Tíminn - 25.11.1976, Blaðsíða 9

Fimmtudagur 25. nóvember 1976
9
Útgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Ritstjórn-
arfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Auglýsingastjóri:
Steingrimur Gislason.Ritstjórnarskrifstofur I Edduhúsinu
við Lindargötu, simar 18300 — 18306. Skrifstofur i Aðal-
stræti 7, simi 26500 — afgreiðslusimi 12323 — auglýsinga-
simi 19523. Verð i lausasölu kr. 60.00. Askri^targjald kr.
1.100.00 á mánuði. Blaðaprenth.f.
Þjóðleikhúsið
Lögin um Þjóðleikhúsið verða þritug á næsta ári.
Eins og kunnugt er, hófst Jónas Jónsson handa um
byggingu Þjóðleikhússins, þegar hann var mennta-
málaráðherra á árunum 1927-1931, en framkvæmd-
um var svo frestað á kreppuárunum og heims
styrjaldarárunum, þegar húsið var hernumið um
skeið. Þegar Eysteinn Jónsson varð menntamála-
ráðherra i ársbyrjun 1947 hófst hann handa um
framkvæmdir að nýju og var húsið tekið til notkun-
ar i menntamálaráðherratið hans.
Þjóðleikhússlögin eru að sjálfsögðu orðin úrelt að
ýmsu leyti, enda. hefur frumvarp til nýrra þjóðleik-
húslaga legið fyrir undanförnum þingum. Vilhjálm-
ur Hjálmarsson menntamálaráðherra hefur nú lagt
það fram i fjórða sinn og verður að vænta þess, að
það nái fram að ganga á þessu þingi.
Helztu breytingarnar, sem gert er ráð fyrir i
frumvarpinu, eru raktar i greinargerð frumvarps-
ins á þessa leið:
Gert er ráð fyrir, að ráðnir verði nokkrir nýir
starfsmenn. Ber þar fyrst að nefna leiklistarráðu-
naut (dramaturg), þá er gert ráð fyrir tónlistar-
ráðunaut (1/3 starfs) og listdansstjóra i fullu starfi.
Loks er svo starf skipulags- eða framkvæmdastjóra
(produktionsleiter — production manager) sem
mjög hefur skort i leikhúsinu og sjálfsagður er tal-
inn i leikhúsum viðast erlendis. Honum er ætlað að
hafa yfirumsjón með niðurröðun og skipulagningu
æfinga, nýtingu starfskrafta, skipuleggja leikferðir,
fylgjast með innkaupum o.s.frv. Er þess að vænta
að þessu fylgi hagræðing, sem hafi i för með sér
aukinn sparnað fyrir leikhúsið.
í frumvarpinu er gert ráð fyrir, að Þjóðleikhúsið
standi fyrir óperustarfsemi og listdanssýningum.
Forsenda hins siðarnefnda er að sjálfsögðu, að Is-
lenzka dansflokknum sé tryggður starfsgrundvöll-
ur. Að undanförnu hefur leikhúsið að miklu leyti
haldið dansflokknum uppi. Er talið að um 10 millj-
ónir króna þurfi miðað við núverandi peningagildi
til að kosta dansflokkinn, og er þá miðað við þá að-
stöðu, sem leikhúsið mun geta veitt honum án þess
að bitni á annarri starfsemi i húsinu.
Hvað óperustarfsemi varðar er rétt að benda á,
að við slika starfsemi er kostnaðuririn mestur, og
fyrst og fremst vegna þess, að fæstir eða engir list-
rænir kraftar hússins, sem eru á fastakaupi, geta
nýzt við slikar uppfærslur. En óperuflutningur og
listdans er þegar að lögum meðal verkefna Þjóð-
leikhússins og hefur verið meira og minna sinnt eft-
ir þvi sem ástæður hafa leyft. Kostnaður við upp-
setningu óperu i dag er 5-9 milljónir króna og
sjaldnast von til þess, að afgangur kvöldkostnaðar
geti endurgreitt stofnkostnaðinn.
Vert er að vekja athygli á, að i frumvarpinu er
gerð krafa til leikhússins um að þjóna landsbyggð-
inni i leiklistarefnum. Þetta hefur leikhúsið reynt
eftir föngum að undanförnu. Er einkum um að ræða
leikferðir út um land á leikári eða i sumarleyfum
leikara og starfsfóiks. Hið fyrrnefnda er erfitt að
skipuleggja, þar sem alltitt er að leikarar hafi á
hendi 3-4 hlutverk samtimis i leikhúsinu. Aðalerfið-
leikarnir eru þó kostnaðarlegs eðlis. Samvinna við
Menningarsjóð félagsheimila gæti hugsanlega bætt
þarna um. Leikhúsið getur lagt til leikara og leik-
stjóra til að vinna með áhugafólki út á landsbyggð-
inni og hefur gert það i vaxandi mæli. En til þess að
nokkuð kveði að sliku, er leikhópur hússins of fá-
mennur i dag. Lán á búningum, leikmunum og jafn-
vel heilum leikmyndum er nauðsynleg þjónusta og
er þegar veruleg, bæði við áhugaleikfélög og
skóla.
Alla þessa þjónustu ÞjóðleikhússinS i þágu lands-
byggðarinnar ber að efla eftir föngum. Þ.Þ.
ERLENT YFIRLIT
Brésnjef treystir
samstarf við nóbúa
Batnandi sambúð ríkjanna í Austur- Evrópu
JIMMY CARTER lýsti þvi i
kosningabaráttunni, að hann
myndi sem forseti láta það
verða fyrsta verk sitt á sviði
utanrikismála, að treysta
tengslin við Vestur-Evrópu og
Japan. Að þvi loknu yrði hafizt
handa um viðræður og samn
inga við kommúnistarikin og
þó einkum við Sovétrikin um
afvopnunarmál. Brésnjef
virðist hugsa á svipaða leið.
Hannhefur undanfarið unnið
kappsamlega að þvi, að
styrkja tengslin við kommún-
istarikin i Austur-Evrópu.
Hann vill bersýnilega hafa
samskipti þeirra og Sovétrikj-
anna i sem beztu lagi áður en
hann snýr sér að nánari
viðræðum við Carter og for-
ustumenn i Vestur-Evrópu, en
ákveðið hefur verið að hann
heimsæki Bonn og Paris áður
en langur timi liður. Það verð-
ur ekki fyrr en siðar, að hann
og Carter geta ræðzt við, enda
mun Carter vilja ræða áður
við leiðtogana i Vestur-
Evrópu.
Brésnjef hefur i samræmi.
við þetta átt itarlegar viðræð-
ur við alla helztu leiðtoga rikj-
anna i Austur-Evrópu. Hann
ræddi itarlega við þá Gierek,
leiðtoga Póllands, Husak,
leiðtoga Tékkóslóvakiu og
Kadar, leiðtoga Ungverja-
lands, er þeir heimsóttu
Moskvu i tilefni af byltingar-
afmælinu fyrr i þessum
mánuði. Itarlegastar voru
þessar viðræður við Gierek,
enda eru ýmsar blikur á lofti i
Póllandi um þessai -mundir,
eins og nýlega var rakið hér i
blaðinu, og stjórnmálaástand
austantjalds einna ótryggast
þar.Liklegt þykir, að Brésnjef
hafi heitið Gierek ýmissi efna-
hagslegri aðstoð Rússá til að
auðvelda honum að komast
yfir erfiðleikana. Rússneskir
ráðamenn hafa vafali'tið
áhyggjur af ástandinu i Pól-
landi og telja ráðlegast að
forðast harkalegar aðgerðir i
lengstu lög. Gierek virðist enn
hafa tiltrú þeirra sem vænleg-
asti maðurinn til að leysa
vandann.
SKOMMU eftir að þessum
viðræðum lauk i Moskvu, hélt
Brésnjef til Belgrad til
viðræðna við hinn aldna
leiðtoga þar, Tito marskálk.
Sá orðrómur hefur lengi verið
á kreiki, að Rússar hyggi á
aukna ihlutun i Júgóslaviu
eftir fráfall Titos og muni
jafnvel gripa til hernaðarlegr-
Brésnjel' og Ceausescu
arinnrásar. Tilgangurinn með
för Brésnjefs til Belgrad var
ekki sizt sá að kveða þennan
orðróm niður að svo miklu
leyti, sem hægt er. Titó tók
hinum rússneska leiðtoga vel
og Brésnjef reyndi að fullvissa
hann um, að Rússar skildu vel
hlutleysisstefnu Júgóslava og
myndu ekki gera neitt til að
hrófla við henni. Yfirleitt
þykir það ekki liklegt, að
Rússar muni reyna að ná yfir-
ráðum i Júgóslaviu með
vopnavaldi, enda hafa Júgó-
slavar alltraustar varnir, en
hitt eru þeir grunaðir um, að
þeir styrki þar ýmsa andófs-
hópa gegn stjórninni og reyni
þannig að seilast til áhrifa
innan frá. Brésnjef mun hafa
reynt að fullvissa Titó um, að
þetta væri ekki rétt, heldur
leggðu Rússar áherzlu á gott
samstarf við núverandi rikis-
stjórn og júgóslavneska
Kommúnistaflokkinn. Sitt-
hvað bendir til að viðræður
þeirra Brésnjefs og Titos hafi
orðið til þess að eyða ýmsum
misskilningi og sambúð Sovét-
rikjanna og Júgóslaviu sé ef tir
heimsókn Brésnjefs I betra
lagi en um langt skeið. Allri
tortryggni hefur hún þó
áreiðanlega ekki útrýmt.
BRÉSNJEF dvaldi ekki
lengi heima eftir að hann kom
frá Belgrad. Nú i vikunni hélt
hann til Búkarest til viðræðna
við Ceausescu, leiðtoga
Rúmeniu. Samvinna Sovét-
rikjanna og Rúmeniu, hefur
oft verið allstirð á undan-
förnum árum þvi að
Ceausescu ■ hefur fylgl sjrilf-
stæðari stefnu i utanrikismál-
unv en Rússum hefur verið að
skapi, en hann hefur bætt
þetta að nokkni leyti upp með
þviaðfylgja fram innanlands
enn strangari kommúnistiskri
alræðisstjórn en fylgt hefur
verið i öðrum kommúnista-
löndum Austur-Evrópu.
Siðustu misserin hefur heldur
dregið úr ágreiningi Kreml-
verja og Ceausescus um
alþjóðamálin og eins um sam-
starfshætti kommúnista-
flokkanna. en Ceausescu hefur
haldið þvi fram, að þeir ættu
að vinna saman sem jafnrétt-
háir aðilar, en ekki að lúta
sérstakri yfirstjórn rússneska
kommúnistaílokksins, eins og
áöur var. A Berlinarfundi
evrópsku kommúnistaflokk-
anna, sem haldinn var i
sumar, létu Rússar undan siga
vegna samstöðu flokkanna i
Vestur-Evrópu, sem höfðu
samflot við flokkana i Júgó-
slaviu og Rúmeniu. Síðan
þetta gerðist hefur samstarf
Sovétrikjanna og Rúmeniu
farið batnandi, og þykir för
Brésnjefs til Búkarest ekki
sizt vitni um það, en þetta er
fyrsta för hans þangað siðan
Ceausescu kom til valda þar.
Viö komuna þangað var hon-
um lika tekið með kostum og
kynjum og hefur enginn að-
komumaður verið hylltur þar
meira en Brésnjef við þetta
tækifæri. Þetta og annað þykir
benda til, að sambúö Sovét-
rikjanna og Rúmeniu fari
batnandi.
Eftir allar þessar viðræður
og ferðalög Brésnjefs virðist
það Ijóst, að sambúð Sovét-
rikjanna við hin kommúnista-
löndin i Austur-Evrópu hafi
aldrei verið öllu betri en nú.
Þetta byggist ekki sizt á þvi,
að Rússar beita þessi riki ekki
sama myndugleik og áður.
heldur umgangast þau meira
sem jafningja. Þeim hefur
lærzt, að slikir umgengnis-
hættir gefast bezt. Brésnjef
heíur vafalitið átt mikinn þátt
i þessari breytingu, sem verð-
ur ásamt fleiru færð honum til
lol's á sjötugsafmælinu. Þ.Þ.
Titó og Brésnjef