Atuagagdliutit - 07.02.1990, Qupperneq 4

4
ATUAGAGDLIUTIT/GRØNLANDSPOSTEN
NR. 16 1990

Suleqatigiinneq
QUJANARPOQ APK savalimmiormiullu su-
miissusersiortartut maskinmesterillu peqati-
giiffii isumaqatigiissuteqarsimammata. Sulia-
mili tassani APK-ip savalimmiormiullu akor-
nanni pissutsit soqutiginaateqarnerpaajun-
ngillat. Soqutiginaateqamerpaarmi tassaavoq,
APK-ip Pro-Eks-ip direktøria Ole Ramlau-
Hansen qinnuigisimammagu isumaqatigiissit-
siniartooqqullugu. Suleqatigiissimaneq taman-
na aalisameq pillugu ullumikkut pingasunngor-
nermiit mattoqqasumik ataatsimeersualemis-
sami sunniuteqarluarsinnaavoq, tassanimi oqa-
luuserinertussaammata kalaallit aalisameranni
ajomartorsiornarsisimasumi ajomartorsiutit
suusulluunniit.
IMAAKKALUARPOQ - tassa ippassaanitsi-
annguaq tikillugu - APK Pro-Eks-ilu imminnut
iluariinngitsorujussuusarlutik. 80-ikkut aallar-
tisimaleranni namminersortut avataasiutinik
kilisaatitaartulermatali taamaaligamik isuma-
qalersimagunaraluarput pinngitsooratik ilua-
riinngitsussaallutik. Namminersorlutik kilisaa-
taatillit pisortat aalisartitsinerat, taamalu pin-
gaamersiulluni tulleriiaarineq, Inatsisartut in-
atsisiliomerat pisassanillu agguaassisameq aq-
qutigalugit ingerlanneqartoq - sakkukitsumik
oqaatigalugu - isumaqatiginngilluinnartarpaat.
Taamaattumik Pro-Eksip amigartooruterpas-
sui naatsorsuutinik saqqummiussinertaqann-
gitsumik oqaatigineqarmata namminersortut -
tupinnanngitsumik - sakkortoorujussuarmik
akisipput oqarlutik, pisortat iliuutsiminnik
aqutsisinnaannginnerarlugit aammalu aatsaat
akileraartartut aningaasaataannik - Landskassi-
miit - tigooraanermikkut ingerlasinnaanerarlu-
git.
OLE RAMLAU-HANSEN-ip - suliffeqarfis-
suullu aqutsisortaavisa - ingerlataq nakorteq-
qissimavaat aningaasatigut aqutsilluamermik-
kut suliffeqarferujussuarmillu annikilleriner-
mikkut malunnaateqartumillu allan-
ngortiterinermikkut, - taannalu 90-imi januarip
aallaqqaataaniit Pro-Eks-imik ateqarunnaarluni
Royal Greenlandimik ateqalerpoq. Taamaalior-
neq ilaatigut annemaateqartarsimavoq, Ole
Ramlau-Hansenilli naalakkersuinermik sulia-
qartut innuttaasullu paasitissimavai, Pro-Eks
niuerfittut ingerlanneqassaguni aammattaaq
aaqqissuussaanermigut silarsuarmi niuerfiit in-
gerlaasiannut naleqqussameqartariaqartoq -
aammattaaq taakku aalisakkanik kinguppan-
nullu pisariaqartitsinerat malittarisariaqarlugu.
Pisimasut kingulliit ilagaat kilisaataateqar-
fiup GHT-ip direktøria, Janus Nordberg, ator-
fimminiit soraarsimammat. Soraarnera isuma-
qatigiinnginnermik tunngaveqanngilaq, soraar-
neratigulli nutaajulluinnartumik pileriartorto-
qalerpoq, tassalu namminersorlutik kilisaataa-
tillit namminersomerullutik oqartussat suliffis-
suaataannut Pro-Eksillu nunanut allanut nioq-
quteqameranut sunniuteqaqataasinnaalerma-
ta.
AALISARNEQ PILLUGU ataatsimeersuarnis-
sami isumaqatigiissutigiuminaatsussat ilagiu-
maarpaat kinguppanniutit amerlavallaamerat:
Kikkut umiarsuaat unitsinneqassappat - nam-
minersortut pisortalluunniit? Manna tikillugu
tamanna isumaqatigiissutigisinnaanngilluin-
narsimavaat, ingerlariaqqissagunilli akuersaar-
sinnaasaminnik isumaqatigiissuteqamiartaria-
qarput, imaalluarsinnaavorlu Pro-Eksip aalisar-
nini annikillisittariaqassagaa, taamaassappallu
namminersortut Pro-Eks pilersuinerup nuna-
nullu allanut nioqquteqarnerup tungaatigut
maannakkomiit annerujussuarmik suleqatigi-
sariaqassavaat.
APK-ip siulittaasua Hans Pavia Egede AG-
mut ullumi oqarpoq, pisassiisartut suli »ilua-
rinngitsorujussuugini«. Aammali oqarpoq sava-
limmiormiunut isumaqatigiissuteqameq tuni-
niaanerup tungaatigut suleqatigiiffiusinnaasu-
nik ammassiffiusimasoq. Ilimanarpoq Pro-Eks
namminersortullu pilersuinerup tuniniaanerul-
lu tungaatigut suleqatigiffiliorsinnaassasut,
namminersortut pisassanik piniartuusassallu-
tik Pro-Eksilu suliffissuami tunisassiorncrmik
nunanullu allanut tuniniaanermik ataqatigiissit-
sisuusassalluni. Imaluunniit allatut oqaatigalu-
gu: Tamarmik immikkut pikkoriffigisamik tun-
gaasigut iluaqutigeqatigiissapput. Namminer-
sortut aalisallaqqissuupput, nunanulli allanut
tuniniaanerup tungaatigut ajornartorsiorajullu-
tik. Pro-Eks periarfissaqartorujussuuvoq sulif-
fissuarmi nioqqutissiornerisa nunat allat niuer-
nerinut naleqqussarnissaannut, Pro-Eksilu nu-
nanut allanut niuertuulluarsinnaanerusorinar-
poq.
Tamanna kalaallit aalisarnerannut tamarmut
tupinnaannartumik pingaaruteqalersinnaavoq.
Gennembrud i fiskeriet
DET ER GODT, at APK har faet løst konflikten
med de færøske skippere, navigatører og ma-
skinmestres fagforeninger. Men det mest in-
teressante ved hele denne konflik er slet ikke
forholdet mellem APK og færingerne. Det vir-
kelig interessante er, at APK fik Pro-Eks’ di-
rektør, Ole Ramlau-Hansen, til at være mægler
i konflikten. Det er lidt af et gennembrud, som
kan få konsekvenser på den lukkede fiskeri-
konference, som starter i dag, onsdag, og hvor
hele det kriseramte grønlandske fiskeris pro-
blemer skal på bordet.
TRADITIONELT - og det er lige indtil for få
dage siden - har der været kold luft mellem
APK og Pro-Eks. Der har nærmest været tale
om en historisk kold luft lige fra begyndelsen af
80’eme, da udviklingen i det private søkogeri
tog fart. De private trawlerrederier har - mildt
sagt - ikke haft meget til overs for det offentlige
fiskeri, og dermed for den prioritering, som
Landstinget har praktiseret via lovgivning og
via Licensudvalget. Da Pro-Eks kørte med sine
ubudgetterede millionunderskud, blev der der-
for - naturligvis - hugget hårdt fra de private,
der med god ret kunne hævde, at det offentlige
end ikke havde styr på sine forretninger, og
kun kunne overleve med snablen nede i skatte-
borgernes lommer - i Landskassen.
OLE RAMLAU-HANSEN - og den nye kon-
cernledelse - har i høj grad fået rettet skuden
op økonomisk gennem en kombination af ratio-
naliseringer og radikale omlægninger i den sto-
re organisation, som - iøvrigt - fra L januar 90
ikke mere hedder Pro-Eks, men Royal Green-
land. Det har gjort ondt, men Ole Ramlau-Han-
sen har også fået både politikere og offentlighe-
den til at acceptere, at eftersom Pro-Eks skal
være en forretning, så er organisationen også
nødt til at indrette sig efter de internationale
markeder - deres behov for fisk og rejer og
deres priser.
En af de seneste »begivenheder« har været,
at direktøren for trawlerdivisionen, GHT, Ja-
nus Nordberg, har forladt sit job. Det er sket
uden konflikt, men bag hans opsigelse ligger
kimen til en helt ny udvikling, hvor de private
trawlere kan få en ny rolle i forhold til både
hjemmestyrets fabrikker og Pro-Eks’ interna-
tionale salgsorganisation.
EN AF FISKERIKONFERENCENS hårde
nødder er overkapaciteten i rejeflåden: Hvem
skal lægge skibe op - de private eller det offent-
lige? Hildtil har man tilsyneladende stået stejlt
over for hinanden, men et muligt kompromis
med store fremtidsperspektiver synes nu at
kunne være, at Pro-Eks trapper sit eget fiskeri
ned, og at de private i langt højere grad arbejder
sammen med Pro-Eks om forsyning og eks-
port.
APK-formand Hans Pavia Egede siger i dag
til AG, at han fortsat er »forbandet« på Licen-
sudvalget. Men han siger netop også, at Færø-
konflikten har åbnet for et samarbejde på salgs-
siden. Meget tyder på, at Pro-Eks sammen
med de private kan etablere en forsyningsstra-
tegi og en salgsstrategi, hvor de private bliver
sikret de nødvendige kvoter, og hvor Pro-Eks
koordinerer produktionen på fabrikkerne med
salgsmulighederne på de internationale marke-
der. Eller sagt med andre ord: At man gensidigt
udnytter, hvad man er god til. De private er
gode til at fiske, men står ofte alene på det
internationale marked. Pro-Eks har store mu-
ligheder for at tilpasse fabrikkernes produktion
til verdensmarkedet, og Pro-Eks er stor nok til
virkelig at kunne slå igennem som salgsorgani-
sation på markederne.
Det vil være en utrolig vigtigt gennembrud
for hele det grønlandske fiskeri.
Inersimasut maligassiuinngikkutta qanoq-ililluta meeqqat piumaffigisinnaavagut atuar-
fimminnik nakkutilliilluarnissaannik malinnaalluarnissaannilhi, Ane Sofie Skifte taama
aperaaq. (Ass.: Toqqorsivimmiit)
llinniartitsisut
suliffimminnik
nakkutilliippat?
All.: Ane Sofie Skifte, Maniitsoq
Siunissami atuarfik pil-
lugu ataatsimiititaliap
isum aliut issiissut aa,
ukiaq 1989-simi naqinne-
qarsimasoq soqutigalu-
gu atuarsimavara. Qup-
pernermili 7-imi imatut
allattoqarsimanera atu-
arakku tupigusoqaanga:
»Ataatsimiititaliami
ilaasortat tusarniaasar-
nerminni annertuumik
inunnit uparuaaffigine-
qartarput atuarfimmi
»ilinniagakippallaar-
neq«-mik taasamik.
Isomartorsiomeqarpoq
atuarfiup sinneranut pu-
lammaateriarnissamut pia-
reersamerpii aaqqissuussi-
neq, tassami ukiut 3 ingerla-
neranni atuarsinnaaneq
atualivinnissamullu sungiu-
saaneq anguneqartanngin-
nerarlugit oqaramik.
Meerarpassuit naqinner-
nik ilikkanngitsoortarput,
annikitsumilluunniit atuar-
sinnaalertanngillat kiisalu
atuarfimmi suliassanik aal-
lussinermik mikinerminniit
sungiusameqartaratik.
Tassunga pissutaasoq
unaagunarpoq annertuu-
mik socialpædagogik anner-
tuvallaanngitsumik ilinni-
artitsinissamut pikkorissar-
tinneqaannarsimasut, ilin-
niartitsisutut atorneqarne-
rat. il. il.«. Issuaaneq naa-
voq.
»Inunnit uparuaaffigine-
qartarput«. Inuit taakku
uparuaasut piviusunik soor-
lu misissuinertigut toqqam-
maveqamerlutik? Nuna ta-
makkerlugu misissuisoqar-
simanerluni ilumut qulaani
taaneqartutut pissutaasori-
neqamerannut uparuaa-
nermut tunngavissaqarner-
soq.
Misissuisoqarsimanngip-
pat tupigaara pisuutitassar-
siortutut nipeqarluni allaa-
serinnittoqarsimanera. Atu-
arfimmimi ajomartorsiuti-
nut pissutaasinnaasut allar-
passuusinnaagunarmata,
immaqa ilaatigut makkuu-
sinnaalluarlutik:
Kalaallit nunatsinni ine-
riartupiloornersuup kingu-
neranik angajoqqaarpas-
suit, ilinniartitsisut, meeq-
qerisut allallu meeqqanik
sammisaqartut qanoq pe-
rorsaanissamik paatsivee-
rusimaamerisa kingunera-
nik meeqqat »ilaginnakkat«
amerlavallaartut? Atuarfiit
angivallaalernerisa kingu-
neranik ilinniartitsisut il.il.
imminnut suleqatigiinniar-
nerat eqarpallaartoq?
Atuaqatigiit amerlassu-
saat annertuvallaartoq?
Atuaqatigiit piginnaassu-
saat assigiinngippallaartut?
Socialpædagogit, meeqqe-
risut ilinniartisisutut ator-
neqarnerat annertuallaar-
toq? Timelærerit, tiguin-
nakkat ilinniartitsisutut
atorneqarnerat annertual-
laartoq?
Ilinniartitsisorpassuit
meeqqat ataasiakkaat pero-
riartoneranni tarnikkut, pi-
ginnaassutsitigut nammi-
neq killiffiannik paasin-
ninngittarnerat?
Ilinniartitsisut allallu
atuarfinni sulisut amerla-
vallaat suliffimminnik nak-
kutilliinngippallaarnerat?
Apeqqutiga kingulleq im-
maqa sakkortugaluai-poq,
tusartuarlugilli, ingammik
akissarsinerup nalaani, atu-
artut atuanngitsoortinne-
qaqattaartut, unagooq
ilinnniartitsisuat peqan-
ngimmat, eqqarsaateqar-
nartaqaaq.
Ilaatigut allaat ilinniartit-
sisorooq inortuikulasoq, al-
laallu meeqqanngooq 10 mi-
nutsit inortuisut atuarfissa-
minnut peqataasinnaajun-
naartarput ilinniartitsi-
sunngooq matu parnaarta-
ramiuk.
Inersimasut maligas-
siuinngikkutta peqqussutil-
lu malinngikkutsigik qanoq
ililluta meeqqat piumaffigi-
sinnaavagut atuarfimmik
nakkutilliiluarnissaannik
malinnaalluarnissaanillu?
Ilinniartitsisut qallunaa-
tuinnaq oqaasillit suli amer-
lavallaarnerat?
Soormitaavamiuna qallu-
naatuinnaq oqaasillit ka-
laallit oqaatitsinnik ilinniar-
nissaannik piumafligine-
qanngippallaai'tut?
Apeqqutit immaqa allanit
ilaartorneqarsinnaapput
isumaliutissaalluaratarsin-
naallutillu.