Tíminn - 03.02.1976, Qupperneq 9

Þrið.judagur febrúar 1976.
TÍMINN
9
dómsmálaráðherra hefur heitið
Ólafur Jóhannesson eða Jóhann
Hafstein, leiðbeiningar um það,
hvernig hann ætti að úrskurða i
máli, sem óumdeilanlega heyrir
undir hann, hvað þá að fara að
gefa honum fyrirmæli um það,
hvernig hann ætti að úrskurða i
málinu.”
Skrök um
Valdimar
Stefánsson
,,Nei. Enda eru það skrök ein, að
Valdimar Stefánsson hafi gert
það. Hann sendi aðeins það skjal,
sem Hallvarður Einvarðsson
hafði skrifað, skrifað handa rikis-
saksóknara i sambandi við rann-
sókn þessa máls. Það er þess
vegna alveg óumdeilanlegt, að
dómsmálaráðherra hafi heimild
til þess, að kveða upp úrskurð i
þessu máli og hafði heimild til, ef
hann taldi málefnislegar ástæður
standa til þess, að fella úrskurð
lögreglustjóra úr gildi. Og merg-
urinn málsins er auðvitað sá, að
það liggur fyrir i minnisblaði
skrifstofustjóra dómsmálaráðu-
neytis, að hann talaði við þann
mann, fulltrúa hjá sakadómi,
sem með rannsóknina fór, og
hann lýsti þvi yfir, að frekari lok-
un þessa áfengisstaðar hefði enga
þýðingu fyrir rannsókn málsins.
Þetta getur háttvirtur þingmaður
lesið i greinargerð dómsmálaráð-
neytis Hann hefur kannski lesið
það hér áðan upp. En það sakar
ekki þó að hann lesi það aftur.
Þetta er auðvitað höfuðatriðið, að
lokun var, úr þvi sem komið var,
gersamlega þýðingarlaus fyrir
rannsókn málsins. Af hverju átti
þá að halda lokun áfram? Atti að
fara að beita lokun áfengisstaðar-
ins i eins konar hefndarskyni,
hafa það sem einhverja hefndar-
ráðstöfun, ef einhverjum lög-
reglumönnum væri i nöp við
þennan veitingastað t.d. af þvi að
það hefði verið róstusamt þar eða
eitthvað slikt. Þannig má ekki
beita þessu ákvæði. Þannig mega
yfirvöld ekki beita sinu valdi.”
Lögreglustjórinn,
en ekki
dómsmálaróðherra
afléttu banninu
,,Það er fortiðin, sem þekkist
frá Nasista-Þýzkalandi og fleiri
einræðisrikjum, að þannig megi
yfirvöld og dómstólar fara með
sitt vald. Kannski dreymir ein-
hverja menn um það að þeir tim-
ar renni upp á íslandi, að þannig
megi fara að. Engu er likara af
sumum skrifum sumra blaða en
svo sé. Dyggilega vinna þeir i þá
átta að grafa undan rótum lýð-
ræðisins i þessu landi. Margur
málsins, er sem sagt þessi:
að lokun, sem hafði staðið
i fjóra sólarhringa, var
alls ekki lengur þörf vegna rann-
sóknar málsins. Á hverju átti þá
að byggja? Ef hennar var þörf
vegna rannsóknar málsins, þá
átti að byggja hana á ákvæðum i
réttaríarslögum og taka
ákvörðun um það samkvæmt þvi.
Það kemur fram i þessari grein-
argerð dómsmálaráðuneytis, að
til þess treysti sá dómari, sem
með málið fór, sér ekki til, taldi
ekki ástæðu til. Það kemur einnig
fram i þvi plaggi Hallvarðs Ein-
varðssonar, sem háttvirtur
þingmaður las hér upp áðan. Er
það réttaröryggi meðmælanlegt,
sem vill láta loka eða halda
áfram að loka að geðþótta
kannski lögregluyfirvalda. en
heimild til þess er ekki i réttar-
farslögum réttum. 6g segi nei.
Það er ekki réttaröryggið, sem
við sækjumst eftir. Hitt er svo
kannski aukaatriði, sem að visu
hefur verið skrökvað upp i þess-
um rógsskrifum Visis, að ég hef
nú aldrei fellt niður þessa lokun
veitingahússins Klúbbsins. Það
var nefnilega ekki beðið eftir
minum úrskurði þar um. Ja, það
skiptir ekki nokkru máli, þó að
háttvirtur þingmaður hristi
höfuðið, það kannski heyra þeir,
sem næstir eru, hringla i ein-
hverju, en það kemur ekki
nokkurn hlut við mig.”
Gerir lítið úr
lögreglustjóra
,,Þessi háttvirti þingmaður er
að gera svo litið úr og ætlar að
gera svo litið úr frábærum og
heiðarlegum og margreyndum
embættismanni, lögreglustjóran-
um i Reykjavik að hann hafi ekki
viljað standa við sina sann-
færingu, af þvi að hann hafi verið
búinn að heyra það hjá starfs-
manni dómsmálaráðuneytis að
starfsmenn dómsmálaráðuneytis
litu svo á, að þetta ætti að falla úr
gildi. Þetta er ákaflega ómakleg
ásökun i garð Sigurjóns Sigurðs-
sonar lögreglustjóra. Hann felldi
sjálfur niður lokunina og auðvitað
samkvæmt sinni eigin sann-
færingu þá. Sjálfsagt þegar hann
var búinn að athuga málið betur.
Að halda öðru fram væri að gera
litið úr þessum hæfa embættis-
manni, að hann fari bara eftir
bendingu frá dómsmálaráðherra
og láti sina sannfæringu lönd og
leið, ef hann telur sina lagatúlkun
vera rétta. Ég held, að þetta nægi
nú i raun og veru um þetta mál,
sem ekki er nú stórkostlegt, þvi
að þær sakargiftir, sem þarna var
um að ræða, bókhaldsóreiða,
Sighvatur Björgvinsson
skattsvik og þvi um likt. voru
þess háttar. að þau stóðu ekki i
sambandi við meðferð áfengis i
húsinu út af fyrir sig. Það var bú-
ið að taka öll. bókhaldsgögn, og
það gat ekki torveldað rannsókn
málsins að þessu leyti á neinn
hátt, þó að húsið væri opið. Það
hefði að minum dómi verið bara
út i bláinn að halda þvi lokuðu
lengur, hrein geðþóttaákvörðun,
sem ekki gat stuðzt við málefnis-
leg sjónarmið."
Ekki óskeikull
fremur en
aðrir menn
Ég hef rakið það ápur, að bréf
Valdimars heitins Stefánssonar
er aðeins þetta: ,,Hér með sendi
ég hjnu háa dómsmálaráðuneyti
til athugunar, afrit af skýrslu og
umsögn Hallvarðs Einvarðssonar
aðalfulltrúa. er hann hefur lagt
fyrir mig um mál það, er þar um
ræðir.” Ekki eitt aukatekið orð
meira enda átti það ekki við. En
þvi var skrökvað upp i þessum
rógskrifum Visis, að Valdimar
heitinn Stefánsson hefði sent
dómsmálaráðherra bréf, þar sem
hann hafði átalið þetta. En hátt-
virtur þingmaður las nokkuð úr
skýrslu og umsögn Hallvarðs
Einvarðss. aðalfulltrúa, sem er
ágætis embættismaður, en er ekki
óskeikull fremur en aðrir menn.
Og það er nú oft svo, að um laga-
skilning og lagatúlkun rikja mis-
munandi skoðanir hjá lög-
fræðingum. Mér dettur ekki i hug
annað en hann hafi sett þetta á
blað eftir sinni beztu sannfæringu
og sinu sjónarmiði þá. En ég held,
að hann hafi hal't rangt fyrir sér i
þeirri lagatúlkun, sem hann
heldur þar fram. Ég ætla með
leyfi hæstvirts forseta að lesa
ofurlitið úr þessu skjali. Ég held,
að skjalaritarinn hafi verið fram-
sýnn þarna og séð það fyrir, að
hann átti eftir að verða varasak-
sóknari. Þegar hann talar um
saksóknara þarna i greinar-
gerðinni, þá held ég, að hann eigi
við sjálfan sig, aðalfulltrúa sak-
sóknara.
„Akvað lögreglustjóri þá að
leggja þegar bann við frekari
áfengis veitingum i þessu
veitingahúsi, unz annað yrði
ákveðið, og mun hann i þvi efni
hafa stuðzt við ákvæði 2. mgr. 14.
gr. áfengislaga nr. 82/1969. Sú
ákvörðun lögreglustjóra var að
áliti saksóknara sjálfsögð og eðli-
leg, eins og á stóð. Var það bæði á
ýmsan hátt ótvirætt i þágu rann-
sóknar málsins auk þess, sem
áframhaidandi starfræksia
þessa veitingahúss, eins og mál-
um þá var komið, var alls endis
óviðeigandi frá sjónarmiði al-
mennrar réttarvörzlu.”
Það er heldur ekki saksóknari,
sem sviptir veitingahús leyfi. Ef
talið er óviðeigandi, að það haldi
leyfi, og fullnægir ekki lengur
skilyrðurn, þá er það dómsmála-
ráðherra sem það gerir, og hefur
gert i slikum tilfellum, þannig að
þessi orð eru nokkuð ofsögð hjá
skjalaritaranum. Var tvimæla-
laust nærtækast að beita fyrr-
greindri heimild lögreglustjóra
samkv. 2. mgr. 14. gr. áfengislag-
anna, enda hæpið, að unnt hefði
verið að gripa jafnskjótt til
annarrar réttarheimildar til
slikra sviptinga, eins og málum
var háttað i upphafi rannsókna.
Eðlilegt var. að tekið væri fyrir
frekari áfengisveitingar i þessu
veitingahúsi. meðan rannsókn
málsins stæði yíir, eða a.m.k. á
meðan hin eiginlega sakadóms-
rannsókn, svo sem yfirheyrslur,
stæði yfir. Tileíni kynni hins
vegar að hafa getað orðið til
endurskoðunar á þessu banni á
siðara stigi rannsóknarinnar, t.d.
óvist, að biða hefði þurft loka
svikarannsóknar skattrann-
sóknastjóra eða loka bókhalds-
rannsókna. Það eru sannarlega
nóg vinveitingahús i Reykjavik,
og ekki hefði mér verið nokkur
eftirsjá i þvi i sjálfu sér, þó að eitt
hefði horfið úr sögunni og það
stæði lokað enn i dag. En bók-
haldsrannsókninni er enn ekki
lokið.
Átti bannið að
gilda enn þann
dag í dag?
„Telur háttvirtur þingmaður að
það hefði verið skynsamleg ráð-
stöfun að halda þvi lokuðu allan
timann? Nei, ég held nú, að aðal-
fulltrúi saksóknara hafi gengið
árna fulllangt. Það hefði frekar
verið viðeigandi af hans hálfu að
benda á, að það ætti að beita þeim
úrræðum við rannsóknina. sem i
réttarfarslögum eru: lögum um
opinberra mála. En einmitt sam-
kvæmt þeim ákvæðum var ekki
talið heimilt að beita lokun. og
ekki þörf á þvi fyrir þýðingu
rannsóknarinnar, eins og sá dóm-
ari sagði, sem með rannsókn
málsins fór. Svo segir: „En ráðu-
neytið aflétti þessu banni hinn 20.
þ.m." o.s.frv. Ekki viðeigandi að
orði komizt. verð ég þvi miður að
segja. hjá aðalfulltrúa sak-
sóknara. annars ágætum emb-
ættismanni, að segja það, að
ráðuneytið hafi felit niður bannið.
Það er einn aðalkostur á embætt-
ismönnum að þeir séu
nákvæmir, bæði i orðum og hugs-
unum. En eins og ég hef tekið
fram, þá var það ekki dómsmála-
ráðuneytið, sem felldi niður
bannið, heldur lögreglustjórinn
sjálfur. Það hefði verið við-
kunnanlegra að segja nákvæm-
lega rétt frá þessu i skjali, sem
gert var af varasaksóknara
rikisins. Ég hef ekki talað við
Hallvarð Einavarðsson, og skal
ekkert segja um það, hvort hann
er sömu skoðunar i dag og hann
var þá um þessi efni. En
undarlegt þætti mér, ef hann
hefði ekki þroskazt eitthvað svo-
litið siðar að fenginni reynslu i
lögfræði og réttarrannsóknum.”
Engar greiðslur
frá Klúbbnum
„Ég ætla nú að láta mér i alveg
léttu rúmi liggja það, sem að er
látið liggja i þessum rógskrifum,
að tengsl Framsóknarflokksins
eða þá min við Klúbbinn séu fjár-
hagslegs eðlis. Ég er sem betur
fer það bjargálna, að ég þarf ekki
að vera i húsmennsku hjá einum
eða neinum, kemst af, þarf ekki
að leita á annarra náðir, hvorki
Sigurbjarnar i Klúbbnum né
neinna annarra auðjöfra. Og ég
vil leyfa mér að fullyrða það, að
Framsóknarflokkurinn hafi ekki
fengið neinar greiðslur frá
Klúbbnum. Það er hverjum og
einum frjálst og sjálfsagt að fara
og fá að skoða reikninga Fram-
sóknarflokksins og sjá það. Og
það má þessi háttvirti þingmaður
gera, og hann má meira að segja
hafa bókhaldsfróðan mann, með
sér."
Aðgerðir
dómsmálaráðu-
neytisins
„Hitt er náttúrlega miklu al-
varlegri aðdróttun, sem háttvirt-
ur þingmaður fór þó svolitið hjá
sér að minnast á, eins og eðlilegt
er, sem sé sú, að ég hafi komið i
veg fyrir rannsókn eða lagt höml-
ur á rannsókn á mannshvarfi og
jafnvel gerzt sekur um það að
reyna að koma i veg fyrir það, að
hugsanlegt mjorð upplýsist og
halda þannig verndarhendi yfir
mönnum, sem hefðu fengizt við
slikt. Þessu atriði- eru nú gerð
ærið greinileg skil i greinarg.
dómsmálaráðuneytis. Þar er nú i
fyrsta lagi ákveðið, að þeim aðal-
rannsóknarmanni i Keflavik, sem
fór með rannsókn þessa máls,
honum var gefið fri, leyfi, orlof
frá öllum öðrum störfum i 5
mánuði til þess að geta gefið sig
við þessi störf eingöngu. Hauki
Guðmundssyni var gefið orlof frá
öllum öðrum lögregluþjónsstörf-
um i 5 mánuði til þess að hann
gæti gefið sig eingöngu að þvi að
upplýsa þetta mál. Það var
skipaður umboðsdómari, sér-
stakur. ágætur maður, Ásgeir
Friðjónsson dómari i fikniefna-
málum, sem að þar með fékk vald
til að rannsaka málið hvar sem
var á landinu og setja rétt i þvi
hvarsem var á landinu. Bæjarfó-
getanum i Keflavik var skrifað
bréf sem að ég held að engir
venjulegir menn geti skilið öðru-
visi, en á þá lund. að það sé verið
að ýta á að gera rannsóknina.
sem gagngerasta og ýtarlegasta.
Það getur kannski verið, að
óvenjulegir menn eins og hátt-
virtur siðasti ræðumaður geti
skilið það á einhverja aðra lund.
En hann heíur þó eitthvað önnur
öðruvisi skynfæri en venjulegir
menn."
Bréfið var
of langt
„Nú það er rétt, að i greinar-
gerð dómsmálaráöunevtisins. er
ekki birt þetta bréf frá lögmanni
þeirra, þar sem að þeir kvörtuðu
yfir þeim miska sem að þeir
höfðu orðið fyrir i sambandi við
gróusögur, sem um þá hefði
veriðdreift. Þar eru drepið á ýms
atvik til sönnunar þessu. Eina
ástæðu fyrir þvi að þetta bréf sem
vissulega hel'ði skýrt greinar-
gerðin'a var ekki birt var sú. að
það er það langt. Brélið er lrá
Inga lngimundarsyni hæsta-
réttarlögmanni og ég mun rétt
hafa getið um það i greinar-
gerðinni að þá hafi hann komið
með bréf, það er jafnframt sagt i
greinargerðinni að hverjum og
einum þar á meðal háttvirtur
þingmaður Sighvati Björgvins-
syni, er heimilt að koma i ráðu-
neyti og sjá öll skjöl, sem þar
liggja fyrir og þetta mál varða.
Og ef til vill hefði verið skynsam-
legt fyrir hann að koma áður en
hann flutti þessa ræðu hér áðan.
En hann getur gert þetta siðar,
alltaf velkominn. Ég vildi gjarn-
an vilja sjá hann, og ég veit ekki
hvort það væri út af fyrir sig
nokkur skaði, þó að hann veitti
einhverjum timahrak, frá öðrum
ónytsamlegri störfum.”
Smjattað
á gróusögum
Það er ákaflega ógeðfellt að
þurfa að tala um þetta mál opin-
berlega, og þurfa að nefna nöfn i
þvi sambandi. Það er svo ógeðs-
legt, að maður undrast lundarfar
þeirra sem geta lagt sig niður við
slikt. Hvort sem menn eru sak-
lausir eða sekir, þá eiga margir
um sárt að binda i sambandi við
svona mál, og það væri gott fyrir
þá menn, sem gera það að iðju
sinni, að bera út svona gróusögur.
að leggja sér á minnið orðið ,,að-
gát skal höfð i nærveru sálar".
Margar gróusögur eru i gangi, og
hafa verið i gangi um ýmis tilvik.
sem hafa átt sér stað. Ekki er vist
að allir yrðu glaðir, ef upp i þvi
yrði farið að hræra, það gæti
komið nálægt einhverjum. Og
yfir.leitt eru þessar gróusögur
ósannar, en gómsætar að smjatta
á fyrir Gróu á Leiti og hennar
lika. Það hafa verið nefnd hér
nöfn, svo að ég verð að gera það
lika. Þvi er haldið fram, að ég
hafi komið i veg fyrir rannsókn i
sambandi við hvarf Geirfinns
Einarssonar, en hvarf Geirfinns
Einarssonar kom i veg fyrir það,
að rannsókn ætti sér stað i sam-
bandi við Magnús Leópoldsson og
Sigurbjörn Eiriksson."
Hver er
sannleikurinn?
„Hver er nú sannleikurinn um
rannsókn i sambandi við þessa
menn af hálfu þeirra lögreglu-
manna, sem með þetta mál fóru?
Magnús Leópoldsson var einu
sinni kallaður fyrir, á Lögreglu-
stöðinni i Reykjavik, til þess að
gefa skýrsluum bifreiðar og þess
háttar, og þetta átti sér stað i
janúarlok 1975. A.m.k. er ekki
hægt að telja, að þessi afskipti
ráðuneytisins hafi torveidað og
tafið rannsókn málsins. Hvað var
þá gert i millitiðinni? Kallað var
einu sinni fyrir á Lögreglustöð-
inni i Reykjavik. Sigurbjörn
Eiriksson var aldrei kallaður fyr-
ir.”
Engar hömlur
„Athuganir á þessum efnum.
sem hér um ræðir. stóðu aðallega
i jan. og febr. Rannsóknarmenn-
irnir frá Keflavik liöfðu húsnæði
lánað i Lögreglustöðinni i
Reykjavik og lögreglumanninn
Rúnar Sigurðsson sér til aðstoð-
ar. Aðstoðarmanninn höfðu þeir
a.m.k fram i mailok frá 10. des..
og húsnæðið e.t.v. eitthvað leng-
ur. Ekki bendir þetta nú til þess.
að yfirvöld hafi viljað leggja
hömlur á þessa rannsókn eða
koma i veg fyrir hana. Lögreglu-
maðurinn Rúnar Sigurðsson. sem
var þarna til aðstoðar. fullyrðir.
að það hafi aldrei verið ýjað að
þvi við sig, að rannsóknir mætti
ekki lengur beinast að Magnúsi
Leopoldssyni og Sigurbirni Ei-
rikssyni. Rannsóknarmönnunum
úr Keflavik virðist þvi ekki hafa
verið það ofarlega i huga. eða þá
aðþeir hafi verið þöglir sem gröf-
in um það. Að þvi er Haukur Guð-
mundsson rannsóknarlögreglu-
maður sagði Jóni Evsteinssyni i
sima frá Reykjavik, þar sem
hann var til aðstoðar sakadómi
tsvo og allar skýrslur. sem að
málinu sneru og voru i hans hönd-
um), minnir hann. að siðasta at-
hugun, sem beinzt hafi að þeim
Klúbbmönnum hafi verið gerð 5.
marz. Ég held. að ljóst sé af þvi,
sem ég hef litillega rakið hér. að
ég hef ekki revnt að torvelda
rannsókn þess, enda er ég satt að