinngilaa
nammineq Qalasersuar-
miissimanersoq.
1917
NEW YORK - januarimi -
Kalaalht Nunaannut utissa-
va imaluunniit utissanngi-
la? Minik pilersaaruteqann-
gilaq, januarillu 27-anni
Amerikami nunasiniamini
oqartussaatitaasunut qin-
nuteqarpoq Amerikami in-
nuttaasunut pisinnaatitaaf-
feqalerumalluni.
WASHINGTON - aprilimi -
Inatsisartuni ilaasortap
Henry T. Helgesenip Pearyp
Qalasersuarmiissimanermi-
nik uppernarsaanissaanik
piu masaqaraluarnera kipe-
riasaarpoq, pissanganarsi-
lersullu pissutsit. Amerla-
nerujar tu in nartut »upper-
narsaatissat« upperineqar-
sinnaanerat qularileralut-
tuinnarpaat, amerlasoor-
passuillu isumaqalerlutik
Pearyp Cookitulli uppemar-
sarsinnaanngitsigigaa ilu-
mut Qalasersuarmut avan-
narlermiissimalluni.
Aprilip 10-anni Helgesen
toquvoq, taamaalillunilu in-
atsisartuni paasiniaanissa-
mik suliniuutaagaluit aam-
ma toqupput. Tamatuma
peqatigisaanik Minip oqaa-
tigisartagai soqutigineerup-
put, New York Timesillu
aallaatigeqattaarunnaar-
paa.
Minik nunami inuuffigi-
likkamini kisemgoruppoq,
nunataanili qimanngilaa.
Kalaallit Nunaannut uter-
nissaminut periarfissaqara-
luaqaluni periarfissani
atunngilaa.
1917
URBANA - aprilimi - illo-
qarfimmi Urbanami naala-
gaaffimmi Illinoisimiittumi
aprilip ulluisa aappaanni
ujarassiuup Elmer Ekble-
wip Peter Freuchen pinga-
jussaa allafTigaa. Marloriar-
luni allafligisarsimagaluar-
paa, tamatigulli allagai al-
lakkanik misissuisartunit
utertinneqartarsimapput.
Sorsunnersuaq siulleq
qaangiussimalerpoq, ameri-
karmiullu sakkutuut 2 mil-
Minik - til venstre - sammen med Crocker Land Ekspeditionens folk: Fra venstre Smal, Allen og Tangueray, der blandt
andet sender Peter Freuchen en kasse kiks.