Tíminn - 14.01.1976, Blaðsíða 6

Tíminn - 14.01.1976, Blaðsíða 6
6 TÍMINN Miövikudagur 14. janiiar 1976. Við gamalt lag Guðmundur Þorsteins- son frá Lundi: VIÐ HLJÓÐFALL STARFSINS 150 bls. Prentverk Odds Björnssonar, Akureyri, 1975. tSLENDINGUM er hagmælsk- an i blóö borin. Fjöldi fólks um allt land, fólk á öllum aldri og i öllum stéttum til sjávar og sveita, hefur fengizt og fæst enn viö visnagerð, en i misstórum mæli að vi'su. Þessi mikla og almenna kunn- átta i meðferð rims og bragar- hátta er vitaskuld ein af for- sendum þess að þjóðinni auðnist að ala af sér stórskáld. Hinir mörgu, bókhneigðu og hag- mæltu Islendingar eru sá jarð- vegur sem stórskáldin eru sprottin upp úr. Það vaxa ekki há tré á berum klöppum. — Eins þýðir stórskáldum ekki að yrkja, ef enginn er til þess að veita verkum þeirra viðtöku og njóta þeirra. Guðmundur Þorsteinsson frá Lundi er gott dæmi um þann „bókhneigöa almenning”, sem vikiö er að hér að framan. Hann er sveitamaður að ætt og uop- runa, uppeldi og störfum. Hjnn er sprottinn upp úr jarðvegi is- lenzkrar sveitamenningar, eins og hún var á morgni þessarar aldar, áður en vélamenning og hávaði héldu innreið sina i þjóð- félagið. Þetta hefur að sjálf- sögðu mótað viðhorf hans til lifsins. Hann ann islenzkum sveitum og segir: ég hyggst mig þó við strjálbýli að halda eftir megni, þvi hvergi nema þar fann ég ör- uggt „jarðsamband.” Jafnframt ber hann ugg i brjósti gagnvart ýmsum tim- anna táknum. Hann talar um „svikin verðmæti” seðlaflóðs- ins, og mörg nýtizkan er honum litt að skapi. Slikt eru auðvitað persónuleg viðhorf, og koma fyrst og fremst einstaklingnum sjálfum við. Lesandinn spyr hins vegar, hvort skoðanir höf- undarins hafi blásið lifi i ljóðin eða orðið þeim fjöturum fót. Ég hygg, að sem kvæðasmiður hafi Guðmundur Þorsteinsson haft bæði gagn og skaða af skoðun- um sfnum. Areiðanlega hafa lifsviðhorf hans oft orðið honum hvatning til yrkinga, jafnvel knúðhann til að gripa pennann, en hins er ekki heldur að dylj- ast, að ósjaldan ber boðskapur kvæðanna list þeirra ofurliði. Enginn furðar sig á þvi, þótt manni, sem er skyggn á bresti samtiðar sinnar, sé oft mikið niðri fyrir, en þeim mun meiri þörf er á traustu taumhaldi, þegar slikir menn setjast á bak Pegasusi, þvi dyntótta hrossi. Guðmundi Þorsteinssyni er fortiðin ofarlega i huga. Hann yrkir um ambáttina Brák fóstru Egils Skallagrimsáonar, og lætur svo um mælt að kvæðislokum, að þótt rétt sé að geyma I minni manndóm Egils, megi ekki gleyma hlut Brákar, enda er hann áður búinn að segja, að hún hafi seitt fram það bezta i önd barnsins (þ.e. Egils), og honum þykir jafnvel ekki óliklegt, að sú vargöld, sem Egill lifði á, hefði brotið skáld- vængi hans, ef hann hefði ekki „menntrar fóstru notið.” Og Guðmundur Þorsteinsson yrkir lika um Grettisbæli i Oxarnúpi, en það er einn þeirra staða, þarsem menn hyggja, ab Grettir Asmundsson hafi dvalizt i útlegð sinni. Og einhvem tima hefur einhver útlagi hafzt þar við, það mun varla þurfa að draga i efa. Ekki getur undirritaður fallizt á söguskoðun Guðmundar Þor- steinssonar, þegar hann segir um Gretti: „og mætum þegni snöggbreytt i dræpan skógar- mann.” Af sögu Grettis verður það naumast ráðið, að hann hafi nokkru sinni náð þvi að verða „mætur þegn”, og meira að segja vafasamt, hvort hann hefur yfirleitt verið efni i „mæt- an þegn”, sökum meðfæddra skapbresta sinná. — Hins vegar munu flestir vera sammála Guðyiundi þegar hann talar i niðurlagi kvæðisins um „þá raunaslóð sjálfskaparvita”, sem Grettir tróð forðum. Og það er þakkarvert, þegar Guðmund- ur beinir þeim tilmælum til þjóðar sinnar, að hún hægi „sinn vitskerta Hrunadans um pappirskálfinn,” ef hún vilji ekki að fari fyrir henni likt og Gretti. — Ég minnist þess ekki i svipinn að hafa heyrt talað um pappirskálfinn sem hliðstæpu gullkálfsins, sem flestir dansa i kringum, en vissulega er hér á ferðinni orð, sem gjarna mætti festast I islenzku máli. Ekki er nein leið að minnast á öll yrkisefni Guðmundar Þor- steinssonar, þvi að þau eru bæði mörg og ólik. Hann yrkir kveðj- ur til samferðamanna, þar á meðal Avarp til forsetahjón- anna, sem hann flutti þeim i hófi að Skúlagarði sumarið 1969, Hann minnist heimsóknar að Kviskerjum i öræfum, og þann- ig mætti lengur telja. Rekavið- arbjálkinn, sem „eitt sólbjart vor” sigldi frá strönd heima- lands sins og hraktist siðan um úfin höf, verður kveikjan að einu bezta kvæðinu i bók Guð- mundar. Verður rekaldinu fleygt á eld, eða kemst það i hendur „valins smiðs,” sem gerir úr þvi listaverk? Ljóðabók Guðmundar Þor- steinssonar er mjög sómasam- lega út gefin, hún er látlaus og snyrtileg eins og höfundur henn- ar. Þó eru þar nokkrar prent- villur, og illa kann ég við þann sið að prenta með breyttu legri einstök orð, jafnvel þótt augljóst sé að leggja beri á þau sérstaka áherzlu, til dæmis i upplestri. Skáldletursorð óprýða textann, þegar jafnmikið er af þei"> og hér, og þar að auki eru þau ó- þörf. Ef ljóð kemst til skila á annað borð, gera þau það án slikra hjálparmeðala. Þeir, sem þekkja til Guð- mundar Þorsteinssonar frá Lundi vita, að hann hefur lengi unnið að lagfæringu gamalla muna i Þjóðminjasafni Islands. í þvi birtist ekki aðeins hagleik- ur handa hans, heldur einnig ást hans á menningararfleifð þjóð- arinnar. Sama er að segja um Ijóð hans. Þau eru órækur vitnisburður um virðingu hans fyrir islandi eg islenzkri þjóð, sögu hennar, tungu og menn- ingu. Hann hefur fyrir sitt leyti ræktað sinn reit, og vill að aðrir geri slikt hið sama. —VS. í „IiR lnllfi 11"1 II I'I AAyndlistarþáttur í byrjun árs Eftir haustvertið er tiltölu- lega fátt um sýningar i höfuð- borginni. Margar eru samt i undirbúningi. Manni er sagt að 17 hafi sótt um Kjarvalsstaði, þar á meðai Jakob Hafstein. Fastráðin mun sýning á verkum Asgrims Jónssonar og verður það merkur viðburður. Systursonurinn Strákurinn Afinn Sén Te/Sjúí Ta Konan Maðurinn Yfirlitslsýning á verkum Ás- grims Jónssonar Samt óttast maöur það mest, að sýningin verði aðeins hrókering, að myndir úr As- grimssafni, sem oft hafa verið sýndar áður, verði nú fluttar á Kjarvalsstaði, en það eitt þjónar naumast neinum tilgangi, nema þá til þess að vekja svolitlar gárur á hlut- laust yfirborð. Helzt þyrfti að sýna eitthvað nýtt. Enda þótt þessu sé ýjað hér, hefur maður ekki það beinlinis fyrir satt að fyrst og fremst veröi um að ræða flutninga á myndum neðan af Bergstaða- stræti upp á Flókagötu, myndir sem almenningur hefur áður séð, flestar en hér er óvepju- gott tækifæri til þess að koma með verulega góöa sýningu á verkum hins mikilhæfa lista- manns. Það er nú einu sinni svo — þrátt fyrir allt, að ýmsir „smá- munir” þekktustu listamanna, teikningar, skissur, vatnslitir reynast stundum lifseigari en stórvirki þeirra. Gott dæmi um þetta hér á landi eru t.d. myndir Jóhannesar Kjarvals, sem Reykjavíkurborg eignaðist hundruðum saman, og svo gjöf Gunnlaugs heitins Schevings sem nú er aö hluta sýnd á mjög áhrifamikinn og lærdómsrikan hátt. Þessar litlu skemmtilegu myjidir kynna vinnubrögð málarans með ágætum, og eru svo þar að auki alveg sérstakt augnayndi. Asgrimur Jónsson mun hafa látið eftir sig ýmsar vinnuteikningar, og uppdrætti af myndum og þetta þyrfti að sýna. Þá vil ég alveg sérstak- lega vona að mikið verði þarna af vatnslitamyndum Ásgrims, einkum hinum eldri. Það er ef til vill til of mikils mælzt að óska eftir þvi að reynt verði að fá myndir I einkaeign til þessarar yfirlitssýningar, en I.EIKMYNDIN er að mestu smíðuð úr aðfengnum kassafjölum og öðru lauslegu, ódýru efni. Þjóð- leikhúsið þakkar öllum þeim aðilum, sem liðsinntu við efnisöflun. Þróun leikmyndar á sér langan aðdraganda. Skissan hér að ofan er fyrsta blað- festa hugmynd Sigurjóns Jóhannssonar að loknum undirbúningsumræðum leik- stjóra og leikmyndateiknara. Eins og sjá má, er hún í ýmsum atriðum frábrugðin endanlegri útfærslu, þótt grunnhugmyndin sé þegar mótuð. bæöi ég og aörir vita um það, að viða eru niðurkomnir miklir dýrgripir i einkaeign, og ef auglýst væri eftir þeim, væri aldrei að vita nema einhverjir væru til þess fúsir að lána myndir til þessarar hátiöar As- grims Jónssonar. Nóg um það. Góða sálin á Mokka Um þessar mundir stendur yfir á Mokka sýning á sviðs- myndum (uppdráttum og búningateikningum Sigurjóns Jóhannssonar, en hann gerði sem kunnugt er búninga- teikningar og sviðsmyndir i Góöu sálina i Sesiian eftir Bretold Brecht, sem Þjóðleik- húsið sýnir um þessar mundir. Þetta er einkar skemmtileg og áhugaverð sýning og kærkomið að hún skuli sýnd almenningi á sama thna og verkið er leikið á fjölunuói. Það er auðséð á öllu, að hinn nýi yfirpiaður lfikmynda- deildar Þjóðleikhússins er skólaöur myndlistarmaöur og er fullfær um að útfæra hug- myndir sinar. Þótt ekki séu þettp karekatúr-myndir, þá varðveitist yfirbragð per- sónanna á myndum Sigurjóns vel á leiksviði Þjóðleikhússins. Sumu hefur þó verið breytt, eins og guðunum þrem, sem hafa verið einfaldaðir. Um leikmyndina sjálfa verður ekki fjallað hér, enda hefur undir- ritaður sagt frá henni áður hér i blaðinu. Ljós á listaverk tollstöðvarhússins. Það var mikið happaverk, þegar yfirvöld ákváðu að fá Gerði Helgadóttur, mynd- höggvara, til þess að gera stóra mosaik-mynd á nýja Tollstöðvarhúsið við Tryggva- götu. ömurlegur veggur, varð þannig til mikillar pryði fyrir þá fjölmörgu, sem leið eiga þarna um. Mynd þessi er þegar orðinn partur af andliti miðbæjarins. Þó er einn galli á gjöf Njarðar að myndin nýtur sin ekki vel i myrkri, sem nóg er af I þessum bæjarhluta. Það þarf að lýsa myndina upp i myrkri. Til þess viröist vera mjög góð aðstaða. Bæði mættikoma fyrirljósum á sjálfu húsinu, á staurum rétt hjá, eða af húsunum hinum megin við götuna. Þetta bend- um við hinum nýja tollstjóra i Reykjavik, Birni Hermannssyni á með fyrirfram þakklæti. Jónas Guðmundsson

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.