Atuagagdliutit - 15.01.1990, Page 9

NR. 06 1990
ATUAGAGDL!UTIT/G RØNLANDSPOSTEN
9
Kalaallit Nunaanni
angallassineq
All. Emil Abeisen, aningaasaqamermut, niuernermut angallannermullu naalakkersuisoq
Naalakkersuisuni ilaasortap Emil Abelsenip Nuuk Kalaallit
Nunaanni timmisartortitsinikkut qitiusussaqqiginngilaa.
Emil Abeisen, landsstyremedlem, afviser tanken om Nuuk
som Grønlands atlantlufthavn. (Foto: Emil Abeisen)
Egon Sørensenip AG-kut
allagaqarnermigut Ka-
laallit Nunaanni angal-
lannermut tunngasut
pillugit oqallinneq aal-
larteqqippaa. Tamanna
immini ajunngilluinnar-
tuuvoq, tassami an gal-
lannermut tunngasut ta-
matsinnut pingaarute-
qartuummata, aamma-
liuni Inatsisartut an gal-
lanneq pillugu ataatsi-
miiittartuisa angallan-
nermut tunngasut inuia-
qatigiit aningaasaqarne-
rannut tunngatillugit-
taaq oqaluuseriuartar-
paat.
Egon Sørensenilli allaase-
risaani malugisariaqartoq
tassaavoq Kalaallit Nu-
naanni angallannermut
tunngasutigut pisortat pi-
lersaarusiomissaat ujartor-
magu, siunnersuutillu ilaa-
tigut immaqa isumaliutigil-
luagaanngitsut allaat eqqar-
satigalugit pilersaarusiorto-
qarnissaa pisariaqamerar-
magu. Imaluunniit imaan-
nerpa, timmisartortitseqati-
giiffiit isumassarsiaat pisor-
tallu pilersaarusiaat immin-
nut naapertuukkunnaarpa-
ta tassa pisortat pilersaaru-
taarussimassasut.
Tassunga tunngatillugu
isiginngitsoorneqartaria-
qanngilaq, timisartortitse-
qatigiiffiup ingerlatsinermi-
gut angusaminik pitsan-
ngorsaaniarluni suliniutigi-
saasa ilarpassui akuttun-
ngitsumik landskassimiit
ikigisassaanngitsunik anin-
gaasaliiffigineqartussaasar-
mata taamalu aamma inuia-
qatigiit aningaasaqarniar-
nerata tungaaniit naliliiffi-
gineqartussaasarlutik. Taa-
maapputtaaq namminersor-
nerullutik oqartussat im-
mikkoortui allat.
Assersuutitut taaneqar-
sinnaavoq Sisimiuni timmi-
sartunut mittarfiliassaq
Niuernermut Angallanner-
mullu Pisortaqarfiup 1988-
imi aprilimi naatsorsuusiai
malillugit landskassip ukiu-
mut 11 -13 mili. kr-inik an-
ingaasartuutigisartagassaa
tassa ernialersuineq, akiler-
sugassanik akilersuineq in-
gerlatsinerlu eqqarsaatiga-
lugit, tassanili aqqutitigut
aalajangersimasutigut tim-
misartuussisartut iluaquti-
gisassaat ilanngullugit naat-
sorsuutigineqarsimanngil-
lat. Tamakkuli pitinnagit
sanaartornermut 55 miil.
kronit aningaasalii ssutigi-
neqaqqaassapput.
Pilersaarutit iluarsisat
Angallannermut tunngasut
nalilersorneqarneranni qu-
janartumik pissutsit assi-
giinngitsorpassuit ilanngul-
lugit nalilersorneqartus-
saapput, pilersaarusiomik-
kulli anguniameqartussat
aningaasatigut piviusorsior-
palaartuusussaapput, taa-
maattumillu pilersaarusior-
nerup aallartinneraniilli an-
ingaasatigut tunngavissat
piviusut ilisimaarisariaqar-
put. Taamaattumik atorsin-
naasunik pilersaarusiussa-
gaanni ukiuni arlalini ineri-
artorsimanermi pissutsit ta-
marmiusut ilanngullugit eq-
qarsaatigineqartariaqarput,
taamaattumillu qupperneq
7-imiit aallartiinnariarluni
apeqqutit tam arm ik akine-
qarsinnaanngillat. Tunnga-
vissat allanngoriartornerat
ilutigalugu aammattaaq pi-
lersaarutit naleqqussame-
qartariaqarput. »Akissutit«
nutaat qupperneq 7-imut
ilanngunneqassapput, allal-
li pisariaaruttut peemeqas-
sapput.
Taamaattumiguna Inatsi-
sartut angallannermut
tunngasut arlaleriarlutik
oqaluuserisarsimagaat, kin-
gullermik 1988-imi ukiak-
kut ataatsimiinnermi, nalu-
neqanngitsutullu taamanik-
kut aalajangiunneqarpoq
umiarsuit timmisartullu
atorlugit angallassisameq
attatiinnameqassasoq tim-
misartuussisamerlu suli
pitsaanerulersinniarlugu
timmisartut mittarfiinik sa-
naartorneq ingerlatiinnar-
neqassasoq.
Tamanna tunngavigalugu
Inatsisartut aalangerput,
umiarsuarnik ilaasartaati-
nik pingasunik nutaanik sa-
natitsisoqassasoq aammalu
timmisartut mittarfiinik sa-
naartortoqassasoq imatut
tulleriinnilerlugit: Sisimiut,
Upernavik, Paamiut aam-
ma Maniitsoq.
Imaanngilarli Aasiaat Na-
nortalilluunniit ukiut inger-
laneranni pinngitsooratik
namminerisaminnik timmi-
sartunut mittarfeqalissasut
imaluunniit mittarfik Nar-
sarsuarmiittoq Qaqortumut
nuunneqarumaartoq. Im-
maqali ilaasa kissaatigine-
rusinnaagaluarpaat illoqar-
fiit sisamat mittarfeqartin-
neqamissaat salliutinne-
qassasoq, nunalli aningaa-
saqarnera eqqarsaatigi-
gaanni 1988-imi pilersaaru-
siat allatut isikkoqartinne-
qarsinnaasimanngikkallar-
put, pilersaarutilli taakku
Egon Sørensenip ujartugaa-
sut siunissami ukiut 10-15-it
tikillugit atuuttussaagallar-
put.
Taamaattumik apeqqu-
taanngilaq namminersorne-
rullutik oqartussat angal-
lassineq pillugu pilersaaru-
teqamersut, tassami piler-
saaruteqarmata. Apeqqu-
taaneruvorli pilersaarusior-
nermi tunngavigisat ima al-
lanngorsimatiginersut al-
laat pilersaarut nutaamik
nalilersoqqittariaqalersi-
malluni, kikkullumi tamar-
mik namminneq isummer-
tarnertik tunngavigisatillu
tunngavigalugit taamaalior-
toqarnissaa kissaatigisin-
naaj uaannarpaat.
Pilersaaruterpassuit
1985-imili Inatsisartut aala-
jangiuppaat, kommunit ta-
marmik, tassa timmisartu-
nut mittarfiliorfissatut pi-
ler saaruteqarfigineqareer-
sut pilersaaruteqarfigineqa-
riinngitsullu tamarmik,
kommuniminnut pilersaa-
rusiornerminnut atatillugu
toqqavissanik timmisartu-
nut mittarfiliorfissaqqissu-
nik immikoortitsisassasut.
Kingusinnerusukkulli aala-
jangiussaq allanngortinne-
qarpoq, piumasarineqaler-
luni mittarfiliorfiusinnaa-
sut minnerpaamik 1200 me-
terinut tallineqarsinnaasu-
tut annertussuseqassasut.
Kommunit pilersaaru-
siornerat ukiuni kingullemi
ingerlallualeriartorsima-
voq, taamaalillutillu kom-
munit paasiumalleriartorsi-
mavaat timmisartunut mit-
tarfialiassat sorpianut inis-
sinneqarumaarnersut, ta-
matumali aamma kingune-
risimagunarpaa mittarfi-
liornissamut pilersaarutit
pillugit assigiinngitsunik
tusatsiaasoqartalersimane-
ra.
Pissutsinik paasiuminaal-
lisaaqataasunut taamalu pi-
sortat pilersaarusiornermi
tunngavigineqarsimasut su-
li atuunnerinik naliliiniar-
neran nik ajomarneruler-
saaqataasunut ilaasimasin-
naavoq, Grønlandsfly piler-
saarutinut siunnersuutit
ataasiakkaat pillugit kom-
muninik sulifieqarfissuar-
nillu ataasiakkaanik oqalo-
qatiginnilersarmat, soorlu-
mi taamaaliorsimasoq
Nuummi mittarfiup 1350
meterinut tallineqarnissaa-
nik Atconip neqeroorute-
qameranut atatillugu. Suli-
assami tassani pisimasut pi-
sortat tusatsiaannartarsi-
masinnarlugit aatsaat Ra-
dioaviisikkut iluamik tusar-
paat. Periaaseq taamaattoq
pitsaanngilluinnaropoq,
tassami paasinerlunneqar-
sinnaalluarami, isumaqa-
lersitsisinnaalluni Grøn-
landsfly sulifiiutillillu tas-
saasut Kalaallit Nunaanni
angallannikkut politikkimik
aalajangiisartuusut naalak-
kersuisut/inatsisartut pin-
natik.
Nuuk silarlukkajuppoq
Nuummi timmisartunut
mittarfissualiorsinnaaneq
pillugu Egon Sørensenip
oqaaserisimasai issuatsias-
savakka (issuakkat): »Imar-
pik qulaallugu timmisartu-
nut 1350 meterinik takissu-
silimmik mittarfiliornissaq
naammassanersoq qular-
naatilerujussuuvoq«. Nan-
gipporlu: »Imarpik qulaallu-
gu timmisartunut mittarfi-
Uussagaanni 1800 meterit
missiliorlugit takissusilim-
mik sanasariaqassagunar-
poq«.
Imarpik qulaallugu tim-
misartunut Nuummi mit-
tarfiliornissaq siusinneru-
sukkulli eqqaaneqartareer-
simavoq, qularutissaanngil-
luinnarporlu taamaattoq
Nuuliartussanut Nuum-
miillu aallartussanut ilua-
qutaasorujussuujumaartoq,
nunalli sinnerani najuga-
qartut eqqarsaatigissagaan-
ni qanoq iluaqutaatiginissaa
nalominaatilerujussuuvoq.
Naalakkersuisut manna
tikillugu isummiusimasi-
mavaat, Kangerlussuaq ma-
tuneqassappat taava imar-
pik qulaallugu timmisattu-
nut mittarfik Nuummut
Ilulissanulluunniit nuunne-
qassasoq. Soorunalimi ullu-
mikkut timmisartorineqar-
tut DC-10-erit atomagit, ki-
siannili timmisartut miki-
nerusut, teknikikkullu peri-
arfissanut timmisartullu
mittarfiinut naleqqunneru-
sut atorlugit.
Eqqaamasariaqartoq alla
tassaavoq piffissamik eq-
quilluartarnissaq. Imarpik
qulaallugu timmisartunut
mittarfilioraluaraanniluun-
niit Nuummi sila pitsaane-
rulemavianngilaq, taamaat-
tumik timmisartunut mit-
tarfiliorfiusinnaasut allat-
taaq eqqarsaatigisariaqar-
put, Kangerlussuarmimi
timmisartut mittarfiat ma-
tuneqassappat ajomartor-
siutaalersussat Nummi mit-
tarfiup allineqarnerinnaati-
gut qaangemeqarsinnaas-
sanngillat.
Periarfissaavorli aamma
Kangerlussuarmi mittar-
fiup imarpik qulaallugu tim-
misartunut mittarfiuinnar-
nissaa. Puigortariaqanngi-
larmi Kangerlussuup sila
eqqarsaatigalugu piffissaq
eqqorlugu mifiiusarsinnaa-
nerminut piukkunnaate-
qarnerpaajunera. Mittarfil-
lu maannakkut angallassi-
nermut naleqqussariigaal-
luni tamakkununnga piare-
ersariigaavoq.
Nuna Air ajunngilaq
Kalaallit Nunaanni timmi-
sartortitsisarnikkut piler-
sut nutaanersaraat timmi-
sartortitseqatigiiffimmik
Nuna-Air-imik pilersitsi-
neq. Nuna-Air taamaallaat
timmisartut taxa-tut atorlu-
git timmisartuussisarnissa-
minut akuerineqarsimavoq,
taamaattumillu taamaalior-
nissamut malittarisassat
malillugit ingerlavoq. Grøn-
landsflyp ingerlataraa GLA-
CE, Nuna-Air-illu ingerlas-
sinnaasai GLACE-ttaaq in-
gerlassinnaavai.
Imaappoq, ilaasussaq tim-
misartumut aqqutit aala-
jangersimasut atorlugit tim-
misussamut ilaanani Nuna-
Air-imut, GLACE-mulluun-
niimmi, ilaappat taava aq-
qutit aalajangersimasut
atorlugit timmisartuussi-
sartut isertitassaraluamin-
nik annaasaqassapput, ta-
mannalu annertuallaaler-
pat soorunali akit qaffanne-
qartariaqalissapput.
Tamannali aatsaat aqqu-
titigut aalajangersimasuti-
gut ilaasartut amerlasuut
taxatut timmisartunut noo-
reerpata pisariaqalissaaq.
Assersuutitut taaneqarsin-
naavoq aqqutitigut aalajan-
gersimasutigut ilaasartut
Ilulissatigoortut 1988-imiit
1989-imut 5.000-inik amer-
leriarsimammata (9,3 pct.),
allanulli ilaasartut ukiuni
taakkunani allanngoratik
5.000-it missiliorlugit amer-
lassuseqartuaannarsimallu-
tik.
Ineriartorneq soorunali-
mi pisortat tungaanniit ma-
linnaaffigeqqissaarneqas-
saaq. Taxatulli timmisar-
tuussisameq ilaasut pisaria-
qartitaat, aqqutitigut aala-
jangersimasutigut timmi-
sartuussisut naammassisin-
naanngisaat, tunngalugit
ingerlajuartillugu, malitta-
risassallu atuuttut unioqqu-
tinneqanngittuartillugit
taava aqqutit aalajangersi-
masut tunngavigalugit tim-
misartuussisut taxatullu
timmisartuussisut immin-
nut unammilleqatigiissutut
oqaatigineqarsinnaassann-
gillat, kisiannili soorunalimi
taxatut timmisartuusseqa-
tigiiffiit marluk, GLACE
aamma Nuna-Air, unam-
milleqatigiipput.
Periarfissat atorlugit
Egon Sørensen »Ukiortaa-
mi isumaliutersorsimavoq«
atortuutitigut aningaasati-
gullu periarfissat killissa-
qassuserlu ilanngullugit
isumaliutersuutigisimallu-
git. Egon Sørensen isuma-
qatigilluinnarpara allassi-
mammat, assartuinikkut
aaqqissuussineq nunami
namminermi angallassiner-
mik aaqqissuussinermut
tunngaviulluinnartumik
pingaaruteqartoq, isumaqa-
tigaaralu all ammat, suliffe-
qarfiit inuiaqatigiit anin-
gaasaqarniarnerannut taa-
ma pingaaruteqartigisut pi-
sortanit nakkutigineqarne-
rusariaqartut, aammalu
»pisortat nakkutilliinerat«
aammalu »niuerfittut inger-
latsineq« ataatsikkut inger-
lanneqarsinnaalluartut, pe-
riaatsit taakkua qanoq in-
gerlanneqarnissaat illua-
tungeriit tamarmik paasil-
luarsimappassuk.
Naalakkersuisoqarfiit ag-
guataarneqarsim anerat
naalakkersuisunilu ilaasor-
tat oqattussaaffii, tamak-
kua naalakkersuinikkut aa-
lajangigassaapput, sulias-
salli suussusii annertussu-
siilu naalakkersuisunit nali-
lersorluaqqaameqartarput.
Naggataatigut oqaatigiu-
mavara naalakkersuisut,
minnerunngitsumillu an-
gallannermut tunngasunut
naalakkersuisuusoq sukkul-
luunniit piareersimaju-
mammat apeqqutit angal-
lannermik naalakkersuiner-
mut tunngasut angallannik-
kut ineriartorneq tunngavi-
galugu oqaluuserinissaan-
nut minnerunngitumillu
Kalaallit Nunaanni angal-
lannikkut aaqqissuussat
siunissami inuiaqatigiit su-
lifTeqarfiillu aningaasarsior-
nikkut periarfissaannut
naapertuuttuunissaat eq-
qarsaatigalugu.
Naatsumik oqaatigalu-
gut, periarfissat tunngavi-
galugit.